خراسان شمالی که معیشت نیمی از مردم آن در گرو کشاورزی و دامداری است با بحران کمبود آب مواجه است. گزارش پیش رو نگاهی است آماری به وضعیت منابع آبی این استان؛ گزارشی از یکسو درباره کاهش همزمان منابع آبی تجدیدپذیر و ذخیره سدها و میزان بارندگی و ذخایر برف و از سوی دیگر افزایش زمین‌های زیر کشت و سطح باغ‌ها.
سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی اعلام کرده ۴۸ درصد از ۳۴۴ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان با تنش آبی مواجه است.
محمدجواد تشکری، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می‌گوید همانند دیگر نقاط سرنوشت بحران آب در ایران به حوزه کشاورزی گره خورده است.
به گفته این مقام مسئول، ۸۷ درصد از منابع آبی خراسان شمالی، معادل ۹۶۵ میلیون مترمکعب، در بخش کشاورزی به مصرف می‌رسد. این درحالی است که کشاورزی سنتی و بهره‌وری پایین آن در کنار تعدد چاه‌ها منابع آبی استان را به خطر انداخته است.
هرچند اکنون تنها ۶۰ درصد از منابع آبی کشاورزان استان از منابع آبی سطحی تامین می شود که این منابع نیز با پایین آمدن میزان بارندگی کاهش یافته است. در ۱۵ سال گذشته، بیش از یک میلیارد مترمکعب از ۲,۴ میلیارد مترمکعب منابع آبی تجدیدپذیر استان کاهش یافته است.
محمدجواد تشکری می‌گوید: «در این سال‌ها سطح زمین‌های زراعی استان به علت کم آبی‌ها کاهش یافته است به طوری که سطح گندم آبی از ۶۰ هزار هکتار به ۴۹ هزار هکتار و سطح گندم دیم از ۱۱۰ هزار هکتار به ۹۹ هزار هکتار رسیده است».
بیش از نیمی از استان خراسان شمالی گرفتار خشکسالی است. اثرات خشکسالی در ۵۱ درصد این استان شدید، در ۳۶ درصد آن متوسط و در ۹ درصد خفیف ارزیابی می‌شود.
ابراهیم علوی، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی می‌گوید «در ۱۰ ساله گذشته میزان بارندگی ها در استان سالانه ۲۶۰ میلی متر بود اما اکنون این رقم به ۲۳۰ میلی متر رسیده است».
بر اساس این گزارش میزان آبدهی رودخانه‌های خراسان شمالی در بالادست سدها نیز در مقایسه با سال گذشته ۳۱ درصد کاهش یافته.
در عین حال، آب ورودی به سدها به ۴۱ میلیون مترمکعب رسیده؛ یعنی ۲۰ میلیون مترمکعب کمتر از سال آبی گذشته.
در مجموع ۷۱ درصد مخزن سدهای استان از آب خالی است.
افزون بر این، سطح ذخایر برف خراستان جنوبی هم تنها معادل یک‌ششم سال قبل است.
این در حالی است که طی سال‌های گذشته سطح باغ‌های استان از ۳۲ هزار هکتار به ۴۲ هزار هکتار رسیده است.
مسئولان استان یکی از راهکارهای مقابله با کم آبی را کاهش سطح کشت محصولات کشاورزی می‌دانند.
راه حل دیگر اجرای سیستم‌های نوین آبیاری است.
هرچند دولت در این زمینه نیز کند عمل می‌کند و از مجموع ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی تنها ۳۰ هزار هکتار به شیوه‌ها نو آبیاری می‌شوند.
خراسان شمالی با جمعیت۸۶۴ هزار نفری در شمال شرق کشور قرار دارد و حدود ۴۸ درصد جمعیت آن در روستاها ساکن هستند. معیشت ساکنان این روستاها از کشاورزی و دامپروری است.
گندم، محصولی که کاشت پر هزینه آن به سبب مصرف بیش از حد آب با انتقاد بسیاری از کارشناسان مواجه است، از جمله محصولات اصلی کشاورزی این استان به شمار می‌آید.