برای هزاران سال، انسان‌ها انرژی مورد نیاز خودشان را از آن‌چه می‌کاشتند، جمع‌آوری می‌کردند و شکار می‌کردند و به دست می‌آورند. انسان در واقع انرژی مورد نیاز برای کشاورزی و شکار و جابه‌جایی را از غذایی که می‌خورد و یا از حیواناتی که اهلی کرده بود به دست می‌آورد. کم‌کم انسان یاد گرفت که از آتش برای روشنایی و گرما استفاده کند و با ساختن آسیاب‌های آبی و بادی انرژی موجود در طبیعت را به استفاده دربیاورد. این روند تا زمان پیدا کردن سوخت‌های فسیلی و ساختن ماشین‌آلات ادامه داشت؛ اما پس از آن، همه‌ی معادلات، نه تنها در تولید و مصرف انرژی، بلکه اقتصاد انسان و سبک زندگی انسان را دگرگون کرد.
همان‌طور که یک بار پیدایش سوخت‌های فسیلی، اقتصاد و زندگی انسان را دگرگون کرد، امروز زمان آن فرا رسیده که برای آینده‌ی زمین، انسان، و گونه‌ها، یک بار دیگر انقلابی در ساختار تولید و مصرف انرژی روی دهد. امروزه تغییرات اقلیمی بزرگ‌ترین تهدید برای بشر، زمین و گونه‌های دیگر است. دامداری، رژیم غذاییِ پر از محصولات حیوانی، جنگل زدایی و سوخت‌های فسیلی از ریشه‌های اصلی شرایط اضطراری تغییرات اقلیمی است. برای این‌که موفق شویم افزایش دمای آب‌وهوا نسبت به دوره‌ی قبل از صنعتی شدن را ۲ درجه‌ی سانتیگراد کاهش دهیم، نیازمند این هستیم که روی فاکتورهایی از جمله تغییر رژیم غذایی انسان‌ها، متوقف کردن جنگل زدایی‌ها و توقف استفاده از سوخت‌های فسیلی برای تولید برق، گرما و حمل و نقل تمرکز کنیم. ما نیاز داریم که تا پیش از سال ۲۰۵۰، تا ۹۰ درصد از انرژی را که امروز توسط سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود، از طریق منابع تجدیدپذیر تولید کنیم. انرژی‌های تجدیدپذیر علاوه بر اهمیت‌شان برای پایان دادن به کابوس تغییرات اقلیمی، می‌توانند منبع مهمی برای فراهم کردن برق برای نزدیک به ۸۰۰ میلیون انسانی که امروزه هنوز هم از دسترسی به برق محروم هستند، باشند.
انرژی‌های تجدیدپذیر از فرایندهای طبیعی به دست می‌آیند که با سرعتی برابر و یا سریع‌تر از میزان مصرف آن‌ها، دوباره تجدید می‌شوند. شناخته‌شده‌ترین انرژی‌های تجدیدپذیری که امروزه مطرح هستند، شامل انرژی خورشیدی (فتوولتائیک و نیروی خورشیدی متمرکز)، انرژی باد، نیروی برق آبی، انرژی زمین گرمایی (ژئوترمال) و انرژی کشندی( جزر و مد) هستند. اگرچه تقاضای جهانی انرژی در سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع پاندمی کرونا ۴ درصد افت پیدا کرد، اما براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در سال گذشته، ۴۵ درصد افزایش پیدا کرده و ۲۸۰ گیگاوات به عرضه‌ی جهانی اضافه کرده که این رقم بیش‌تر از کل انرژی تولید شده در کشوری مثل آلمان است. بیش‌ترین ظرفیت‌های جدید در عرصه‌ی انرژی خورشیدی و انرژی باد ایجاد شده است. طبق پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی، روند تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در چندسال آینده به همین سرعت افزایش پیدا خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود که انرژی‌های تجدید پذیر ۲۷۰ گیگاوات در سال ۲۰۲۱ و ۲۸۰ گیگاوات در سال ۲۰۲۲ به ظرفیت عرضه‌ی جهانی اضافه کنند. با وجود رشد قابل توجه انرژی‌های تجدیدپذیر در سال گذشته، سوخت‌های فسیلی هم‌چنان منبع اصلی انرژی جهان هستند و انتظار می‌رود در ادامه‌ی سال ۲۰۲۱ نیز تولید آن‌ها هم‌چنان افزایش پیدا کند. طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، پیش‌بینی می‌شود که انتشار دی‌اکسیدکربنِ مرتبط با انرژی‌های فسیلی در سال جاری ۵ درصد افزایش پیدا کند.
با توجه به پیشرفت‌های ایجاد شده، باید به افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خوشبین باشیم. در عین حال باید چالش‌های پیش رو را هم در نظر بگیریم: توسعه صنعت انرژی‌های خورشیدی و توربین‌های بادی نیاز به استخراج منابع معدنی از جمله نیکل، کبالت، لیتیوم، مس و فلزات کمیاب دارد که همین امر باعث می‌شود روند تولید هنوز به سرعت ایده‌آل نرسیده باشد. استخراج این مواد معدنی ممکن است چالش برانگیز باشد، اما چالش اصلی در مقابل افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر نیست. یکی از معضلات اساسی در رابطه با انرژی‌های تجدیدپذیر بحث هزینه‌ی بالاتر تولید این انرژی‌ها در مقابل سوخت‌های فسیلی است. کشورهایی مثل آلمان و دانمارک که مقدار زیادی از انرژی مورد نیاز خود را از منابع تجدیدپذیر تولید می‌کنند، دارای بالاترین قیمت انرژی در میان کشورهای ثروتمند هستند. یا در بریتانیا هزینه‌ی برق تولید شده توسط انرژی بادی دو برابر بیش‌تر از برق به دست آمده از منابع سنتی است.
یکی دیگر از معضلات این است که صفحه‌های خورشیدی عملاً در شب انرژی تولید نمی‌کنند و توربین‌های بادی در زمانی که وزش باد قطع شود، از کار می‌افتند. چنین محدودیت‌هایی باعث می‌شود که کشورهایی که انرژی‌شان را از منابع تجدیدپذیر تامین می‌کنند همیشه نیاز به این داشته باشند که نیروگاه‌های سنتی خودشان را نیز نگهداری و به آن‌ها رسیدگی کنند تا در شرایطی که انرژی تجدیدپذیر تولید نمی‌شود، بتوانند نیازهای کشور را تامین نمایند. یکی از چالش‌های هزینه‌ی بالای انرژی‌های تجدیدپذیر، میل کشورها به دست یافتن به منابع چالش‌برانگیزی مثل انرژی هسته‌ای است که به طبع خطرات متفاوتی را به همراه می‌آورد. طبق پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، کربن‌زدایی شبکه‌ی برق جهانی تا سال ۲۰۳۵ تقریباً ۲۰ تریلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. خبر خوب این‌جاست که هزینه‌ی تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در سال‌های گذشته مرتب کاهش پیدا کرده و این امید وجود دارد که در آینده‌ی نزدیک بتواند بدون یارانه‌های دولتی با منابع دیگر انرژی رقابت کند. به نظر می‌رسد که یارانه‌های مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر تا همین الان هم بسیار تاثیرگذار بوده‌اند. از سال ۲۰۰۸ قیمت صفحه‌های خورشیدی (فتوولتائیک) نصف شده و در برخی از نقاط آفتابی، انرژی خورشیدی به همان ارزانی انرژی حاصل از سوخت زغال سنگ یا گاز، برق را برای شبکه تأمین می‌کند. علاوه بر این مالیات کربنی در خیلی از کشورهای جهان می‌تواند صنایع را بیش‌تر به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر سوق دهد.
یک خطر مهم دیگر برای انرژی‌های تجدیدپذیر سیاستمداران راست‌گرایی هستند که در بسیاری از موارد با لابی‌های انرژی‌های فسیلی ارتباطات گسترده‌ای دارند و لزوماً درک درستی از خطر اضطراری تغییرات اقلیمی ندارند. دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده که تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین را یک حقه‌ی چینی خوانده بود، به دروغ مدعی بوده که انرژی‌های تجدیدپذیر گران و بی‌فایده هستند و توربین‌های بادی باعث سرطان می‌شوند. او تمام تلاش خودش را کرد تا صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر را در مقابل تولیدکنندگان سوخت‌های فسیلی و لابی‌هایی که دولت خودش در اختیار آن‌ها قرار داده بود، ناتوان کند. او همه‌ی برنامه‌های دولت باراک اوباما برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از نیروگاه‌های حرارتی و جایگزین کردن آن‌ها با انرژی‌های تجدیدپذیر را کنار گذاشت. ترامپ در حالی که زمین و دریا را در اختیار صنایع آلاینده‌ی نفت و گاز قرار داده بود، دست‌وپای صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر را بسته بود.
لابی‌های سوخت‌های فسیلی که اکثراً متمایل به سیاستمداران راست‌گرا هستند، در آمریکا و در کشورهای دیگر بسیار برنامه‌ریزی شده و بی‌رحم تمام تلاش خودشان را می‌کنند تا انرژی‌های تجدیدپذیر جای سوخت‌های فسیلی را نگیرند. برای خنثی کردن این مسئله، صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر علاوه بر تلاش و تمرکز برای کاهش هزینه‌ها، افزایش تنوع و نوآوری‌ها، نیاز دارد تا وکلا و لابی‌های قدرتمند و تاثیرگذار در دولت‌ها پیدا کند. بیش از ۱۷۶ کشور در جهان برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برنامه‌ی مدون دارند. کالیفرنیا به عنوان یکی از ایالات متحده با ۴۰ میلیون جمعیت، برنامه دارد که تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۶۰ درصد انرژی مورد نیاز خودش را از منابع تجدیدپذیر فراهم کند.
با وجود همه‌ی این چالش‌ها و پیچیدگی‌ها، روند پیش‌رو برای توسعه و غلبه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر بر سوخت‌های آلاینده‌ی فسیلی بسیار روشن است. همان‌طور که یک بار پیدایش سوخت‌های فسیلی، انقلابی در اقتصاد و مدل زندگی انسان‌ها به وجود آورد، بار دیگر انقلابی، این‌بار پاک و سبز برای آینده‌ی زمین، انسان و گونه‌ها رقم خواهیم زد.
منبع این مطلب: ماهنامه خط صلح
