تا چندی پیش یکی از ایرادهای اصلی شمار قابل توجهی از فعالان سیاسی هر دو طیف راست و چپ به فعالیت زیست‌محیطی و مقابله با گرمایش زمین این بود: این دغدغه‌ها نخبه‌گرایانه و متعلق به طبقات فرادست‌تر جامعه است. اما گزارش‌هایی که سال‌های اخیر منتشر شدند، تصویر دیگری ترسیم می‌کنند. متخصصان سازمان ملل اکتبر گذشته نسبت به گسترش فقر و قحطی و مهاجرت‌های اقلیمی هشدار دادند. کارشناسان دیگری خطر رابطه تغییرات اقلیمی و ناآرامی‌ها و نارضایتی‌های اجتماعی را برجسته کردند. در آمریکا، نهادهای حکومتی تأثیر تغییرات اقلیمی را ویرانی اقتصاد و گسترش فقر و بیکاری دانستند. به عبارت دیگر، دغدغه مقابله با گرمایش زمین دغدغه مقابله با فقر و افزایش نابرابری است.
مقاله زیر در نیویورک‌تایمز که به یک پژوهش آکادمیک می‌پردازد، گواه دیگری بر این مسأله است و هشدار می‌دهد: «شکاف جهانی ثروت بدون تغییرات اقلیمی امروز می‌توانست کوچک‌تر باشد».
تغییرات اقلیمی برنده و بازنده خلق می‌کند. نروژ در میان برندگان است و نیجریه در میان بازندگان.
این یافته‌های صریح در مقاله‌ی پژوهشی دو استاد دانشگاه استنفورد ارائه شده است. این دو استاد تلاش کرده‌اند که تأثیر انتشار روزافزون گازهای گلخانه‌ای بر نابرابری جهانی را به صورت کمی درآورند. مقاله‌ی آنها دوشنبه این هفته ۲۲ آوریل در ژورنال «مقالات آکادمی ملی علوم ایالات متحده» منتشر شد.
دمای سیاره از آغاز عصر صنعتی‌سازی تا کنون ۱ درجه سلسیوس (۱,۸ درجه فارنهایت) افزایش یافته است. هدف پژوهش یادشده این بود که به صورت کمّی تأثیر این افزایش دما را بر اقتصادهای ملی و شکاف جهانی ثروت نشان دهد.
بنابر این پژوهش، کشورهای فقیر جهان (جنوب جهانی) در این روند بازنده بودند. همزمان کشورهای ثروتمند (شمال جهانی)، به‌ویژه کشورهایی که انتشار گازهای گلخانه‌ای آنها در ۵۰ سال اخیر به شدت افزایش یافت، «از گرمایش جهانی سود برده‌اند».
این پژوهش نتیجه‌گیری می‌کند که نابرابری در میان کشورها ــ که در دهه‌های اخیر کاهش یافته است ــ در صورت عدم وجود تغییرات اقلیمی می‌توانست به مراتب سریع‌تر از این کاهش یابد. بر اساس تخمین پژوهشگران، اختلاف در درآمد سرانه بین ثروتمندترین و فقیرترین کشورها ۲۵ درصد بیشتر از شرایط فرضی نبودِ گرمایش زمین است
این پژوهش بر مطالعات پیشین مارشل برک، اقتصاددان دیگری از استنفورد تکیه دارد. او در بررسی‌هایش دریافته بود که وقتی دمای هوا (به هر دلیلی) از دمای میانگین بیشتر بود، رشد اقتصادی در کشورهای فقیر کاهش یافت و در کشورهای فقیر شتاب گرفت. دلیل این واقعیت، قرارداشتن ثروتمندترین کشورهای جهان در عرض‌های جغرافیایی خنک‌تر است، اما کشورهای فقیرتر به شکل نامتناسبی حول خط استوا متمرکز شده‌اند. در این نواحی افزایش اندک در دمای هوا می‌تواند تأثیرات مخربی بر تولید محصولات کشاورزی، سلامت انسان و قابلیت تولید نیروی کار بگذارد.
دکتر برک همراه با نوآ دیفن‌باو، یک دانشمند اقلیم‌شناس، بیش از ۲۰ الگوی اقلیمی را بررسی کردند تا تخمین بزنند کشورها از ۱۹۶۰ تا کنون، به‌ویژه به خاطر تغییرات اقلیمی چه‌قدر گرم‌تر شده‌اند. سپس آنها تخمین زدند که عملکرد اقتصادی هر کشور بدون این افزایش دما چه‌طور می‌بود.
بر اساس یافته‌های این پژوهش، اغلب کشورهای فقیر جهان امروز فقیرتر از حالتی فرضی هستند که در آن تغییرات اقلیمی رخ نداده بود. اما کشورهای ثروتمند به‌ویژه در کمربند شمالی نیم‌کره‌ی شمالی، از وضعیت فرضی در حالت نبودِ گرمایش زمین ثروتمندتر شده‌اند.
تغییرات اقلیمی بین سال‌های ۱۹۶۱ تا ۲۰۰۰، درآمدهای سرانه کشورهای فقیر را بین ۱۷ تا ۳۰ درصد کاهش داده است. هند، دومین کشور پرجمعیت جهان بدون تغییرات اقلیمی ۳۰ درصد ثروتمندتر می‌بود. برای نیجریه، پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا نیز این عدد ۲۹ درصد است.
اما وضع نروژ که یک تولیدکننده بزرگ نفت و گاز است، بهتر هم شده: نروژ ۳۴ درصد با وجود تغییرات اقلیمی ثروتمندتر شده است.
این پژوهش اما خاطرنشان می‌کند که این افزایش دما در کشورهای قرارگرفته در نواحی معتدل، همچون چین و ایالات متحده تأثیر قابل توجهی نداشته است.
دکتر برک می‌گوید: «اگر یک کشور واقعاً سردسیر باشید، کمک زیادی بهتان شده. اگر کشوری به‌راستی گرمسیر باشد، آسیب زیادی دیده‌اید. و اگر در میانه باشید، تأثیرات کوچک‌تر یا بسیار خفیف‌تر بوده است.»
این یافته‌ها اهمیت بسیار زیادی در این بحث جهانی دارد که چه کسی باید در سریع‌ترین زمان ممکن انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد ــ و چه کسی باید خسارت حاصل از انتشار گازها را، به‌ویژه در کشورهای فقیر پرداخت کند. این موضوع همین‌حالا یکی از مهم‌ترین بحث‌ها در مذاکرات اقلیمی جهانی است.
دکتر برک می‌گوید که این پژوهش «مزایای مضاعفی» را کمّی‌سازی کرده که کشورهای ثروتمند از آنها بهره برده‌اند؛ به‌ویژه کشورهای صنعتی‌شده در عرض‌های جغرافیایی سردتر در نیم‌کره‌ی شمالی. آنها ابتدا با مصرف سوخت‌های فسیلی به پیشرفت اقتصادی دست یافتند و سپس از فواید دماهای بیشتر برخوردار شدند.
به گفته او، «دیگر کشورها از هیچ‌یک از این دو مورد برخوردار نبودند. آنها این مشکل را به وجود نیاوردند، اما بر اثر آن آسیب می‌بینند. این‌جا مشخصاً موضوع برابری به میان می‌آید».
-
منبع: نیویورک‌تایمز
در همین زمینه:
- اخطارهای طبیعت ادامه دارد: ذوب شتابان یخ‌های شمالگان
- هشدارهای طبیعت ادامه دارد: افزایش بی‌سابقه سطح آب دریاها
- تغییرات اقلیمی: برای اصلاحات تدریجی برنده نوبل اقتصاد وقت نداریم
- نمودارهای دخالت بشر در اقلیم: تولید گاز گلخانه‌ای در جهان و ایران