مقصد مریخ‌نورد بعدی ناسا، در کوهپایه‌های یک کوه رسوبی خواهد بود که در یک دهانه برخورد شهابسنگی، موسوم به «دهانه گیل» (Gale) واقع شده است. هدف مریخ‌نورد Mars Science Laboratory (آزمایشگاه علمی مریخ) یا به اختصار MSL، انجام کاوش‌های گسترده در این منطقه برای بررسی امکان وجود شرایط مطلوب پیدایش حیات میکروبی و کسب شواهد احتمالی وجود این نوع از حیات ابتدایی در سیاره مریخ خواهد بود.
کاوشگر MSL که با نام عامیانه‌تر مریخ‌نورد Curiosity (کنجکاوی) شناخته می‌شود، آزمایشگاهی کوچک و در عین حال به ابعاد یک اتومبیل معمولی است که در اواخر سال میلادی جاری به فضا پرتاب خواهد شد و در آگوست ۲۰۱۲ هم بر مریخ فرود خواهد آمد. قطر دهانه برخوردی محل فرود، ۱۵۴ کیلومتر است و ارتفاع قله کوهی که در مرکز آن واقع شده هم به بیش از چهار هزار و ۴۰۰ متر می‌رسد. لایه‌لایه بودن این کوه، حاکی از توالی طولانی‌مدت وقوع فرآیندهای رسوبی در این منطقه است. این دهانه، به افتخار «وال‌تر گیل» (اختر‌شناس استرالیایی)، دهانه گیل نامیده می‌شود.
«چارلز بولدن» (Charles Bolden)، رئیس سازمان فضایی آمریکا (ناسا) در خصوص این ماموریت می‌گوید: «مریخ همیشه در تیررس ماست. مریخ‌نورد کنجکاوی، نه فقط انبوهی از داده‌های گرانبهای علمی را برایمان به ارمغان خواهد آورد، بلکه به‌عنوان پیش‌آهنگ سفر انسان به سیاره سرخ محسوب خواهد شد.»
قرار است پژوهشگران طی یک سال مریخی (که تقریباً معادل دو سال زمینی می‌شود)، ابزارهای متعدد MSL را برای بررسی امکان وجود شرایط مطلوب پیدایش حیات میکروبی در این منطقه به کار بگیرند. «جیم گرین» (Jim Green)، مدیر بخش علوم سیاره‌ای شعبه اصلی ناسا در واشنگتن می‌گوید: «دانشمندان، دهانه گیل را به‌عنوان انتخاب اولشان برای پیگیری اهداف جاه‌طلبانه مأموریت این مریخ‌نورد نوپا معرفی کرده‌اند. چشم‌انداز بصری این منطقه فوق‌العاده است و پتانسیل کشفیات حائز اهمیت علمی هم در آن بالاست.»
در سال ۲۰۰۶ بود که بالغ بر یک‌صد دانشمند، طی یک هم‌اندیشی طولانی در کارگاه‌های متعدد بین‌المللی، در نهایت ۳۰ ناحیه بالقوه فرود MSL را معرفی کردند. تا سال ۲۰۰۸، این تعداد به چهار مورد رسید. عکس‌های دقیق و هدفمند ماهواره‌ای، امکان بررسی کامل جوانب ایمنی مربوط به فرود مریخ‌نورد و همچنین جاذبه‌های علمی هر منطقه را فراهم آوردند و سرانجام تیمی از مقامات علمی ارشد ناسا، طی تجدید نظری مفصل، به اتفاق آرا تصمیم به تعیین محل دقیق فرود مریخ‌نورد MSL گرفتند. این تیم، متشکل از دانشمندان و دانش‌یاران ارشد این پروژه عظیم مریخی بود.
ابعاد و وزن MSL، به ترتیب دو و بیش از پنج برابر مریخ‌نوردهای گذشته است. ۱۰ ابزار علمی مستفر بر آن هم شامل دو ابزار جدید حفاری و آنالیز نمونه‌های سنگی ساییده‌شده‌ای است که توسط بازوی روبوتیک مریخ‌نورد جمع‌آوری می‌شوند. یک ریزرآکتور هسته‌ای، به‌عنوان منبع تأمین انرژی و حفظ دمای بهینه این مریخ‌نورد عمل می‌کند و پیش از فرود هم یک جرثقیل هوایی موشکی، MSL را با رشته‌هایی نظیر نخ‌های متصل به عروسک خیمه‌شب‌بازی، آهسته بر سطح مریخ پیاده می‌کند.
آن قسمت از دهانه گیل که به‌عنوان محل فرود MSL انتخاب شده، پوشیده از نوعی قشر آبرفتی است که احتمالاً از طریق رسوبات آبدار ایجاد شده است. از این گذشته، لایه‌های تشکیل‌دهنده کوهپایه‌های کوه مرکزی این دهانه هم حاوی ترکیبات رسی و سولفاته هستند که هردویشان در حضور آب ایجاد می‌شوند. «جان گروتزینگر» (John Grotzinger)، دانشمند پروژه MSL از مؤسسه فن‌آوری کالیفرنیا در پاسادنا می‌گوید: «یکی از جاذبه‌های گیل این است که دهانه پهناوری واقع در نواحی پست مریخ است و همه‌مان هم می‌دانیم که آب، به‌سمت نواحی پست‌تر جاری می‌شود. دهانه گیل، از حیث ارتفاع کم و وسعت حوزه‌ای از عمق خاک مریخ که پوشش داده، منطقه‌ای شبیه به دره مارینر است که بزرگ‌ترین دره مریخ و منظومه شمسی به‌شمار می‌رود.»
خط مشی MSL، فرا‌تر از ردیابی آب است که محوریت هدف کاوش‌های گذشته مریخ را به خود اختصاص می‌داد. محموله علمی این مریخ‌نورد، قادر به تشخیص و بررسی سایر اجزای شکل‌دهنده حیات میکروبی، نظیر بنیان‌های کربنی سازنده ترکیبات زیستی (یا همان ترکیبات ارگانیک) هم هست. کانی‌های کربنی، ازجمله مواردی است که MSL در خاک رس و لایه‌های سولفاته واقع در اعماق دهانه گیل به دنبالشان خواهد گشت. این ضامن خوبی برای پیدایش ترکیبات ارگانیک است و ضمناً از اکسیداسیونشان هم پیش‌گیری می‌کنند.
به‌گفته «مایکل می‌ر» (Michael Meyer)، سرپرست دانشمندان برنامه کاوش مریخ در شعبه اصلی ناسا، «دهانه گیل، احتمالات جذابی از کشف مواد ارگانیک را برایمان فراهم می‌کند، اما چنین هدفی هنوز از تیررس ما دور است. عامل دیگری که به جذابیت گیل می‌افزاید و ربطی هم به وجود یا عدم وجود مواد ارگانیک ندارد، این است که این ناحیه میزبان عوارض رسوبی متنوعی است که می‌توانند حاکی از دگرگونی اوضاع محیطی منطقه باشند و برخیشان هم شاید اطلاعات گسترده‌ای از امکان سکنی‌پذیری این سیاره در گذشته به ما بدهند.»
منبع: NASA
توضیح تصاویر:
۱- طرحی از مریخ‌نورد MSL از روبرو / منبع: ناسا
۲- تصویر ماهواره‌ای دهانه گیل / NASA/JPL-Caltech/ASU