روز ناز و نوازش سپاه – غلبه نظامیگری بر دیپلماسی

پس از نماز جمعه، راهپیمایی‌هایی حکومتی در سراسر ایران در دفاع از سپاه پاسداران و در محکومیت اقدام آمریکا علیه ارتش ایدئولوژیک «نظام» برگزار شد. خطیب جمعه تهران، فرمانده ارتش و وزیر دفاع نیز در حمایت از سپاه پاسداران سخنرانی کردند. نظامیگری بر دیپلماسی غلبه پیدا کرد. جمعه ۲۳ فروردین روز نوازش سپاه پاسداران بود. تلاش نه چندان پنهانی برای تبدیل ماهیت سپاه به یک بحث هویتی در جریان است.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا دوشنبه ۸ آوریل/ ۱۹ فروردین با انتشار بیانیه‌ای سپاه پاسداران را جزو گروه‌های تروریستی قرار داد. محمد علی موحدی، امام جمعه موقت تهران که با لباس سپاه و با عمامه سفید پشت تریبون نماز جمعه ظاهر شده بود، اعلام کرد که اقدام دولت ترامپ علیه سپاه سبب همبستگی دولت و مجلس و مردم با سپاه شده است. خطیب جمعه تهران گفت: «احمق‌ها نمی‌دانند که همه ایران سپاه است.»

سپاه، یک بحث هویتی؟

در راهپیمایی حکومتی در تهران و در چند شهر دیگر نیز شعارهای تظاهرکنندگان بیانگر  همین معنا بود: گره زدن هویت ایرانیان با ماهیت سپاه. خبرگزاری جمهوری اسلامی، خبرگزاری‌های نزدیک به سپاه و صدا و سیمای جمهوری اسلامی تصاویری از این راهپیمایی‌های حکومتی و شعارهایی مانند «آمریکا در چه فکریه ایران پر از سپاهیه»، «سلیمانی می‌رزمه، ترامپ می‌لرزه» را منتشر کردند.

قبل از خروج آمریکا از برجام اختلاف بین سپاه و دولت بر سر سرمایه‌گذاری خارجی بالا گرفته بود. رئیس جمهوری اسلامی تیر ۹۶ گفته بود:

«بخشی از اقتصاد دست یک دولت بی‌تفنگ بود که آن را به یک دولت با تفنگ تحویل دادیم. بخش خصوصی از دولتی که تفنگ نداشت می‌ترسید چه برسد به اینکه اقتصاد را به دولتی دادیم که هم تفنگ دارد و هم رسانه در اختیار دارد و همه چیزی دارد و کسی جرأت ندارد با آن رقابت کند.»

سیطره اقتصادی سپاه حوزه‌های نفت، گاز و پتروشیمی، آب، نیروگاه‌ها، بنادر و سازه‌های ساحلی و فراساحلی، حمل و نقل، معادن و صنایع معدنی، ارتباطات و فن‌آوری ارتباطات و کشاورزی را در برمی‌گیرد. مطالبات قرارگاه خاتم‌الانبیا از دولت که از مرز ۲۳ میلیارد تومان فراتر رفته بود، مدتی به اختلافات این نهاد نظامی با دولت دامن زده بود. محمود احمدی‌‌نژاد، رئیس جمهوری سابق اسلامی هم بر سر سلطه سپاه بر اسکله‌های کشور، از این نهاد نظامی به کنایه به عنوان «برادران قاچاقچی خودمان» یاد کرده بود.

امیر سرتیپ کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش پیش از ایراد خطبه‌های نماز جمعه تهران پشت تریبون رفت و در حمایت از سپاه پاسداران گفت:

«آمریکایی‌ها با قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی خودزنی کردند و امنیت نیروهای خود به خصوص سنتکام را به خطر انداختند. اگر آمریکا ارتفاعات جولان را به اسرائیل الصاق کرد، بداند که رزمندگان مقاومت به آن ارتفاعات صعود خواهند کرد و سربازان اسرائیلی را آنجا به قعر جهنم خواهند فرستاد.»

شورای عالی امنیت ملی در واکنش به اقدام دولت ترامپ علیه سپاه اعلام کرد دولت آمریکا را «دولت حامی تروریسم» و «فرماندهی مرکزی آمریکا موسوم به سنتکام» و تمامی نیروهای وابسته به آن را «گروه تروریستی» می‌داند.

نگرانی از «محبوبیت» سپاه

مقامات جمهوری اسلامی و روحانیت شیعه نگران‌اند که با اقدام آمریکا علیه سپاه پاسداران، مردم این نهاد نظامی و ایدئولوژیک را مسبب گرفتاری‌های معیشتی خود بدانند. آیت الله ناصر مکارم شیرازی صبح چهارشنبه ۲۱ فروردین گفته بود:

«نمی‌توان از حق چشم‌پوشی کرد. محبوبیت سپاه با این اقدام آمریکا کاهش پیدا نمی‌کند، بلکه این محبوبیت بیشتر هم می‌شود.»

سیل خوزستان فرصتی برای تبلیغ برای سپاه فراهم آورده است. قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس هفته گذشته از فرماندهان «پیش‌کسوت» سپاه دعوت کرد که به اتفاق او به مدت یک ماه در خوزستان مستقر شوند. امیر حاتمی، وزیر دفاع، در سخنانی که جمعه ۲۳ فروردین در قرارگاه ولیعصر خوزستان در اونیفورم سپاه ایراد کرد، گفت:

« امروز مردم به خوبی می‌بینند که پاسداران با از خودگذشتگی در حال خدمت‌رسانی به مردم هستند و این خدمت رسانی‌های خالصانه دل هر ایرانی آزاده را سرشار از امید می‌کند.»

پیش از خروج آمریکا از برجام، دولت روحانی شکل تازه‌ای از قراردادهای نفتی را پیشنهاد داده بود. بر اساس این قراردادها بیش از ۱۰ نهاد داخلی از جمله قرارگاه سازندگی خاتم و ستاد اجرایی فرمان امام می‌توانستند مستقلاً وارد طرح‌های نفتی ایران شوند یا با شرکت‌های خارجی در اجرای مناقصه‌ها همکاری کنند. سپاه اما خواهان واگذاری قراردادهای اکتشاف میدان‌های نفت و گاز به قرارگاه خاتم‌الانبیا بود و این امر هم به اختلاف سپاه با دولت بر سر میدان‌های نفت و گاز خوزستان دامن زد.

تعداد نفرات سپاه پاسداران ۱۲۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در نامه‌ای به آنتونو گوترش، دبیرکل سازمان ملل قرار دادن سپاه پاسداران به عنوان «شاخه‌ای رسمی از نیروهای مسلح ایران» در فهرست سازمان‌های تروریستی توسط دولت آمریکا را «یک اقدام بی‌سابقه و خطرناک» خواند و اعلام کرد که این اقدام صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را به خطر می‌اندازد.

بیشتر بخوانید:

ظریف: اقدام آمریکا علیه سپاه «بی‌سابقه و خطرناک» است