سرمایه‌های خارجی در آفریقا: فرصت یا تهدید؟

بیژن روحانی – آیا رویکرد جدید سرمایه‌گذاران به زمین‌های آفریقایی هم به سود این کشورهای فقیر و هم به نفع مصرف‌کنندگان در کشورهای توسعه‌یافته نیست؟ در چندسال اخیر هجوم شرکت‌های بزرگ از چین گرفته تا عربستان سعودی و از اروپا و آمریکا گرفته تا مصر و هند و کره جنوبی به سوی زمین‌های حاصلخیز در قاره آفریقا آغاز شده است تا با خرید یا اجاره طولانی‌مدت این زمین‌های به نسبت ارزان‌قیمت محصولات مورد نیاز مصرف‌کنندگان خود را در آن‌جا تولید کنند. از سوی دیگر برخی کشورهای آفریقایی مانند جمهوری دمکراتیک کنگو، اتیوپی، کنیا، سنگال، سومالی و غیره که با مشکلات عمیق ناشی از توسعه‌نیافتگی، فقر و گرسنگی در جدال هستند و در امر سرمایه‌گذاری، صنعت، کشاورزی و ایجاد اشتغال نیز ناموفق بوده‌اند، چاره کسب درآمد را در فروش یا اجاره زمین‌های مرغوب خود به شرکت‌های خارجی می‌بینند. به نظر می‌رسد از این معامله هردو طرف سود خواهند برد، اما ایراد کار کجاست و چرا منتقدان انگشت اتهام را به سوی این نوع سرمایه‌گذاری‌های جدید دراز کرده‌اند؟

یکی از مناطقی که به تازگی بسیار مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی و حتی شرکت‌های مصری قرار گرفته‌، منطقه حاصلخیز ارومیا در اتیوپی است. سال گذشته مدیر “انجمن مطالعات ارومیا” نامه‌ای به بان کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل متحد نوشت و در آن نسبت به تصرف صدها هزار هکتار از زمین‌های این منطقه توسط خریداران هندی، عربستان سعودی، مصری و کره جنوبی اعتراض و نگرانی خود را اعلام کرد. هایله هیرپا در نامه خود نوشت که این منطقه با شیوه‌ای نوین از استعمار روبه‌رو است. در حالی که شرکت‌های عربستان سعودی بهترین محصول برنج را از این منطقه برداشت می‌کنند، مردم محلی در حال جان دادن و مردن بر اثر قحطی‌ای هستند که عامل انسانی دارد.