با افزایش تنش‌ها بین ایران و آمریکا و شدت‌گرفتن دوباره درگیری‌ها در یمن، طرف‌های گوناگون به فکر میانجیگری برای جلوگیری از وقوع درگیری نظامی شده‌اند. در همین راستا، «گروه بین‌المللی بحران» بیانیه‌ای برای «خارج‌کردن ایران و آمریکا از مسیر برخورد نظامی» منتشر کرده است.
گروه بین‌المللی بحران چهارشنبه ۱۵ مه / ۲۵ اردیبهشت در مقاله‌ای با هشدار نسبت به تنش‌های رو به افزایش تهران و واشنگتن نوشت:
«در یک سال گذشته روابط ایالات متحده و ایران تصویر آهسته تصادف قطار را به ذهن می‌آورد. اخیراً سرعت آن به شکل خطرناکی افزایش یافته است و تنش‌ها می‌توانند به زودی به برخوردی خطرناک بینجامند. این تصادف اجتناب‌ناپذیر نیست اما در عین حال ممکن است اتفاق بیفتد ــ چه عمدا و چه حاصل اشتباه محاسباتی ــ مگرآنکه هر دو طرف و بازیگران خارجی گام‌هایی فوری برای کاهش سرعت یا تغییر مسیر اتخاذ کنند».
گروه بین‌المللی بحران یک سازمان غیرانتفاعی بین‌المللی است که ۱۹۹۵ بنیان نهاده شد و به پژوهش‌های میدانی درباره درگیری‌های خشونت‌بار می‌پردازد. این گروه مستقر در بروکسل بلژیک هدف خود را پیشنهاد سیاست‌گذاری‌‌هایی جهت جلوگیری از یا پایان به درگیری قرار داده است.
همان‌طور که این گروه در بیانیه‌اش اشاره می‌کند، تنش بین ایران و آمریکا پس از تشدید تلاش‌های واشنگتن برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، در پس‌زمینه تنش‌های دیگر خاورمیانه رو به افزایش گذاشته است.
در روزهای اخیر نیروهای نظامی آمریکا در منطقه افزایش یافته، پنتاگون بنا بر گزارش «نیویورک‌تایمز» طرحی برای اعزام ۱۲۰ هزار نیرو در صورت لزوم تهیه دیده ــ که رئیس‌جمهوری آمریکا تکذیب کرد ــ و خبر خرابکاری‌ها و حمله‌ها در عربستان سعودی و امارات متحده عربی بر تنش‌ها افزوده است.
آمریکا کارمندان غیرضروری از سفارت‌خانه و کنسول‌گری‌اش در بغداد و اربیل را خارج کرده است. ائتلاف عربی به رهبری عربستان نیز به پایتخت یمن حمله کرده است.
گروه بین‌المللی بحران می‌نویسد:
«این افزایش شدید تنش‌ها کاملاً قابل پیش‌بینی بود و اغلب آنها کاملاً به واسطه‌ی اقدامات تحریک‌آمیز ایالات متحده رخ داده است. ایران به دلیل تحریم‌های ایالات متحده هر روز کمتر از قبل چیزی برای از دست دادن دارد. این تحریم‌ها اقتصاد ضعیف ایران را بیشتر و بیشتر تحلیل می‌برند. در این شرایط کاملاً معلوم بود که ایران در حیطه‌ی هسته‌ای به ریسک‌پذیری بیشتر دست می‌زند و در منطقه تهاجمی‌تر می‌شود. برای ماه‌ها، عناصر تندروتر جمهوری اسلامی از رهبران‌شان می‌خواستند برای جلوگیری از افزایش تحریم‌های آمریکا، بر این کشور هزینه تحمیل کنند و نشان بدهند اگر ایالات متحده می‌تواند به ایران صدمه بزند، ایران نیز می‌تواند به واشنگتن آسیب وارد کند.»
این گروه همچنین گمانه‌زنی می‌کند که شاید این اقدامات «مقدمه‌ای برای مذاکره» باشند. چنین سناریویی یعنی آمریکا با کارزار فشار حداکثری به دنبال کشاندن ایرانی سازش‌کارتر به میز مذاکره است. همزمان اگر تهران به این نتیجه رسیده باشد که برای خلاصی از تحریم‌های فلج‌کننده باید با واشنگتن مذاکره کند، می‌خواهد پیش از قرارگرفتن بر سر میز مذاکره موضع قدرتمندتری اتخاذ کند.
با این حال، گروه بین‌المللی بحران هشدار می‌دهد که «اگر این مانورها بازی سیاسی هستند، بازی خطرناکی‌اند: هر کدام از طرف‌ها می‌توانند نیت دیگری را سوء تعبیر کنند… افزایش تنش آسان به دست می‌اید؛ کاهش تنش اما روندی بسیار طولانی‌تر دارد.»
این گروه اخطار می‌دهد که حتی اگر ایران و آمریکا هیچ‌یک رضایتی به آغاز جنگ نداشته باشند، افزایش تنش‌ها ممکن است ناخواسته به چنین جنگی منتهی شود و «نیت‌ها دیگر برای جلوگیری از آن کافی نخواهند بود».
راه‌حل چیست؟
گروه بین‌المللی بحران برای جلوگیری از برخورد نظامی و کاهش تنش‌ها مواردی را پیشنهاد کرده است.
▪️برای اعضای بازمانده در توافق هسته‌ای، ایران، اتحادیه اروپا، چین و روسیه:
- «امضاکنندگان باقی‌مانده در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باید به ایران مهلت اقتصادی بدهند. اروپا به طور خاص می‌تواند بی‌میلی‌اش به واردات غیرمستقیم نفت از ایران با همکاری روسیه و چین را کنار بگذارد. اگر روسیه به تهاتر نفت با ایران بپردازد و چین کماکان به واردات نفت خام ایران ادامه دهد، مبادلات اعتبارهایی را تولید می‌کنند که طرفین می‌توانند در سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا (اینستکس) تزریق کنند و به ایران اجازه تجارت با کشورها خارج از نظام مالی جهانی تحت سلطه آمریکا را بدهند.»
- چین و روسیه و اتحادیه اروپا می‌توانند به ایران برای توسعه زیرساخت‌هایش کمک مالی کنند.
- ایران باید با بازگشت به پیروی کامل از مفاد برجام به این ابتکارعمل‌ها پاسخ دهد. تهران همچنین باید در منطقه خویشتن‌داری نشان دهد و برداشتن گام‌های تحریک‌آمیز را متوقف کند.
▪️برای آمریکا و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری‌اش:
- «ترامپ انتخابی در برابرش دارد. او در کارزارهای انتخاباتی ۲۰۱۶ همیشه به امتناع از درگیری نظامی پرخرج دیگری در خاورمیانه اشاره می‌کرد. پس باید به وعده‌هایش به رأی‌دهندگان احترام بگذارد. اما همه‌چیز در مورد سیاست دولت او در قبال ایران از داستان دیگری حکایت دارد: از رفتن به سمت جنگ، چه عمدی و چه بر اثر سهل‌انگاری. ترامپ می‌گوید خواهان مذاکره ایران و آمریکا است، اما باید بداند جمهوری اسلامی وقتی که تفنگ به سمت سرش نشانه رفته، گفت‌و‌گویی آغاز نخواهد کرد و در برابر اقدامی که تهاجمی فهمیده است، تهاجمی واکنش نشان خواهد داد… شاید به تدریج ارتباطات از طریق کانال‌های غیررسمی ممکن شود، اما آمریکا ابتدا باید ادبیات ملایم‌تری نسبت به ایران اتخاذ کند و به رهبران این کشور راه خروجی پیشنهاد دهد؛ مثلاً از مطالبات حداکثری‌اش دست بردارد و به یک سازشکاری دوجانبه و قابل قبول فکر کند.»
- بنا به هشدار گروه بین‌المللی بحران، اگر کاخ سفید فکر می‌کند به خاطر تأثیرگذاری تحریم‌ها زمان به نفع آمریکا سپری می‌شود، در اشتباه است: «این دوران “منتظرباش‌ـ‌و‌ـ‌ببین” همین حالا به انتهای عمر طبیعی‌اش رسیده است. بحرانی که شاید ترامپ نخواهد اما برخی مشاورانش از آن بدشان نیاید، در گوشه‌ای منتظر ماست».
تا کنون نام کشورهایی همچون قطر، عراق و عمان برای میانجیگری در بحران ایران ذکر شده. روسیه نیز برای میانجیگری ابراز آمادگی کرده است. اما شعله‌های بحران هنوز زبانه می‌کشند.