ربه‌کا بویل ـ به‌لطف کشف یک ترکیبِ جدید شیمیایی در چشم، انسان‌ها بی‌آنکه بفهمند احتمالاً قادر به تشخیص ٍ ذاتی ِ میدان مغناطیسی ِ زمین خواهند بود. دست‌کم اجداد ما چنین امکانی را داشته‌اند.
جانواران فراوانی به قابلیت تشخیص ِ میدان مغناطیسی ِ زمین و به‌کارگیری آن به‌منظور جهت‌یابی و حتی شکار طعمه مشهورند. پروتئین‌هایی موسوم به «کریپتوکروم»ها که در ساختار گیاهان و حیوانات به‌چشم می‌خورَد که این امکان را برای چندین گونه‌ی زیستی به ارث رسانده‌اند. این پروتئین‌ها، مربوط به ساعت زیستی ِ این جانداران بوده و پژوهش‌های اخیر نشان داده که ظاهراً این ترکیب، توان تبدیل امواج نوری به نوعی شاخص ژئومغناطیسی را دارد.
الکترون‌های موجود در مولکول‌های کریپتوکروم، همواره به‌شکل جفتی ظاهر می‌شوند و حرکتِ یکی‌شان تحت تأثیر میدان مغناطیسی ِ زمین، دستخوش تغییراتی می‌شود. طبق پژوهشی که در تابستان گذشته منتشر گردید، واکنش ِ شیمیایی ِ ناشی از این تغییر، امکان تماشای رنگی ِ میدان‌های مغناطیسی را به پرندگان می‌دهد.
اما به‌اعتقاد پژوهش‌گران، کریپتوکروم‌ها کمک چندانی به جهت‌یابی ِ ما نمی‌کنند و لذا انسان وابسته به شاخص‌هایی نظیر اجرام آسمانی و اخیراً GPS، به‌منظور تشخیص جهت شمالِ مغناطیسی ِ زمین می‌ماند. با این حال پژوهش جدید دیگری که اخیراً در نشریه‌ی علمی ِ Nature Communications انتشار یافته، نشان از این می‌دهد که پروتئین ِ مزبور، قادر به ابراز حضور خود در قرنیه‌ی چشم انسان و لذا فراهم آوردن امکان جهت‌یابی ِ ذاتی در ماست. عصب‌شناسانِ دانشگاه ماساچوست، نسخه‌ی انسانی ِ پروتئین کریپتوکروم را در بدن مگس‌های فاقد این ترکیب جاسازی کرده و موفق به ارتقای توان جهت‌یابی‌اش شدند.
البته شاید این قضیه در خصوص انسان اینچنین صادق نباشد – و آمار موثق چندانی هم از انسان‌هایی که قابلیت جهت‌یابی ِ ذاتی دارند هم وجود ندارد – اما به‌گفته‌ی همین پژوهش‌گران، چنین توانی می‌توانسته در اجداد ما وجود داشته باشد. شاید روزی برسد که دانشمندان قادر به تشخیص نحوه‌ی استخدام مجدد این قابلیتِ ذاتی شوند و ما دیگر نیازی به قطب‌نما پیدا نکنیم!
منبع: Popular Science
توضیح تصویر:
منبع: flickr