نهادهای دولتی جمعیت بیکاران رسمی در ایران را حدود ۳,۲ میلیون تن گزارش می‌کنند. نتایج یک بررسی نشان می‌دهد که بیش از نیمی از جمعیت بیکار رسمی پیشتر شاغل بوده‌اند. مرکز آمار و اطلاعات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران با بررسی نتایج طرح آمارگیری نیروی کار طی سال‌های ۹۰ تا ۹۵ اعلام کرد: ۸۱,۹ درصد جمعیت بیکار «رسمی» در سال ۹۵ قبلا شاغل بوده‌اند.
این گزارش جمعیت بیکاران «رسمی» ایران در سال ۹۵ را حدود ۳,۲ میلیون تن گزارش کرد که از این میزان ۵۴,۳ درصد، معادل ۱,۷ میلیون تن قبلا شاغل بوده‌اند.
از مجموع ۱,۷ میلیون جمعیت افزوده شده به بیکاران که قبلا شغل داشته‌اند، ۸۱,۹ درصد – بیش از یک میلیون و ۴۲۰ هزار تن- به صورت «غیراراداری» و اجباری شغل خود را از دست داده‌اند.
علت اصلی بیکار شدن این افراد نیز به ترتیب تعطیلی اجباری یا موقت بنگاه‌ها و واحدهای تولیدی، اخراج یا تعدیل نیرو و فصلی بودن کار گزارش شده است. بازنشستگی، کهولت سن، بیماری و پایان قرارداد نیز از دیگر علل ترک غیرارادی شغل این گروه بوده است.
در مقابل جمعیت افرادی که به صورت ارادی و خودخواسته شغل‌اشان را ترک کرده‌اند، ۳۱۴ هزار تن اعلام شده که معادل ۱۸,۱ درصد جمعیت بیکاران قبلا شاغل است. پائین بودن درآمد، مهاجرت، مشکلات خانوادگی و تحصیل و آموزش نیز از دلایل ترک ارادی شغل اعلام شده است.
این بررسی نشان می‌دهد که جمعیت بیکارانی که پیشتر شاغل بوده‌اند، پس از یک دوره کاهشی طی سال‌های ۹۰ تا ۹۳، باردیگر از سال ۹۴ روند صعودی در پیش گرفته است.
سهم بیکارانی که پیشتر شاغل بوده‌اند در سال ۱۳۹۰، ۵۷ درصد بوده و در سال ۱۳۹۲ به ۴۷,۷ درصد افزایش یافته است. یک‌سال بعد روند بیکاری غیرارادی با ۲ درصد افزایش به یک میلیون و ۲۵۰ هزار تن رسیده است. این روند در سال‌های ۹۴ و ۹۵ ادامه داشته و به ۵۲,۷ درصد و ۵۴,۳ درصد رسیده است.
براساس نتایج این گزارش، شمار کارگران بیکار شده غیرارادی در میان مردان (۸۴,۹ درصد) بیشتر از زنان (۶۰,۲ درصد) است. این تفاوت می‌تواند از نسبت نامساوی جمعیت شاغلان مرد و زن در ایران ناشی شود. نرخ مشارکت اقتصادی و اشتغال زنان در ایران کمتر از نصف نرخ اشتغال مردان است و در برابر نرخ بیکاری زنان بیش از دو برابر نرخ بیکاری مردان برآورد می‌شود.
بررسی این گزارش نشان می‌دهد که تنها در فاصله یک‌ساله ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۵، نزدیک به یک میلیون و ۷۴۰ هزار کارگر به صورت غیرارادی شغل خود را از دست داده و بیکار شده‌اند. این رقم برای سال ۹۴، یک میلیون و ۴۳۷ هزار تن گزارش شده است.
بحران اقتصادی و رکود واحدهای تولیدی طی سال‌های گذشته تعدیل و اخراج نیروی کار را شدت بخشیده است. روزنامه اعتماد ۱۸ فروردین امسال به نقل از یک منبع آگاه فاش کرد که روزانه نزدیک به ۸۰۰ کارگر در ایران تحت عنوان تعدیل نیرو اخراج و بیکار می‌شوند.
با این حال دولت جمهوری اسلامی همچنان جمعیت بیکاران را حدود ۳,۲ میلیون تن و نرخ بیکاری را ۱۲,۴ درصد گزارش می‌کند. فعالان کارگری اما نرخ بیکاری واقعی را حداقل دو برابر نرخ بیکاری رسمی برآورد می‌کند.
مرکز آمار و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران در سرشماری نیروی کار، تمام افرادی که در هفته آمارگیری حداقل یک ساعت کار کرده باشند، سربازان و کارآموزان را نیز شاغل محسوب می‌کند.