کشف ذخایر عظیمی از آب شیرین در اعماق اقیانوس‌ها

دانشمندان اخیراً موفق به کشف ذخایر عظیمی از آب شیرین در اعماق اقیانوس‌ها شده‌اند که تا کیلومترها به محدوده دریاهای مجاورشان تسری یافته‌؛ آبی که می‌تواند از بروز بحران قریب‌الوقوع کم‌آبی در سطح جهان پیش‌گیری کند.

بررسی تازه‌ای که گزارش‌‌ آن به‌تازگی در نشریه علمی بین‌المللی Nature انتشار یافته، خبر از کشف بالغ بر نیم‌میلیون کیلومتر مکعب آب کم‌نمک داده که در اعماق بستر دریا، و به فاصله‌ اندکی از سواحل قاره‌ای زمین جا خوش کرده‌اند؛ آبی که احتمالاً آن را بتوان به مایحتاج آشامیدنی شهرهای ساحلی در نقاطی از قبیل استرالیا، چین، آمریکای شمالی، و آفریقای جنوبی افزود.

دکتر وینسنت پست (Vincent Post)، سرپرست این بررسی و از متخصصین «مرکز ملی پژوهشی و آموزشی آب زیرزمینی» (NCGRT) استرالیا، و همچنین دانشکده محیط زیست دانشگاه فلیندرس این کشور، در این‌باره می‌گوید: “حجم این منبع آب، یکصد برابر حجمی‌ آبی‌ست که طی یک قرن گذشته، از سال ۱۹۰۰[میلادی] تاکنون، از ذخایر زیرزمینی زمین استخراج کرده‌ایم. کسب اطلاع از این ذخایر، خبر فوق‌العاده‌ای‌ست؛ چراکه چنین حجمی از آب احتمالاً بتواند تا چندین دهه مایحتاج آب برخی نواحی را تأمین کند”.

حجم این منبع آب، یکصد برابر حجمی‌ آبی‌ست که طی یک قرن گذشته تاکنون، از ذخایر زیرزمینی زمین استخراج کرده‌ایم. چنین حجمی از آب احتمالاً بتواند تا چندین دهه مایحتاج آب برخی نواحی را تأمین کند.

به‌گفته دکتر پست، دانشمندان قبلاً نیز از وجود ذخایر آب زیرزمینی در اعماق اقیانوس‌ها مطلع بوده‌اند، اما صرفاً آنها را مختص مناطقی نادر و ویژه می‌دانسته‌اند. او در ادامه می‌گوید: “تحقیقات ما نشان می‌دهد آبخوان‌های زیردریایی آب تلخ و همچنین شیرین، اتفاقاً عوارضی معمولی به شمار می‌روند”. به‌گفته وی، این ذخایر، طی بالغ بر صدهاهزار سال گذشته و زمانی شکل گرفته‌اند که ارتفاع سطح آب دریاهای زمین به‌طور متوسط از مقدار کنونی‌اش فوق‌العاده کمتر، و خطوط ساحلی هم گسترده‌تر بود. “لذا به‌هنگام بارش، آب باران به زمین نفوذ، و سفره‌هایی که امروزه زیر دریا واقع شده‌اند را پر می‌کرده. این مربوط به تمام دنیا می‌شده، و وقتی هم که سطح آب دریاها به‌دنبال ذوب کلاهک‌های قطبی – در حدود 20هزار سال پیش – افزایش یافته، چنین مناطقی هم با آب اقیانوس پوشیده شده‌اند”.

پست در ادامه می‌گوید: “آبخوان‌های زیادی به‌واسطه وجود لایه‌هایی از خاک رس و رسوباتی که روی‌شان را پوشانده بوده، از تماس با آب دریا محفوظ بوده و هستند”. لذا چنین آبخوان‌هایی به جهات زیادی شبیه همان سفره‌های آب زیرمینی‌ای هستند که مایحتاج آشامیدنی اکثر جمعیت جهان را تأمین می‌کنند؛ و میزان شوری‌شان هم آنقدری ناچیز هست که بتوان به آب آشامیدنی تبدیل‌شان نمود.

دو راه برای استحصال این آب وجود دارد – ساخت سکوهای دریایی و حفاری بستر دریا؛ یا حفاری از اراضی ساحلی، یا جزایری که در مجاورت این آبخوان‌ها واقع شده‌اند.

پست در توضیح شیوه‌های دسترسی به این سفره‌ها هم می‌گوید: “دو راه برای استحصال این آب وجود دارد – ساخت سکوهای دریایی و حفاری بستر دریا؛ یا حفاری از اراضی ساحلی، یا جزایری که در مجاورت این آبخوان‌ها واقع شده‌اند”. گرچه حفاری از خشکی می‌تواند هزینه‌های هنگفتی در پی داشته باشد، اما به‌گفته پست، این شیوه را بایستی از حیث صرفه اقتصادی، دوام، و همچنین تبعات زیست‌محیطی، با سایر شیوه‌های استحصال آب شیرین، از قبیل تصفیه، یا حتی احداث سدهای بزرگ جدید، بررسی نمود. او در این‌باره هم می‌گوید: “شوری آب شیرین واقع در بستر دریا، فوق‌العاده کمتر از آب دریاست. این یعنی که آن را می‌توان با صرف انرژی کمتری تصفیه کرد، و ضمناً آب پسماند این پروسه هم املاح فوق‌العاده کمتری دارد”.

“آب شیرین موجود بر سیاره ما، تحت فشار فزاینده‌ای قرار گرفته؛ لذا کشف ذخایر تازه‌ای از آن در مجاورت ساحل، امر مهیجی‌ست. این یعنی که می‌توان گزینه‌های بیشتری را به‌منظور مقابله با تبعات خشکسالی و کسری آب خشکی‌ها مدنظر گرفت”.

اما به رغم اینکه کشورها از هم‌اینک امکان دسترسی به این منابع زیردریایی آب شیرین را دارند، به‌گفته دکتر پست، بایستی به شیوه‌های مدیریت و فرآوری ذخایر بستر دریا هم توجه کنند: “مثلاً در جایی که احتمال می‌رود میزبان ذخایر زیردریایی آب کم‌نمک باشد، بایستی مراقب باشیم آلوده‌اش نکنیم. گاهی پای چاه‌هایی به این آبخوان‌ها باز می‌شود که برای مکان‌یابی ذخایر نفت و گاز حفر شده‌اند؛ و یا به‌منظور خنثی‌سازی گاز دی‌اکسید کربن از آنها استفاده می‌شود. چنین فعالیت‌هایی می‌تواند کیفیت این آب را به مخاطره بیاندازد”.

وی همچنین هشدار می‌دهد که این ذخایر، تجدیدناپذیرند: “بایستی به‌دقت از آنها استفاده کنیم – چنانچه نابود شوند، تا کاهش مجدد ارتفاع سطح آب دریاها دیگر احیا نخواهند شد؛ و چنین اتفاقی تا دیرزمانی رخ نخواهد داد”.

منبع: Science Daily

توضیح تصویر: Fotolia