ترجمه‌ی احسان سنایی- طبق نتایج پژوهش ِ اخیری که چندی‌ست در نشریه‌ی علمی Science انتشار یافته؛ دمای آبی که از سمت اقیانوس اطلس به اقیانوس سرد شمالگان می‌ریزد، امروزه تقریباً ۲ درجه گرم‌تر از دمایی‌ست که دست‌کم در ۲۰۰۰ سال پیش داشته است. این یافته، به تصورمان از سیاره‌ای گرم‌شونده با پوشش متزلزل یخ‌های قطبی‌اش، کمک می‌کند؛ چراکه پژوهش‌گران معتقدند این افزایش دما نیز هم‌پیوند با بسط آثار مخرب زمین‌گرمایی در حوزه‌ی آب‌های شمالگان است.
«رابرت اسپیل‌هیگن» (Robert Spielhagen)؛ اقیانوس‌شناسی از مؤسسه‌ی علوم دریایی ِ «لایب‌نیز» در شهر کیل آلمان، و همکاران‌اش، تمرکزشان را معطوف به منطقه‌ای مابین گرینلند و مجمع‌الجزایر «اسوالبارد» نروژ؛ موسوم به «باریکه‌ی فرام» کرده‌‌اند، که میزبان گسترده‌ترین آبراهی‌ست که آب‌های گرم اطلس را به شمالگان می‌رساند. این جریان، در عمق ۵۰متریِ منطقه واقع است و اوج دمایش در روزهای تابستان به ۶درجه‌ی سلسیوس می‌رسد؛ حال‌آنکه دمای آب‌های جاری بر سطح یخ‌بسته‌ی شمالگان، به ۲درجه‌ی سلسیوس می‌رسد.
اسپیل‌هیگن و گروه‌اش، به‌منظور ارزیابی دگرگونی‌های دمایی ِ این جریان، نمونه‌ای ۴۶سانتیمتری از کف دریا استخراج نمودند. آنان پس از پاک‌سازی نمونه، به بررسی بقایای پلانکتونهای سخت‌پوست موجود در آن پرداخته، و نتایج را با آمار نسبی ِ انواعی از پلانکتونهای شناخته‌شده که بیشتر، آب‌های منجمد سطحی را برای زندگی ترجیح می‌دهند و نیز آن دسته از پلانکتون‌هایی که برعکس؛ حوزه‌ی ژرفای آب‌های قطبی را برای زندگی خود برمی‌گزینند؛ مقایسه نمودند. ضمناً آن‌ها نسبت منیزیوم به کلسیوم موجود در پوسته‌ی پلانکتون‌ها را که تابعی از دمای آب است را هم محاسبه کردند.
از آنجایی‌که خلق هر نیم‌سانتیمتر از این رسوبات، حدوداً یک تا دو دهه زمان می‌برد، پژوهش‌گران تنها موفق به تشخیص روند دگرگونی‌های دمای کلی ِ منطقه شدند؛ اما هر دو روش، نشان از این می‌دادند که دمای متوسط آب‌های تابستانی ِ این حوزه، از سال ۱ تا ۱۸۵۰ پس از میلاد؛ در حدود ۳.۵ درجه بوده است و از آن پس، در حدود ۲درجه تا به امروز افزایش یافته است. این بازه‌ی زمانی، گویای این حقیقت است که پدیده‌ی مصنوعی ِ زمین‌گرمایی، عاملی برای این افزایش دما به‌شمار می‌رود.
«جاشوا ویلیس» (Joshua Willis)؛ اقیانوس‌شناسی از پایگاه پژوهشی JPL ناسا در پاسادنای کالیفرنیا؛ با اشاره به نمودار معروفی که شکل‌اش بی‌شباهت به چوب چوگان نیست، و نشان از رشد محسوس دمای منطقه در چندین دهه‌ی اخیر از تاریخ زمین می‌دهد؛ می‌گوید: «این، شاهد دیگری بر این حقیقت است که [رشد دما] در ۱۰۰ سال گذشته، یک نابهنجاری محرز بوده است». اسپیل‌هیگن نیز می‌افزاید: «با توجه به آنکه ما عقب‌نشینی ِ یخ‌های شناور دریایی و گرمایش حوزه‌ی شمالگان را در یک سده‌ی گذشته به چشم خود دیده‌ایم؛ این چیز عجیبی نیست». رشد دمای جریان آب ریزشی به شمالگان در چندین سال اخیر، همراه با رشد حجم آب‌های گرم هم بوده است. بدین‌معنا که احتمالاً مقادیری هنگفت از انرژی گرمایی به شمالگان راه یافته است.
به اعتقاد اسپیل‌هیگن؛ این گرمای اضافی، احتمالاً عاملی کمک‌کننده به ذوب یخ‌های شمالگان باشد؛ اما اقیانوس‌شناسی به‌نام «رن کووک» (Ron Kwok) از پایگاه پژوهشی JPL ناسا می‌گوید که مسأله به همین سادگی‌ها هم نیست. وی معتقد است که به اندازه‌ی کافی گرما در زیر لایه‌های گرم و نمک‌آلود شمالگان وجود دارد که بتواند تمامی یخ‌های شناور را ذوب کند؛ اما این گرما، راه سختی را برای صعود به لایه‌های بالاتر – که سردتر و کم‌نمک‌تر نیز هستند – در پیش روی خود دارد. یخ‌های شمالگان، بی‌تردید در حال تحلیل رفتن‌اند، اما مشخص نیست که گرمای آب عامل اصلی‌ست؛ یا گرمای هوا. وی می‌افزاید: «اینکه چگونه این گرما به یخ‌ها سرایت می‌کند؛ همچنان نامشخص است».
این پژوهش، کمکی به حل دعاوی گسترده‌تری درخصوص نحوه‌ی تأثیرپذیری جریانات اقیانوسی ِ اصلی زمین در نتیجه‌ی زمین‌گرمایی، نمی‌کند. برخی اقیانوس‌شناسان، اعتقاد دارند که نوار نقاله‌ای که آب‌های زمین را به حرکت وامی‌دارد (رجوع کنید به «نوار نقاله‌ای به وسعت یک اقیانوس») و جریان «گلف‌استریم» را به پیش می‌راند و قسمت‌هایی از خاک اروپا را به‌طریقی فوق‌العاده گرم می‌کند؛ به‌دنبال ذوب یخ‌های شمال، آرام‌آرام از حرکت بازخواهد ایستاد. ویلیس، اخیراً در پژوهشی شرکت داشته که مدعی‌ست این چرخه، آنچنان هرساله دستخوش تغییر می‌شود که داده‌های لازم برای رسم یک نمودار هم در دسترس نیست. به‌گفته‌ی ویلیس؛ الگوی چرخه‌های اقیانوسی، چنان پیچیده‌اند که ممکن است جریان آبِ ریزشی به شمالگان، هم‌پا با کاهش سرعت نوار نقاله‌ی اقیانوسی قوی‌تر گردد؛ یا بالعکس.
منبع: nature
در همین زمینه:
آذرماه ۸۹ – تابی، روستایی بی‌تاب از گرمای زمین
مردادماه ۸۹ – «۲۰۱۰، در ردیف گرم‌ترین سال‌های زمین»
بهمن‌ماه ۸۸ – «زمین، گرم‌ترین دهه را گذراند»
آذرماه ۸۸ – از کیوتو تا کپنهاک؛ هوا «۰.۳» درجه گرم‌تر شد
مهرماه ۸۸ – پایان افسانه‌ی سرزمین سرد و سپید شمالگان»
توضیح تصویر:
کشتی پژوهشی «Maria S. Merian»؛ متعلق به کشور آلمان در یخ‌های شما‌ل‌غربی مجمع‌الجزایر اسوالبارد در آگوست ۲۰۰۷ / عکس از Nicholas van Nieuwenhove)