باستان‌شناسان درست در زیر معبدی که گمان می‌رفته زادگاه بودا بوده باشد، شواهد محکمی دال بر همین گمانه یافتند: معبد درختی کهنی که بالغ بر ۳۰۰ سال از قدیمی‌ترین اماکن باستانی بوداییان هم قدیمی‌تر است.
نخستین شواهد باستان‌شناختی‌ای که نشان از ظهور آیین بودا می‌دهد، به دوره حکمرانی آسوکا برمی‌گردد، از امپراطوران هند باستان که این آیین را در قرن سوم پیش از میلاد مسیح با آغوش باز پذیرفت و به اشاعه‌اش همت گماشت. اما شخص بودا احتمالاً حدود سیصد سال پیش‌تر از آن می‌زیسته؛ بدین‌معنا که سالیان نخست پیدایش این دین در هاله‌ای از ابهام است.
رابین کانینگهام، از باستان‌شناسان دانشگاه دورهام انگلستان در این‌باره می‌گوید: “در واقع هیچ پژوهشگری تاکنون موفق به بررسی و سن‌سنجی سازه‌های ماقبل عهد آسوکا نشده بود”.
معبد درختی
بقایای یکی از معابد مربوط به عهد آسوکا – که از برجسته‌ترین زیادتگاه‌های بودایی هم محسوب می‌شود – در شهر لومبینی نپال واقع شده؛ که به زعم بسیاری همان زادگاه بوداست. کانینگهام و تیم‌اش در قالب عملیات حفظ و احیای این معبد، دست به کاوش زیر‌ساخت‌های این ساختمان قدیمی هم زدند و موفق به کشف سنگ‌نگاره‌هایی مربوط به ماقبل عهد آسوکا شدند؛ به‌طوریکه سن‌سنجی کربنی‌شان حکایت از عمری مابین ۲۵۵۰ تا ۲۸۰۰ سال می‌کرد.
جالب‌‌اینکه سازه چوبی یافت‌شده در آن اعماق، به نحو شاخصی – شبیه چیدمان معبد امروزی واقع بر آن – گرداگرد یک فضای خالی مرکزی احداث شده بود. باستان‌شناسان با بررسی خاک محوطه مرکزی، پی به بقایای ریشه یک درخت کهن بردند که به نحو عجیبی عاری از آن بقایای شاخصی بود که معمولاً انسان‌ها پس از اسکان در یک نقطه از خودشان به جا می‌گذارند. این یافته حکایت از آن داشت که در این محوطه خالی درختی قرار داشته و فضای پیرامونی‌اش – درست همچون معابد درختی امروز بوداییان در سریلانکا – مرتباً پاکیزه می‌شده.
به‌گفته کانینگهام، “ما هم‌اینک با مجموعه‌معابدی طرف‌ایم که در اطراف محوطه‌ای خالی که صرفاً محل قرارگیری یک درخت بوده، متمرکز شده‌اند”. طبق سنن بودایی، مادر بودا وی را در لومبینی، و در حالیکه به شاخه درختی چنگ می‌زده به دنیا آورده. ولی معلوم نیست که درختی که کانینگهام یافته، همان درخت معروف است یا نه. فعلاً فقط این را می‌شود گفت که یافته‌ها در تطابق با این روایت است. او در این‌باره می‌گوید: “وجود یک معبد درختی در لومبینی از آن معدود مواردی‌ست که باورها، سنت، باستان‌شناسی، و علم، همه در راستای هم واقع شده‌اند”.
لارس فوگلین، از باستان‌شناسان دانشگاه آریزونا در شهر توسان نیز این یافته را “لحظه مهمی در تاریخ بررسی‌های باستان‌شناختی از گذشته بودیسم” عنوان می‌کند. گرچه به قطعیت نمی‌دانیم آن درخت باستانی یافت‌شده در معبد ارتبطی به سنن بودایی داشته یا نه، فوگلین این گمانه را محتمل‌ترین گزینه می‌داند و می‌افزاید: “نقاشی‌هایی هم که از سایر معابد درختی مربوط به اوایل پیدایش بودیسم وجود دارد، احتمال وجود چنین ارتباطی را قوت می‌بخشد”.
منبع: NewScientist
توضیح تصویر:
۱ – سنگ‌نگاره‌ای که نشان از لحظه تولد بودا می‌دهد. در این سنگ‌نگاره، مادر بودا را در مرکز طرح می‌بینیم که به شاخه درختی آویخته؛ درختی که تیم باستان‌شناسان انگلیسی احتمال می‌دهند آن را شهر لومبینی نپال یافته‌اند / Victoria and Albert Museum
۲ – راهبان بودایی (ردیف انتهای عکس) در حال بازدید از عملیات اکتشاف تیم انگلیسی / عکس از ایرا بلاک