میزان بارندگی در سال ۹۶ به کمترین حد خود در ۵۰ سال اخیر رسیده، خشکسالی درازمدت در ۹۰ درصد مساحت ایران استمرار یافته و تأمین آب شرب و کشاورزی در سال ۹۷ با تردیدهایی جدی مواجه شده است. در حال حاضر تنها ۴۱ درصد از سدهای ایران آبگیری شده. فرمانداری تهران هشدار داده که این شهر در آستانه جیره‌بندی آب آشامیدنی قرار دارد. در مجموع ذخایر آبی ایران کاهش یافته و این کشور باید به دنبال منابع تازه‌ای برای تأمین آب مورد نیاز خود باشد. هر چند این وضعیت مختص ایران نیست و دیگر از کشورها نیز برای حل بحران آب دست به‌کار شدهاند.
به همین خاطر بخش محیط زیست «زمانه» در تلاش است تا با نگاهی به تجارب دیگر کشورها و همچنین تکنولوژی‌های پیشرفته به معرفی الگویی‌هایی بپردازد که برای مواجهه با مشکل کمبود منابع آبی مؤثرند. کرک دسوزا در این مطلب نشان میدهد که چگونه تکنولوژی آب شیرین‌سازی اسرائیل میتواند پاسخی به بحران کم‌آبی در جهان باشد.
تبدیل تهدید به فرصت
در خاورمیانه گرم و خشک آب شیرین حکم طلا را دارد. اسرائیل که سال‌هاست با کمبود بارندگی و وضعیت آب و هوایی فرساینده روبه رو است به شکل فزآینده‌ای به استفاده از آب دریا روی آورده است. نخستین واحد نمک‌زدایی در دهه ۶۰ میلادی ساخته شده و امروزه حدود ۶۰ درصد از آب مورد نیاز برای مصارف خانگی از طریق فرآیند نمک‌زدایی تأمین میشود- نمک‌زدایی یا شیرین‌سازی آب فرآیندی است که در آن نمک و سایر ناخالصی‌ها از آب دریا جدا میشود و در نتیجه این آب به آب قابل شرب بدل می‌گردد.
تومر افرات مدیر بخش فرآیند شرکت نمک‌زدایی اسراییل (IDE) می‌گوید: «پیشتر می توانستیم به میزان کافی آب از دریاچه جلیل و سفره‌های زیرزمینی تأمین کنیم. ولی در دهه ۹۰ میلادی دریافتیم که بحران کمبود آب جدی و جدی‌تر میشود. در هر بخش خبری تلویزیونی و رادیویی با خبر مربوط به پایین آمدن سطح آب دریاچه جلیل [دریاچه آب شیرین که میان اسرائیل و بلندی‌ها جولان در سوریه واقع شده است] به پایان میرسد.
تکنولوژی آب شیرین کن- به همراه آبیاری قطره‌‌ای، بازیافت آب و سیاست‌های حفاظتی در مصرف آب- تامین آب در اسرائیل را افزایش داده، و کمبود آب را به شکل شگفت‌آوری به فراوانی بدل ساخته است. در واقع اسرائیل تنها کشوری است که در آن مساحت بیابان‌ها به لطف فراوانی آب برای کشاورزی کاهش می‌یابد. افرات می‌گوید: «امروزه هیچکس در اسرائیل کمبود آب را احساس نمی‌کند.»
تولید روزانه ۳ میلیون مترمکعب آب قابل شرب
اسرائیل پس از دهه‌ها تحقیق خود را به عنوان پیشتاز نمک‌زدایی و شیرین‌سازی آب در جهان مطرح کرده است. برای مثال روش اسموز معکوس- روشی که در آن آب دریا از طریق عبور دادن از غشاها و فیلترهایی با دانه‌‌بندی بسیار ریز تصفیه شده و نمک آن جدا میشود- توسط دانشمندی اسرائیلی به نام سیدنی لوئب در دهه ۶۰ میلادی در دانشگاه بن‌گوریون ابداع شد.
در این میان شرکت نمک‌زدایی اسراییل (IDE)- که سه واحد نمک‌زدایی در سورک، آشکلون و هادرا دارد، اعتبار بسیاری را به سبب این نوآوری‌ها در زمینه شیرین‌سازی از آن خود کرده است. دانشگاه MIT این شرکت را در سال ۲۰۱۶ در رتبه نوزدهم شرکت‌های صاحب نوآوری قرار داد. این شرکت علاوه بر اسرائیل در در ۴۰ کشور دیگر دارای ۴۰۰ واحد شیرین‌سازی است و روزانه ۳ میلیون مترمکعب آب قابل شرب در سرتاسر جهان تولید می‌کند.
الماس مهندسی آب اسرائیل
وقتی به تجهیزات IDE نگاه کنیم می‌بینیم که چرا این واحد نمک‌زدایی- بزرگترین واحد در سرتاسر جهان- الماس مهندسی آب اسرائیل است. سیستمی از پمپ‌های غول‌پیکر، خطوط لوله و مجموعه‌ای از فیلترها آب دریای مدیترانه را جهت مصرف ۱،۵ میلیون نفر در نواحی اطراف منتقل می‌کند (حدود ۲۰ درصد مصارف خانوارهای اسرائیل).
در این واحد نمک‌زدایی(شیرین کردن آب) دو ردیف از مخازن وجود دارد که در هر ردیف از آنها صدها مخازن مثل لوله‌های آزمایشگاهی کنار هم قرار گرفته‌اند. در اینجاست که فرآیند جادویی اسموز معکوس روی میدهد و آب فیلترشده حاصل فرآیندهای دیگری را پشت سر می‌گذارد تا قابل شرب شود.
هزینه‌های محیط زیستی نمک‌زدایی
با توجه به کمبود آب در سرتاسر دنیا که طبق آمار سازمان ملل ۴۰ درصد از جمعیت جهان را متاثر ساخته، نیازی مبرم به پروژهای عظیمی مثل نمک‌زدایی وجود دارد. بااین‌همه منتقدان به هزینه بالا و میزان انرژی مورد نیاز آن اشاره می‌کنند، واقعیتی که میتواند با خود اثرات منفی به همراه داشته باشد، اثراتی که محیط زیست و اقیانوس‌ها را متاثر می‌سازند.
افرات مدعی است که IDE قدم‌های بسیاری برداشته تا هزینه‌ها و اثرات زیست محیطی را کاهش دهد. برای مثال این شرکت نه تنها مصارف انرژی را از طریق استفاده از گرمای تلف‌شده کاهش داده بلکه همچنین با تمیز کردن مداوم غشاهای اسموز معکوس میزان فشار لازم برای فرستادن آب به درون آنها را کاهش میدهد. «IDE تنها شرکت نمک‌زدایی است که ارائه کننده خدمات نمک‌زدایی بدون مواد شیمیایی است، و این به معنای کمترین اثر منفی بر روی محیط زیست است.»
به رغم انتقادات صورت گرفته نمک‌زدایی به شکل گسترده‌ای در کل جهان به عنوان یک راه اصلی برای حل مساله کمبود آب مطرح است. کارشناسان اسرائیل به عنوان کارشناسانی پیشرو در زمینه تکنولوژی‌های آب به کشورهای دیگر برای استفاده از آب اقیانوس برای تامین آب مورد نیاز کمک می‌کنند.
آسیا
اسرائیل به رغم مساحت کوچکش به کشورهایی همچون چین و هند برای تامین آب مورد نیازشان کمک می‌کند، کشورهایی که هر کدام جمعیتی برابر با ۱،۳ میلیارد نفر را در خود جا داده است. در چین IDE یک واحد نمک زدایی را در شهر ساحلی تیانجین در ۲۰۰ کیلومتری شهر پکن احداث کرده است. کارخانه آب شیرین کن تیانجین که خود بزرگترین واحد تصفیه آب در سطح چین است، به جای روش اسموز معکوس از روش نمک‌زدایی حرارتی استفاده می‌کند. افرات می‌گوید: «در روش نمک‌زدایی حرارتی از طبیعت تقلید میشود، و آب شیرین از راه تبخیر و چگالش تولید میشود.»
همچنین در ایالت گوجارات هند IDE بزرگترین واحد نمک‌زدایی را در سال ۱۹۹۸ احداث کرد، این واحد آب مورد نیاز برای بزرگترین پالایشگاه تصفیه نفت هندوستان را تامین می‌کند.
خاورمیانه
وضعیت ژئوپولیتیک اسرائیل نیز همچون آب و هوای آن است. با این‌همه رهبران در صنعت آب اسرائیل معتقدند که تکنولوژی نمک‌زدایی کشور میتواند نقش شاخه زیتون را برای همسایه‌های آن بازی کند.
یکی از پروژههای بلندپروازانه آن برنامه انتقال آب از دریای سرخ به بحرالمیت است. این یک پروژه مشترک میان اسرائیل، اردن و فلسطین است که طبق آن آب از خلیج عقبه در دریای سرخ در جنوب اردن با خطوط لوله منتقل میشود، این آب در یک واحد نمک‌زدایی در اردن تصفیه شده و از پساب شور این تصفیه برای پرسازی دوباره بحرالمیت استفاده میشود. آب شرب حاصل نیز بین اسرائیل، اردن و فلسطین تقسیم میشود.
در همین زمینه
در ایران اجرای این قبیل پروژه های پر هزینه ممکن نیست . در این 40 سال میلیارها دلار ثروت ملی از بین رفت و دیگر سرمایه ای برای توسعه نمانده . دولت روحانی در به در بدنبال فاینانس از کشورهای فقیری مانند هند است تا پروژه ها را اجرایی کند !!و در آمد نفت و گاز هم برای هزینه های جاری و نظامی و حوزه های علمیه و بقیه تلف میشود . یک دوره تحریم تازه بلایی هولناک برای مردم و کشور است .
bijan / 17 March 2018
اگر از آب دریا استفاده نکنیم برای چند سال دیگر بسیاری از استانهای ایران نابود خواهد شد واین موضوع ، مسائل اجتماعی ،انسانی ، اقلیمی …… عظیمی را ببار خواهد آورد که دیگر هیچ سرمایه ای قادر به حل آن نخواهد بود .
Mousa / 26 March 2018
مسئولان باید مدیریت را از اسرائیلی ها یاد بگیرند کشور کوچکی که با مدیریت
کارآمد از پس تمام مشکلات بر میاید
Saeed / 30 April 2018
اسراییل کشوری است که با بیشترین مخالف های داخلی و خارجی روبرو است و در عین حال توانسته از بخش های نظامی و در برابر حوادث خدایی , یعنی کمبود آب و کمبود بارندگی خود را به مرحله توسعه اقتصادی برساند و برای کشور های دیگر مشوره تامین آبی میدهد و این نشانه سخت کوشی آن دولت و مردم می باشد و تونستند فشار طیاره را تحمل کنند( طبق گفته دانشمندی فشار طیاره را اگر کشوری تحمل کرد اون کشور به توسعه اقتصادی میرسد و فشار طیاره عبارت از همان وقتی است که طیاره میخواهد بالا برود و برای بالا رفتن به فشار زیاد نیاز دارد و اگر این فشار را تحمل کرد میتواند به خط سیر خود برسد)
در اخیر باید گفت
که آفرین به اسراییل که فعلا به موقعیتی رسیده تا بزرگترین دشمن خود را مشوره آب بدهی بدهد.
REZA / 21 May 2023