روشن بود که قدرت نمایی دولت فرانسه پس از کشته شدن کاریکاتوریست های مجله شارلی ابدو به ویژه با حضور نتانیاهو، موجبات لازم برای بسیج هیجانی مسلمانان در نقاط مختلف را فراهم می سازد. گرچه انتظار می رفت واکنش ها در پاکستان و برخی کشورهای عربی گسترده تر باشد اما موج تظاهراتی که در چچن به راه افتاد در کنار اتفاقات نیجریه به نوبه خود تازه بود. اعتراضات خیابانی در تهران دیرتر از سایر کشورها شروع شده و به خشونت علیه شهروندان منجر نشد. اما این اعتراضات جان تازه ای به تندروهای متمایل به تفکرات داعش در ایران داده است که می تواند سپهر سیاسی کشور را درگیر چالش های جدیدی نماید.
واکنش های سیاستمداران و مردم به ترور کاریکاتوریست های فرانسوی در نخستین روزها توسط مقامات فرانسوی اداره شده و از تسری خشونت به جامعه مسلمانان مقیم این کشور اجتناب شد. این اقدام درست که در سخنرانی ها نمود یافته و توسط رسانه ها نیز ادامه یافت با نزدیک شدن به راهپیمایی اتحاد در فرانسه کم رنگ شده و حضور نتانیاهو و خودنمایی های وی در مقام حامی یهودی های مظلوم، فضا را تغییر داد. در ادامه درست زمانی که وزیر تجارت اسرائل در مصاحبه ای با یورونیوز گفت “درست است که اکثر مسلمانان تروریست نیستند اما اکثر تروریست ها مسلمان هستند”، مشخص بود که فضا برای نقش آفرینی تندروها دوباره آماده می شود. در ادامه ترسیم و انتشار گسترده کاریکاتوری از پیامبر اسلام در شماره آخر هفته نامه شارلی ابدو در واقع تیر خلاصی بود که به همه اقدامات آشتی جویانه مسلمانان مداراگر و سیاستمداران متعادل غربی زده شد.
نماز جمعه اخیر فرصتی بود که گروه های تندرو اسلامی به حرکت درآمده و به بهانه توهین به پیامبر اسلام، مسلمانان را برای اعتراض تحریک کنند و روشن بود که در این میان صداهایی برای قهرمان نامیدن تروریست های پاریس هم برخاسته و برنامه ریزی این ترورها را نه یک اقدام سخیف غیر اسلامی که حرکیت متهورانه و خداپسندانه جلوه دهد. صرفنظر از تعارض و رقابتی که بین داعش و القاعده برای انتساب این ترورها به تشکیلات خودشان پیش آمد، اما هیاهوی فرصت طلبانه نتانیاهو و آمادگی توده های تحریک پذیر مسلمان شرایطی را پدید آورد که تندروهای منتسب به داعش برنده اصلی این منازعه باشند. در ایران نیز گویا این شرایط برای تندروهای داخل ایران مطلوب بوده و آنها را از گرفتاری موضع گیری های چند پهلو رهانیده است.
نشریه یالثارات تنها رسانه ایرانی بود که با جسارت اقدامات تروریستی پاریس را ستود (1)؛ و بخش های حامی آن در حاکمیت نیز با توقیف و لغو امتیاز روزنامه ای که عنوان من چارلی هستم را گزیده بود نشان دادند که با تندروهای داخلی همراه هستند. امامان جمعه و دولتمردان ناکزیر بودند یکی به نعل و یکی به میخ و ضمن محکوم کردن کار نشریه فرانسوی، هر نوع ترور را هم محکوم نمایند اما اقدام این هفته نامه در چاپ کاریکاتور دیگری از پیامبر کافی بود که صرفنظر از پیامی که این نشریه مدعی ابلاغ آن است، آتش خشم مسلمانان در برخی کشورها شعله ور شود.
تحلیل چرایی گسترده شدن اعتراضات مسلمانان در کشورهایی مانند چچن و یا رفتارهایی که بر علیه مراکز مذهبی غیرمسلمانان در نیجریه شد موضوع این نوشته نیست اما وقایع حاشیه ای نشان می دهد که افراد بسیاری از این نوع رفتارهای خشمگینانه خرسند هستند. هر چند واکنش های مسلمانان در این مناطق در راستای فعالیتهای سازمان های غیر دولتی است اما در ایران بخش هایی از حاکمیت مبتکر راه اندازی دانشجویان برای اعتراض آن هم در مقابل سفارت فرانسه بوده است. این نوع اقدامات در مقابل سفارت های خارجی آن هم از طرف گروهی که دانشجو نامیده می شوند برای مردم ایران اقدامی تکراری و موید حمایت بخش های تندرو حاکمیت از آن است. نمونه های متعددی از این دست اقدامات به ویژه در سالهای اخیر را می توان نام برد. اما پیش از این نیز و حتی در اعتراضات بسیار گسترده ای که در سال 2006 بر علیه انتشار نخستین کاریکاتورهای پیامبر و بازنشر آن در نشریه ای در دانمارک رخ داد، تصمیماتی گرفته و اعلام شد که به مرور رنگ باخته و در مقاطعی دستمایه ساختن جوک نیز قرار گرفت، یکی از بارزترین آنها تغییر نام شیرینی دانمارکی به شیرینی گل محمدی بود (2).
در جریان اعتراضات دانشجویانی که به مقابل سفارت فرانسه اعزام شدند، افرادی نیز تابلوی نام خیابان محل سفارت فرانسه را با نام محمد پوشانده بودند (3)، این اقدام به سرعت در شبکه های اجتماعی انعکاس یافته و مورد توجه مدافعین این اعتراضات نیز واقع شد. در ادامه انتظار می رود که تغییر نام این خیابان در دستور کار شورای شهر نیز قرار گیرد، اقدامی که نمونه های مشابه زیادی به ویژه در چند سال اخیر داشته است؛ این اقدامات در هنگامه اوج گیری برنامه های تبلیغاتی سیاسی حاکمیت از سرعت و شتاب بیشتری برخوردار بوده (4). به نظر می رسد که دولت به خوبی به این موضوع واقف است که گسترش اقدامات اعتراضی در شرایط حاضر در خدمت تبلیغاتی است که به نفع داعش راه افتاده. دولتمردان واقع بین می دانند که دمیدن در تنور اعتراضات اخیر آتشی را که داعش افروخته است گرمتر می سازد اما تندروهای داخلی رویاهای دیگری در سر دارند. انصار حزب الله که در تایید ترورهای پاریس بیانیه می دهد نگرانی از به چالش کشیدن دولت در این ماجرا ندارد. گسترش یافتن اعتراضاتی مشابه آنچه که در مقابل سفارت فرانسه رخ داد تحفه ای شیرین به طرفداران داعش خواهد بود و روشن نیست که شورای شهر و مدیران شهری تهران این تحفه را با یک جعبه شیرینی گل محمدی برای داعش همراه خواهند کرد؟
پی‌نوشت:
1) نشریه یالثارات، شماره 780
2) تغییر نام شیرینی دانمارکی به شیرینی گل محمدی
3) مردم نام خیابان «نـوفـل‌لوشاتـو» را عوض کردند، خبرگزاری فارس
تغییرنام خیابان نوفل لوشاتو، خبرگزاری مهر
4) تغییر نام میدان کاج تهران به شهید طهرانی مقدم، رجانیوز
لینک مطلب در تریبون زمانه
