هشت سال از آغاز درگیری و بحران سوریه می‌گذرد. این جنگ بیش از ۶.۶ میلیون نفر را در کشور آواره کرده است علاوه بر این بیش از ۵.۶ میلیون سوری نیز در حال عبور از مرزهای خود هستند.
این بحران طولانی در سوریه عواقب مخربی برای زنان و دختران به همراه داشته است. از ناامنی غذایی گرفته تا از بین رفتن فرصت‌های تحصیلی، فقدان آب سالم یا خدمات بهداشتی و همچنین میزان بالای خشونت مبتنی بر جنسیت که زنان و دختران با آن روبرو هستند. به‌طوری‌که آمار ۶۹ درصدی ازدواج زودرس گزارش شده است.
کارگروه زنان در سازمان ملل متحد در تلاش است تا نیازهای زنان و دختران پناهنده را برطرف سازد و نقش خود را درزمینهٔ حل مناقشات، ایجاد صلح و بهبودی اوضاع ارتقا بخشد.
فضای امن و آموزش مهارت
«اینسارحسن» دختر جوانی است که در سن ۱۷ سالگی پس از فرار از سوریه در سال ۲۰۱۵ سرپرست خانواده شد. وی در اردوگاه پناهندگان «آزراق»، اردن، با پدر بیمار و ۵ خواهر و برادر خود زندگی می‌کند.
او به یاد می‌آورد که در آغاز جنگ شرایط زندگی بسیار دشوار بود. هنگامی‌که فرصتی برای پیوستن به برنامه اجرایی کارگروه زنان سازمان ملل متحد فراهم شد، او بلافاصله به برنامه پیوست. اینسار می‌گوید «می‌دانستم که این راهی برای فراهم کردن امکان زندگی برای خانواده من است. شرکت در این بهترین انتخابم بوده است».
اکنون او به‌عنوان یک متخصص زیبایی، کارِ آرایش مو و ناخن را در داخل اردوگاه انجام می‌دهد و حقوق می‌گیرد. زندگی به‌عنوان یک پناهنده برای هزاران زن مانند او اکنون عادی شده است. هیچ‌کس نمی‌داند چه زمانی خانه دیگری پیدا خواهد کرد یا به سوریه بازخواهد گشت. و همه این‌ها نشانی می‌دهد که یافتن راه‌هایی برای حمایت از خود و خانواده تا چه میزان اضطراری است.
در اردوگاه‌های پناهندگی آزراق و «زاهاتاری» در اردن، سازمان ملل متحد در بخش زنان از سال ۲۰۱۲ برنامه‌های قدرت‌یابی اقتصادی را برای زنان و دختران فراهم کرده است.
سالانه بیش از ۱۶ هزار پناهنده از خدمات چهار مرکز بهره‌مند می‌شوند، ازجمله بیش از چهارصد فرصت کاری، بهره‌گیری از فرصت‌های استفاده از خدمات مراقبت از کودکان، و مشاوره در موارد خشونت جنسیتی ازجمله این خدمات است.
پروژه خیاطی، پناهگاه کوچکی را در اختیار زنانی قرار می‌دهد که در دنیای بزرگ و آشفته مجبور به زندگی هستند. «هادل الزوبی»، دستیار اردوی ارشد زنان سازمان ملل متحد در زاهاتاری می‌گوید، وقتی زنان خیاطی می‌کنند، می‌خندند، شوخی می‌کنند و حتی می‌رقصند. «قدرت‌یابی گفتن چیزهایی که زنان لازم دارند نیست. من دوست دارم از آن‌ها بپرسم که آن‌ها چه می‌خواهند و به چه چیزی احتیاج دارند … آن‌ها باید انتخاب کنند.»
یکی دیگر از برنامه‌های اجرایی این کارگروه سازمان ملل، تولید هزار بسته لوازم کودک در سال است که در اردوگاه زاهاتاری بین مادران توزیع می‌شود.
سازمان ملل متحد همچنین با پناهندگان سوری در لبنان، عراق و ترکیه همکاری می‌کند و به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا مهارت بیاموزند و درآمد مناسبی کسب کنند و همچنین در مورد خشونت بر پایه جنسیت، آنان را مطلع می‌کند.
در لبنان، دو هزار و صد زن پناهنده سوری و زنان و جوانان لبنانی که تحت تأثیر منازعات مختلف قرار داشتند، با بودجه‌ای که توسط دولت ژاپن تأمین‌شده است مهارت‌های حرفه‌ای را برای افزایش درآمد به‌عنوان بخشی از برنامه «تقویت مقاومت و حمایت از زنان و جوانان در جوامع میزبان» آموخته‌اند.
کاهش آسیب‌پذیری زنان پناهنده در برابر خشونت در جوامع میزبان
«منال سلیمان» سی‌ساله پس از درگذشت شوهرش به همراه فرزندان خود از سوریه گریخت و در تلاش برای فرار، دو بار به‌سختی از غرق شدن نجات یافت. وی امید جدیدی را در مرکز SADA که منحصراً درزمینهٔ زنان فعالیت می‌کند، با حمایت زنان سازمان ملل در جنوب شرقی شهر (گازی آنتپ)، ترکیه پیداکرده است. «قبلاً نمی‌دانستم چگونه از رایانه استفاده کنم. اکنون‌که به کلاس می‌روم، کوچک‌ترین پسر من، یوسف، در برنامه مراقبت از کودکان SADA شرکت می‌کند.» سلیمان دوره‌های آموزش زبان ترکی و آموزش ثبت‌نام بیماران را گذرانده است تا بتواند در بخش پذیرش بیمارستان‌ها کار پیدا کند.
«ربیب بلال»، یکی دیگر از پناهندگان سوری که از سال ۲۰۱۳ در «گازی آنتپ» زندگی می‌کند، پس از ورود به ترکیه از طرف شوهرش طلاق داده شد. او از طریق همسایه‌اش از مرکز «SADA» باخبر شد و از مرکز مشاوره حقوقی و مشاوره روانی گرفت. وی می‌گوید: «این مرکز به من کمک کرد تا اعتمادبه‌نفسم را تقویت کنم و مرا توانمندتر کرد. من توانایی‌های خودم را کشف کردم، از حقوق خودم مطلع شدم و جایم را در جامعه پیدا کردم».
در ترکیه، سازمان ملل متحد و سازمان بین‌المللی کار، مرکز «SADA» در گازی آنتپ را تأمین می‌کنند. این مرکز توسط صندوق اعتماد منطقه‌ای اتحادیه اروپا، «بنیاد ماداد» و دولت ژاپن تأمین می‌شوند. این مرکز آموزش‌های حرفه‌ای و مهارتی، دوره‌های زبان و مشاوره را برای کمک به زنان پناهنده‌ای که درخواست کار مناسب داده‌اند، ارائه می‌دهد. از زمانی که این مرکز در سپتامبر سال ۲۰۱۷ درهای خود را باز کرد، نزدیک به هزار و هشتصد زن و هشتصد دختر که بیشتر آن‌ها پناهنده سوری هستند، ثبت‌نام کرده‌اند.
جدا از تسهیل این خدمات مهم، سازمان ملل متحد همچنین از دولت‌ها برای تصویب قوانین و سیاست‌های قدرت بخشی به زنان پناهنده در جوامع میزبان پشتیبانی می‌کند. به‌عنوان‌مثال، از سال ۲۰۱۶-۲۰۱۸، کارگروه زنان سازمان ملل متحد برای اولین بار اقدام ملی اردن برای اجرای قطعنامه ۱۳۲۵ شورای امنیت سازمان ملل در مورد زنان، صلح و امنیت، پشتیبانی فنی را ارائه داد. این طرح که در اوایل سال ۲۰۱۸ آغازشده، در پی اصلاحات در حوزه امنیت پاسخگو به جنسیت است و بر افزایش آگاهی از حقوق، دسترسی به عدالت و خدمات در دسترس زنان پناهنده سوری و زنان اردنی خشونت دیده تمرکز دارد.
رهبری و ائتلاف زنان سوریه
«ما اینجا هستیم تا دردهای خود را ابراز کنیم و دیدگاهمان را به اشتراک بگذاریم.»
تقریباً دویست رهبر زن سوری در کنفرانسی در بیروت، از ۲۵ تا ۲۶ ژوئن ۲۰۱۸، در مورد چگونگی پیشبرد حقوق زنان در سوریه گرد هم آمدند. این کنفرانس به همت بخش زنان سازمان ملل متحد، از سال ۲۰۱۴ بخشی از شکل‌گیری و ایجاد ائتلاف با رهبران و فعالان زن سوری بود. افزون بر اینکه حمایت از این ائتلاف نیز ازجمله اهداف این کنفرانس بود.
در فوریه سال ۲۰۱۶، اولین هیئت مشورتی زنان سوری، متشکل از ۱۲ نماینده مستقل جامعه مدنی با پیشینه‌های مختلف، تأسیس شد. آن‌ها مرتباً با نماینده ویژه سازمان ملل متحد برای سوریه مشورت و به‌طور رسمی در مذاکرات صلح شرکت می‌کردند. شش عضو هیئت مشورتی جمعی از رهبران زن سوری هستند که در جلسه‌ای که زنان سازمان ملل متحد هنگام آغاز روند صلح سوریه تشکیل داده بود، گرد هم آمده بودند.
«مونیرا هویجه» ۵۸ ساله، یکی از ۱۲ عضو هیئت مشاوره زنان سوریه (SWAB) می‌گوید: «ما از پیشینه‌های متنوع و متضاد برخاسته‌ایم، اما توانستیم بر اساس برنامه مشترک برای ایجاد صلح اجماع ایجاد کنیم.»
به گفته «هیبا قاساس»، مشاور برنامه و رئیس بخش زنان عربی زنان سازمان ملل متحد، ایجاد ائتلاف بین زنان سوریه بسیار مهم است: «زنان سازمان ملل متحد برای ایفای نقش صحیح خود به‌عنوان صدای صلح، با زنان سوریه همراهی کردند. ظرفیت‌های رهبری آن‌ها، اجتماع زنان با سوابق و نظرات متنوع و حمایت از آن‌ها در روند هویت‌یابی و اتحاد برای یک برنامه مشترک برای صلح مدنظر قرار گرفت».
به قول «انصاف حمد»، عضو دیگر هیئت مشورتی زنان سوریه: «ما، زنان سوری، می‌توانیم شاکله و بنای استوار صلح و آشتی در سوریه باشیم.»
منبع اصلی: UNwomen
