از نخستین دقایق انتشار خبر آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکو در خیابان جمهوری تهران، کاربران شبکه‌های اجتماعی به خصوص در توییتر با استفاده از هشتگ #پلاسکو شروع به اطلاع‌رسانی درباره این حادثه کردند اما با فرو ریختن ساختمان، سیلی از توییت‌ها به راه افتاد و واکنش‌های متفاوت و متنوعی به نمایش گذاشته شد.

فرو ریختن ساختمان پلاسکو به دنبال آتش‌سوزی در آن

توجه به تلاش‌های آتش‌نشانان و امدادرسانان در کنار انتقاد شدید از مدیریت شهری‌ و درخواست استعفای محمد‌باقر قالیباف، شهردار تهران، عمده مسائل مطرح شده از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی‌ست.

انتقاد به حضور مردم در محل حادثه

عده‌ زیادی از حضور گسترده مردم در متن و زمینه این حادثه انتقاد کرده‌اند و آن را رفتاری غیر متمدنانه دانسته‌اند:

حضور پر‌شمار مردم در محل حادثه اتفاقی‌ست تکراری‌ که سرعت عمل را از امدادگران می‌گیرد. آن‌ها اغلب به سمت محل حادثه هجوم می‌برند، به تماشا می‌ایستند و با ظهور گوشی‌های هوشمند، عکس و فیلم می‌گیرند و منتشر می‌کنند. این در حالی‌ست که به گفته یک آتش‌نشان از تهران که علاقه‌مند به ذکر نامش نیست، در برخی موارد از جمله هنگام گرفتار شدن مصدومان در زیر آوار، حضور مردم بسیار خطرناک است و هر قدمی که روی آوار گذاشته می‌شود، می‌تواند به مرگ گرفتار شدگان بینجامد.

مردم تماشاگر فاجعه

از سوی دیگر عکس‌ها و فیلم‌هایی هم که منتشر می‌شوند، ممکن است نقض کننده حریم خصوصی افراد باشند.

در مقابل، برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی هم به این نکته اشاره کرده‌اند که ممکن است در میان مردم حاضر در محل، کسانی باشند که نگرانی از حال نزدیکان‌شان آن‌ها را به محل حادثه کشانده باشد. بی‌اعتمادی به رسانه‌ها هم به عنوان دلیلی دیگر مورد توجه قرار گرفته است.

علی کلایی، روزنامه‌نگار و فعال مدنی مقیم سوئد در همین باره در توییتر خود نوشته است:

انتقاد به صدا و سیما

یکی دیگر از انتقادهای مردم در شبکه‌های اجتماعی، انتقاد به نحوه اطلاع‌رسانی شبکه‌های تلویزیونی حکومتی درباره این حادثه بود.

شبکه خبر تلویزیون ایران در حالی به گزارش این اتفاق می‌پرداخت که تا مدت‌ها پس از وقوع حادثه تلاش می‌کرد ابعاد آن را کوچک جلوه دهد. استفاده از واژه «قدیمی» برای اشاره به ساختمان پلاسکو و تأکید بر این‌که «کسی آسیبی ندیده و ساختمان عمودی فرو ریخته»، از نمونه این تلاش‌ها بود که کاربران به آن اعتراض کردند.

همچنین کاربران به این کار صدا و سیما که در برنامه‌ای از مردم تقاضای ارسال فیلم‌ها و عکس‌های مرتبط با حادثه ساختمان پلاسکو را کرده بود، انتقاد کردند:

https://twitter.com/Faribaa68/status/822074184125714432

قالیباف، استعفا، استعفا!

از همان ساعت‌های اولیه مدیران شهری و به خصوص محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، مورد انتقاد کاربران قرار گرفتند.

در انتقاد از مدیریت شهری، حمید جعفری، روزنامه‌نگار مقیم تهران در توییتر خود نوشته است: «مسئولیت فاجعه مستقیماً متوجه شهردار تهران است. تنها عزل شهردار می‌تواند جلوی فجایع ناشی از سوءمدیریت قالیباف را بگیرد.»

احمد جلالی فراهانی، روزنامه‌نگار مقیم دانمارک هم که سابقه روزنامه‌نگاری اجتماعی و شهری دارد، در توییتی با اشاره به ضعف مدیریت شهری نوشته است: «دختر سه ساله‌ام با دیدن صحنه‌های غم‌انگیز می‌پرسد این همان مدیریت جهادی بود که وعده می‌دادند؟ از پاسخ در می‌مانم. »

توییت او ساختاری مشابه توییت یک روحانی دارد که در روزهای گذشته به شکل‌های مختلف تکرار شده است.

آزاده دواچی، روزنامه‌نگار هم در فیس‌بوک خود نوشته است: «بی‌مسئولیتی، سوء مدیریت، عدم وجود امکانات، عدم اهمیت به جان انسان‌ها و …، چیزهایی که این فجایع را امکان‌پذیر می‌کنند. کاش این شهردار و مدیران بی‌مسئولیت که جان انسان‌های از جان گذشته‌ای مثل آتش‌نشان‌ها برای‌شان اهمیتی ندارد حداقل از سمت خود استعفا بدهند. بیچاره آتش‌نشان‌هایی که زیر آوار مانده‌اند . بیچاره مردمی که قربانی این بی‌مسئولیتی‌ها هستند.»

در فیس‌بوک هم بازار انتقادات گرم است. محمد حیدری، روزنامه‌نگار، در پستی نوشته است: «فاجعه فرو ریختن ساختمان پلاسکو در تهران، در حالی که آتش‌نشان‌های تهران حتی یک بالگرد برای کنترل حریق نداشته‌اند و با شیوه چهل سال پیش در حال جنگیدن با زبانه‌های آتش بودند، نمایشی از ناکارآمدی حکومت نیز هست.»

او ادامه داده است: «مدیریت شهری تهران نیز در تمامی این سال‌های طولانی همواره سمبلی از این ناکارآمدی بود: چه پیش از کرباسچی که شهر فرتوت شد، چه در زمان او که حتی آسمان شهر نیز فروخته می‌شد، چه در زمان شورای شهر اول که شهرداری به محل کشمکش کوتاه‌قدترین مدعیان تبدیل گردید، چه در زمان محمود احمدی‌نژاد که در نهایت به ظهور معجزه هزاره سوم انجامید و بالاخره چه در این سال‌های “مدیریت جهادی” که شهردار در آرزوی پله بالاتر جانش به لب رسید و شهر را به ویرانه‌ای از تبعیض تبدیل کرد.»
به گفته او، مطابق سنت دیرین تاریخ معاصر ایران، تمامی کشور محروم می‌شوند تا «تهران» به نمایشی از توسعه تبدیل شود، اما حتی همین نمایش نیز فاجعه‌ای تلخ از کار درآمده است: «تصویر تهران، تصویر واقعی ایران است.»

موضوع را سیاسی نکنید!

در مقابل این رویکرد، عده‌ای از کاربران هم نسبت به سیاسی شدن ماجرای فرو ریختن ساختمان پلاسکو هشدار داده‌اند و در مواردی هم نوشته‌اند که دست‌کم در حال حاضر و در لحظه و هنگام وقوع حادثه و بحران، برخورد سیاسی کردن درست نیست.

در یک نمونه از این واکنش‌ها، علی علیزاده، تحلیلگر سیاسی و مدرس فلسفه، در توییتر خود نوشته است: «سیاسی کردن چنین ابزاری و زودرس -زمانی که تنها می‌توان حس خفگی و فلج احساسی داشت- نمادین‌ترین بیانِ فاجعه فضای عمومی-سیاسی ماست.»

کاربری هم در واکنش به نوشته علیزاده و در ادامه پاسخ‌ها و گفت‌و‌گویی که به دنبال این توییت شده، برای او نوشته است: «ابتدا دچار شک شوید. سپس چند روز پکر باشید. بعد برای بازیابی روحیه دمنوش میل کند. نهایتا از بی‌کفایتی مسئولان عصبانی شوید.»

رضا حقیقت‌نژاد، روزنامه‌نگار مقیم ترکیه هم نسبت به سیاسی انگاشتن واکنش‌ها به فرو ریختن ساختمان پلاسکو عکس‌العمل نشان داده و خطاب به کسانی که این موضوع را مطرح می‌کنند و اغلب از طرفداران قالیباف هستند، نوشته است: «مرتب میگن درخواست استعفا/برکناری قالیباف کاسبی با ست، وقتی مرتب – و بدرستی- از برکناری/استعفای آخوندی نوشتید، چی؟ جهاد بود مثلاً؟»

او در توییت دیگری هم به این موضوع پرداخته است: «نکته دوستان درباره اینکه وقت حادثه، طرح استعفا، واکنش خوبی نیست درسته ولی اینجا حادثه نیست، تکرار فاجعه و اثبات مدیریت ناکارآمد است.»

در منطقه پرواز ممنوع قرار داشتن محدوه‌ای که ساختمان پلاسکو در آن واقع است از دیگر نکات قابل اعتنا در ماجرای امروز است که احتمالاً بر نحوه امدادرسانی در این حادثه تأثیر داشته است.

کاربران شبکه‌های اجتماعی با اشاره به «نبود بودجه کافی، نبود حتی یک هلیکوپتر مخصوص اطفاء حریق در پایتخت بزرگ جزیره ثبات، نبود نردبانی برای ساختمان‌های بیشتر از ۱۱ طبقه و حتی به اذعان خود آتش‌نشان‌ها نبود نیروی متخصص و آموزش دیده»، به عنوان مسائلی که ریشه در سیاست دارد اشاره کرده‌اند و پرسیده‌اند: «مگر سیاسی‌تر از این هم داریم؟»

در همین زمینه