بیژن روحانی – جمهوری آذربایجان قصد دارد با ایجاد جزیره‌های مصنوعی متعدد در دریای خزر، یک مجموعه‌ بزرگ مسکونی، گردشگری و تجاری در ابعاد یک شهر درست کند و به این ترتیب امیدوار است بتواند سرمایه‌گذاران خارجی، شرکت‌ها و گردشگران بین‌المللی را به این منطقه جلب کند.

آذربایجان در حالی از این پروژه به عنوان یک سرمایه‌گذاری موفق برای آینده نام برده که ایران بابت تاثیرات نامطلوب زیست محیطی این ساخت و سازها بر دریای خزر ابراز نگرانی کرده است.

 
این پروژه که “جزیره‌های خزر” نام دارد، قرار است با مبلغی در حدود یک صد میلیارد دلار و در مساحتی به وسعت دوهزار هکتار در سواحل باکو و در داخل دریای خزر ساخته شود. قرار است بیش از چهل جزیره کوچک و بزرگ در این طرح ساخته و توسط پل‌های معلق به یکدیگر متصل شوند.
 
طراحان این طرح بلند‌پروازانه که می‌خواهند آن را تا سال ۲۰۲۲ آماده کنند، می‌گویند این جزیره‌ها قادر خواهند بود حدود یک میلیون نفر را در خود جای دهند. همچنین قرار است بلندترین برج جهان با ارتفاع بیش از هزار متر نیز در یکی از این جزیره‌ها ساخته شود. فاصله دورترین جزیره این پروژه تا ساحل آذربایجان حدود هفت کیلومتر است. اکنون حدود ده ماه است که عملیات اجرایی این طرح آغاز شده است.
 
با آن‌که شرکت طراح این پروژه در وب سایت خود از منطبق بودن طرح “جزیره‌های خزر” با محیط زیست سخن گفته است، اما به گفته‌‌ مقامات سازمان محیط زیست ایران، احداث چنین پروژه‌ای و تغییر کاربری دریای خزر می‌تواند موجب نگرانی ایران باشد.
 
به گفته‌ محمد جواد محدی‌زاده، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، مقامات آذربایجان در مذاکرات شفاهی به این سازمان، اطمینان داده‌اند که به اکوسیستم دریای خزر آسیبی وارد نشود، اما ایران قرار است برای اطمینان یافتن از درستی این ادعا، مطالعات آن‌ها را بررسی کند. با این حال مشخص نیست مطالعات زیست محیطی انجام شده توسط جمهوری آذربایجان تا چه حد کامل و راضی‌کننده است و در ضمن چه زمانی در اختیار ایران قرار می‌گیرند.
 
احداث این جزیره‌های بزرگ چه در دریای خزر و چه در خلیج فارس می‌تواند باعث تغییرات عمده زیست محیطی شود. دستکاری در بستر دریا، برهم زدن جریان‌های موجود آب و ساکن شدن جمعیت میلیونی در داخل این جزیره‌ها می‌تواند عوارض پیش‌بینی نشده‌ای برای محیط زیست به دنبال داشته باشد.
 
از سوی دیگر معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست ایران نیز اعلام کرده است احداث جزیره مصنوعی در دریای خزر باعث تغییر مسیر هیدورلیکی آب و افزایش کدورت آن می‌شود که در نهایت آبزیان این منطقه را نابود خواهد کرد. به گفته‌ این مقام مسئول در سازمان محیط زیست ایران، با کدر شدن بیش از حد آب دریا و افزایش رسوبات آب، از میزان نفوذ نور خورشید در آن کاسته می‌شود و اکسیژن کمتری به بخش‌های عمیق‌تر آن می‌رسد. این امر بر حیات آبزیان دریایی تاثیر منفی خواهد گذاشت.
 
به گزارش خبرگزاری مهر، عبدالرضا کرباسی همچنین گفته است پس از اتمام طرح و انتقال جمعیت فراوان به آن منطقه، آلودگی‌های حاصل از فعالیت‌های انسانی مانند فاضلاب‌ها و پسماندها نیز محیط زیست دریای خزر را بیش از پیش آلوده خواهند کرد.
 
تهدیدی جدی برای زیستگاه ماهیان خاویاری
 
به جز جمهوری آذربایجان که طرحی بزرگ برای احداث بیش از چهل جزیره در دریای خزر دارد، جمهوری ترکمنستان نیز در حال ساخت یک جزیره دیگر در این دریاست. “جزیره آواز” که با بودجه‌ پنج میلیارد دلاری ساخته می‌شود به گفته‌ مسئولان کشور ترکمنستان قرار است مشابه شهر لاس وگاس در آمریکا محل کازینو‌ها، هتل‌ها و مراکز گردشگری متعدد باشد،
 
اما پیشتر کارشناسان محیط زیست ایران از ساخت این جزیره نیز ابراز نگرانی کرده و گفته بودند می‌تواند تهدیدی جدی برای زیستگاه ماهیان خاویاری و فک‌های دریای خزر باشد و همچنین اکوسیستم آن را به کلی برهم بزند. برخی کارشناسان اقتصادی نیز این طرح بلند پروزانه ترکمنستان را تقلیدی از طرح‌های کشورهای عربی خلیج فارس می‌دانند و از آن انتقاد کرده‌اند.
 
نگرانی ایران اما تنها بابت ساخت جزیره مصنوعی توسط کشورهای شمال دریای خزر نیست. در جنوب و در آب‌های خلیج فارس نیز از مدت‌ها پیش امارات متحده عربی ساخت چندین جزیره مصنوعی را آغاز کرده است. پروژه ساخت جزایری به شکل نخل در آب‌های ساحلی شهر دوبی از سال ۲۰۰۱ آغاز شده است. برای ساخت این جزیره‌ها نیز شن و ماسه از بستر خلیج فارس استخراج می‌شود و سپس جهت ایجاد جزیره‌ها در محل مورد نیاز توسط کشتی‌های مخصوص با فشار به داخل دریا ریخته می‌شود.
 
جزیر‌ه‌های نخل مانندی که دوبی در حال تکمیل آن است جمیرا، دیرا و جبل علی نام دارد. جزیره دیرا به تنهایی می‌تواند یک میلیون نفر را در خود جای دهد. به غیر از این‌ها دوبی طرح دیگری را برای ساخت جزیره‌ای به شکل نقشه کره زمین در دست دارد که خود شامل سیصد جزیره کوچک است. شرکت‌های هلندی و بلژیکی که در کار خشکاندن دریا و ایجاد جزیره مصنوعی تخصص دارند در این پروژه‌‌ها دخیل هستند.
 
احداث این جزیره‌های بزرگ چه در دریای خزر و چه در خلیج فارس می‌تواند باعث تغییرات عمده زیست محیطی شود. دستکاری در بستر دریا، برهم زدن جریان‌های موجود آب و ساکن شدن جمعیت میلیونی در داخل این جزیره‌ها می‌تواند عوارض پیش‌بینی نشده‌ای برای محیط زیست به دنبال داشته باشد. کارشناسان محیط زیست ایران گرچه در تمامی این موارد نگرانی‌های خود را ابراز کرده‌اند، اما تاکنون ارزیابی دقیقی از تاثیرات زیست محیطی این طرح‌ها به عمل نیامده است.
 
در حالی که کشورهای مختلف در آب‌های شمالی و جنوبی ایران مشغول انجام عملیات گسترده ساختمانی و ایجاد جزیره‌های مصنوعی هستند، پرسش اساسی این است: ایران چگونه می‌تواند پاسخی برای نگرانی‌های خود بیابد و از کشورهای همسایه بخواهد تا حفظ محیط زیست مشترک را در برنامه‌های توسعه خود بگنجانند؟
 
 
در همین زمینه: