گفت‌وگوها درباره‌ وضعیت ایران، جمهوری اسلامی و آینده‌ ایران بسیار بالا گرفته است. بعد از جلساتی که در آمریکا در مورد تحریم‌های تازه تشکیل شد، به دنبال گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: “تحریم‌های ایران بسیار گزنده خواهد بود.”

 
 
فرانسه پیشاپیش اعلام کرده است که نفت ایران را نمی‌خرد. بریتانیا نیز موضع سخت‌تری در برابر جمهوری اسلامی در پیش گرفته است که حمله به سفارت این کشور را در پی داشت. در واکنش به این موضع سخت‌تر بریتانیا، مجلس شورای اسلامی کاهش رابطه با بریتانیا را تصویب و یک فرمانده سپاه پاسداران هم ترکیه را تهدید به حمله‌ موشکی می‌کند. در درون ایران نیز نقض حقوق بشر و آزار اقلیت‌های قومی‌ـ مذهبی به‌ویژه بهاییان شدت گرفته است.
 
در پیوند با مسائل کنونی ایران، پارلمان اروپا روز سه‌‌شنبه ۲۹ نوامبر ۲۰۱۱، در بروکسل کنفرانس ویژه‌ای درباره‌ این کشور برگزار کرد با هدف تحلیل اوضاع ایران در زمینه‌ نقض حقوق بشر، ویرانگری زیست محیطی، وضعیت اپوزیسیون حکومت اسلامی، روزنامه‌نگاران و سرکوب اقلیت‌های قومی‌ـ مذهبی در ایران.
 
۱۰ نهاد سیاسی‌ـ سندیکایی و مدافع حقوق بشر به این کنفرانس دعوت شده‌ بودند. سازمان عفو بین‌الملل، فدراسیون جهانی دفاع از حقوق بشر، فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران و چند شخصیت دانشگاهی و سیاسی ایرانی به این کنفرانس دعوت شده بودند. ازجمله دکتر جلال ایجادی استاد دانشگاه در پاریس و عضو حزب سبزهای فرانسه و کارشناس محیط زیست.
 
هدف از برپایی کنفرانس پارلمان اروپا چیست؟
 
جلال ایجادی: همانطور که در مقدمه‌‌تان مطرح کردید، این جلسه‌ای که در پارلمان اروپا برگزار شد، بی‌ارتباط با مجموعه‌ این وضعیت کنونی نیست که در حال حاضر در سطح بین‌المللی وجود دارد. یعنی مجموعه‌‌ فشارها و محدودیت‌ها و تحریم‌هایی که نسبت به دولت ایران در سطح جامعه بین‌المللی در نظر گرفته شده، آنچه در اروپا هم می‌گذرد، به نوعی براساس برداشت من همراهی و همسویی با همین سیاست است.
 
البته چندوقت پیش قرار بود که هیئتی از پارلمان اروپا به ایران برود که از نزدیک مسائل مربوط به رهبران جنبش سبز؛ آقایان موسوی و کروبی و همچنین وضعیت زندانیان و نیز مسائل مربوط به محیط زیست مورد بررسی قرار بگیرد و درواقع در پیوند با آنها برخوردی صورت بگیرد. دولت ایران در ابتدا موافقت خود را اعلام کرده بود، ولی بعد از یک سلسله مسائل این سفر را لغو کرد و به افراد این هیئت ویزا ندادند.
 
به دنبال این قضیه چون خود اروپا در پی این بود که مواضع خود را تا حدودی و به نحوی نسبت به دولت ایران و جمهوری اسلامی ایران دقیق‌تر کند و براساس استنباط من مقداری فشارها را روی رژیم ایران افزایش دهد، این کنفرانس در نظر گرفته شد تا به این ترتیب بتواند تا حدودی دقیق‌تر و با استفاده از اخبار یا تحلیل‌هایی که شخصیت‌های ایرانی می‌توانند مطرح کنند، سیاست خود را نسبت به ایران روشن کند. در این جلسه‌ که روز سه‌شنبه برگزار شد، از نگاه‌های مختلف و در زمینه‌های مختلف پارلمان اروپا خواهان این بود که بررسی مسائل حقوق بشر، مسائل سیاسی و وضعیت اپوزیسیون، مسائل زیست محیطی و دریاچه‌ ارومیه، مسئله اقلیت‌ها و همچنین سایر مسائلی که در ایران وجود دارد در دستور کار قرار بگیرد و در این فرصت تبادل نظری صورت بگیرد و احتمالاً نظراتی مطرح شود که اتحادیه اروپا بتواند از این نظریات در تصمیم‌گیری‌های خوداستفاده کند.
 
پس از انتشار اخیر گزارش آژانس بین‌المللی اتمی آمریکا و دولت‌های غربی پیاپی از تحریم‌های سخت‌تر گفته‌اند. فرانسه پیشاپیش گفته است نفت ایران را نمی‌خرد. تحریم نفتی اگر صورت گیرد، به نظر شما چه تأثیری در وضعیت جمهوری اسلامی خواهد گذاشت؟
 
شما در نظر بگیرید، بودجه‌ ایران در سال ۱۳۹۰ پانصد و چهل هزار میلیارد تومان است. ایران، سالیانه حداقل 80 درصد از مجموعه‌ این بودجه را از طریق نفت و ارزهای نفتی دولت ایران جبران می‌کند. رقم نفت یک رقم اساسی و تعیین‌کننده است، برای حیات این رژیم و برای حیات مجموعه‌ اقدامات و توطئه‌ها و فسادی که در این دستگاه وجود دارد.
 
بنابراین اگر در غرب این تلاش صورت می‌گیرد و امروز هم اگر به شکل جدی این تلاش صورت گیرد که میزان خرید نفت به شدت کاسته شود، یعنی میزان معاملات بازرگانی که به مسائل نفتی و بنزین و غیره برمی‌گردد محدود شود، من فکر می‌کنم که کار رژیم بسیار به تنگنا خواهد کشید. به خاطر این که رژیم ایران با توجه به مجموعه نیازهایی که در زمینه‌ مالی دارد، اگر دولت فرانسه و سایر شرکت‌ها از خرید نفت ایران خودداری کنند، وضع دشوارتری برای رژیم به وجود می آید.
 
الان به فرض شرکت توتال و شل هست. شرکت‌های دیگر مانند شرکت نفتی ایتالیا هست. همه این شرکت‌ها اگر در همگامی با همین مجازات‌های بین‌المللی اقدام کنند و از دولت ایران نفت نخرند، من فکر می‌کنم که به شکلی سریع دولت ایران و مجموعه کارهایی که دولت ایران می‌کند، به مشکل برخورد خواهد کرد.
 
اجازه دهید یک رقم دیگر را نیز بگویم در ارتباط با نیروگاه اتمی بوشهر. همانطور که می‌دانید تا امروز می‌توان گفت ۴۰ سالی هست که ماجرای نیروگاه اتمی بوشهر می‌گذرد و در تمام دوران این حکومت به آن پول تزریق شده است. به اعتبار تحلیلی که من دارم، روی پروژه‌ بوشهر این‌ها تاکنون حداقل ۴۰ میلیارد دلار هزینه کرده‌اند. یعنی سرمایه‌گذاری کرده‌اند که هنوزهم به نتیجه‌ قطعی نرسیده و این رقم به نظر من حداقل است.
 
برای این که این کار ادامه پیدا کند، این‌ها احتیاج به پول نفت دارند. بنابراین اگر غرب بتواند به شکل محکم‌تر در زمینه‌ مسائل بودجه‌ نفتی ایران و همچنین در زمینه‌ فشار روی مسئولان نظامی و سیاسی ایران و همچنین در ارتباط با بنگاه‌های نظامی و اتمی که به نحوی در ایران وجود دارند و در این زمینه‌ها کار می‌کنند، فشار مستقیم بیاورد، به نظر من گام بزرگی را برای محدود کردن رژیم ایران برداشته است.
 
به باور شما سیاست اتحادیه اروپا نسبت به رژیم جمهوری اسلامی چقدر هماهنگ است؟
 
در ارتباط با پارلمان اروپا به نوعی در همسویی با آنچه در سطح بین‌المللی می‌گذارد، آنان خواهان این هستند که سیاست خودشان را در زمینه‌های مختلف ازجمله مسئله‌ بازرگانی و اقتصادی کمی دقیق‌تر کنند، ولی واقعیت امر این است که سیاست‌های دول اروپایی نسبت به رژیم ایران سیاست یگانه‌ای نیست. منافع اقتصادی و بازرگانی این‌ها مختلف است. بنابراین این امر هرگونه اقدام مشترکی را که می‌تواند علیه دولت ایران صورت بگیرد، محدود می‌کند.
 
 
 جلال ایجادی: واقعیت امر این است که سیاست‌های دول اروپایی نسبت به رژیم ایران سیاست یگانه‌ای نیست. منافع اقتصادی و بازرگانی این‌ها مختلف است. بنابراین این امر هرگونه اقدام مشترکی را که می‌تواند علیه دولت ایران صورت بگیرد، محدود می‌کند.
 
علی‌رغم این می‌تواند با همگرایی‌های بیشتری که جامعه مدنی ایران و همچنین اپوزیسیون ایران می‌توانند داشته باشند، حداقل از این اپوزیسیون و جامعه مدنی ایران و نمایندگان فکری‌ـ سیاسی این جامعه بیشتر حمایت و پشتیبانی خودشان را نشان دهند و از سوی دیگر بیش از گذشته تا جایی که میسر است، فعالانه مجازات‌های اقتصادی‌ـ بازرگانی را تشدید کنند. مانند کاری که اخیراً دولت فرانسه اعلام کرده است که نفت ایران را نمی‌خرد. به نحوی این گونه کارها را باید تشدید کنند. از سوی دیگر مهم این است که به‌هرحال این همگرایی‌ها و تبادل نظر را ما باید به‌عنوان اپوزیسیون خارج از کشور به مراتب با کل دنیای بین‌المللی داشته باشیم، ازجمله با جامعه‌ اروپا و جامعه اروپا به‌هرحال اهرم‌ها و امکاناتی دارد که در حال حاضر متاسفانه اپوزیسیون ایران به خاطر ضعف‌های بنیادی‌اش ندارد.
 
بنابراین این اقدام، اقدامی مثبت است. هم از نظر جامعه مدنی و اپوزیسیون ایران که صدا و نگاه خود را نسبت به جامعه به گوش این‌ها برساند و هم برای اروپا که به نظر من مهم است سیاست خود را در قبال ایران نسبت به آنچه تاکنون وجود داشته، دقیق‌تر و بنابراین محکم‌تر کند و با سلطه‌ سیاسی و از نظر استراتژیک بهتر عمل کند.
 
از اپوزیسیون حکومت اسلامی گفتید. نگاه شما به این اپوزیسیون چگونه است؟
 
اپوزیسیون ایران امروز اپوزیسیونی بسیار گسترده‌ای است. منتهی دارای یک سازماندهی واحد نیست. در داخل هم رهبران جنبش سبز موسوی و کروبی هستند. البته باید هرگونه فشار از جانب دولت ایران نسبت به این‌ها را محکوم کرد، ولی واقعیت امر این است که تنها اپوزیسیون این‌ها نیستند. این‌ها کسانی هستند که نزدیک رژیم بوده‌اند و آن سیاستی که آقای موسوی به فرض مطرح می‌کند، به‌هیچ وجه درست نیست. زیرا ادامه‌ همان خط سابق است. به‌خصوص بعد از این دوسال که تا حدودی توهم‌ها هم فروریخته، به‌هیچ وجه دیگر این سیاست نمی‌تواند جذابیت داشته باشد.
 
اپوزیسیون ایران متأسفانه آنچنان پراکنده است که حداقل یک صدای واحد، یک شخصیت برجسته از دل آن بیرون نیامده است. ولی همین که در این جلسه این‌ها در نظر گرفته‌اند که از افراد سیاسی نیز حضور داشته باشند و از روزنامه‌نگاران و کنشگران محیط زیست و مسائل مربوط به قومیت‌ها و مذاهب گوناگون نیز باشند، خود اقدام خوبی است تا به رژیم نشان داده شود که اگر رژیم ایران این‌ها را سرکوب می‌کند، جامعه‌‌ی بین‌المللی به آن‌ها اهمیت می‌دهد و نگاه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد.
 
بنابراین امروز اپوزیسیون ایران فاقد ستاد خود است، فاقد سازماندهی خود است و امروز اگر رژیم ایران به این ترتیب پیوسته و پیوسته سر قدرت است و سیاست خشونت‌گرای خود را به پیش می‌راند، ازجمله دلایلش این است که اپوزیسیون ایران بسیار ضعیف است و به شکل افراد، گروه‌ها، محافل، شخصیت‌ها و احزابی است که خط‌ها و گرایش‌های‌شان همیشه دقیق و روشن نیست. از سوی دیگر علت سر کار بودن این رژیم به خاطر نیروهای بین‌المللی‌ای است که طرفدارش هستند، مانند چین و روسیه، و کماکان حمایت خود را ادامه می‌دهند و آن بخشی هم که طرفدارش نیست، نیرو و زور لازمه را در این عرصه به‌کار نمی‌گیرد.
 
آیا شما در جلسه‌ پارلمان اروپا مسائل مربوط به محیط زیست ایران را مطرح کردید؟
 
بخش عمده‌ بحثی که مورد نظر پارلمان است، در حوزه‌ مسائل محیط زیست ایران است به عنوان یکی از زمینه‌هایی که در آن ویرانگری وجود دارد. ۳۳ سال است که این ویرانگری ادامه دارد و در واقع حیات انسانی افرادی را تهدید می‌کند که درایران زندگی می‌کنند. وقتی از حقوق بشر صحبت می‌کنیم، این حقوق بشر هم آزادی انسان برای بیان عقیده‌ و برای زنده بودنش است و این آزادی و این حقوق بشر ازجمله برای داشتن یک زندگی سالم، بدون ویرانگری‌های زیست محیطی است.
 
بنابراین من روی این زمینه تأکید کردم ، ولی به طبع جنبه‌های دیگری را نیز مورد بحث قرار دادم. ازجمله در زمینه‌ مسائل مربوط به حقوق بشر در ایران و درارتباط با شرایط بسیار ظالمانه و بی‌عدالتی‌های اقتصادی‌ـ اجتماعی که در ایران امروز وجود دارد.