کارنامه‌ ما در بزنگاه تاریخی

برگرفته از تریبون زمانه *  

من همیشه از این که منتقدین خیرخواه و نه فقط بدخواهان، از عبارات کلی چون « چپ ایران»، « چپ ما» استفاده می کنند، شاکی بوده و همواره سعی کردام به سهم خود تفاوت ها را نادیده نگیرم و سره و ناسره ها در یک توبره نریزم. اما به اقتضای بحث روی یک کلیت و یک شمولیت عمومی، استثنائاً  در این نوشته از همه کمونیست ها، مارکسیست ها، سوسیالیست ها، آنتی کاپیتالیست ها و آنارشیست های ایرانی متعهد و بر سر پیمان در خارج از کشور، چه متشکل و چه منفرد، با عبارت کشدار و کلی « چپ»، فاکتور می گیرم چرا که کارنامه ی یک مجموعه به همین کلیت را در نظر دارم و می دانم که در اجزای این کلیت، کارنامه های بس متفاوتی وجود دارد. مسئله من این و آن گروه نیست، کارنامه چپ خارج از کشور بطور کلی و در مجموع، در برابر جنبش توده ای سرنگونی خواه است که در ایران سر بر آورده است. آگاه ام که همه آنچه در این جا بطور کلی و عمومی می نویسم، به آن شدت و حدّت و به یکسان شامل هر تک تک سازمان ها و افراد نمی شود و سایه روشن هائی هست، ولی در چنین نوشته ای نمی توانم برای هر سرنشین این زورق، حسابی جداگانه باز کنم. مخاطب من در این نوشته آنانی نیستند که همیشه از نامه رسان انتظار دریافت کارت تبریک دارند و وقتی هم که انتظارشان براورده نمی شود، خودشان برای خودشان کارت تبریک پست می کنند. توصیه می کنم آن ها وقت خود را با خواندن این انتقاد از خود تلف نکنند. آرزو دارم بقیه هم بجای رنجیدن از این نوشته من ( که می دانم تلخ و گزنده است) با سعه صدر و باور به این که تمامی این نوشته چیزی جز تاکید بر ضرورت حیاتی طرح پرسشی جدی در باره کارنامه چهل ساله مان در بزنگاهی تاریخی از خودمان نیست، بی تعصب و مسئولانه در جوهر موضوع تامل و تعمق کنند. من بهلول بحرالعلوم نیستم و برای کسانی که انتظار داشته باشند در انتهای این نوشته نسخه درمان بپیچم و راه برون رفت را نشان دهم متاسف ام. اگر راه برون رفتی موجود باشد، از پرسشگری و تامل جمعی، احساس خطر و مسئولیت جمعی، و از پژوهش و تلاش جمعی خواهد بود.

*

دندان درد ادامه خواهد داشت

چهل سال و سی سال پیش که ما  شعار سرنگونی رژیم را می دادیم، توده ای – اکثریتی ها به کنار که ما را ضد انقلاب می دانستند، ملیون و لیبرال های منتقد رژیم هم ایراد می گرفتند که: مردم پشتیبان این رژیم اند و شعار شما نشانه ی پرت بودن از فضای جامعه و شعاری است فاقد بُرد سیاسی و عملی. پاسخ ما چنین بود که این یک شعار” ترویجی” است که ضد انقلابی بودن این رژیم و ناگزیری ی تاریخی سرنگونی آن را خاطرنشان می کند و روزی هم خواهد رسید که خود مردم به درک چنین ضرورتی خواهند رسید و بر حقانیت ارزیابی ما پی خواهند برد. حالا آن دوران رسیده است و با فراگیر شدن شعار سرنگونی، رژیم جمهوری اسلامی از فاز بحران مشروعیت نیز گذشته و در فاز بحران موجودیت غوطه ور شده است. امواج منقطع خیزش های سراسر ی ظاهراً برگشت ناپذیر توده های اعماق که از دی ماه 96 آغاز شده اند، گواه آن اند که سرنگونی جمهوری اسلامی از یک ناگزیری ی تاریخی به یک امر سیاسی روز در اندیشه توده ها تبدیل شده است. رژیم که از داخل و خارج سخت در تنگناست، توان مانوور برای اداره جامعه را روز به روز بیشتر از دست می دهد اما فعلاً قادر است تا مدت ها خود را بر لبه صخره ی سرنگونی سرپا نگهدارد، زیرا نه هنوز نیروی توده ای برای هل دادن اش به ته دره متشکل و منسجم شده است، و نه هنوز ( با وجود مواردی از اپوزیسیون نمائی و ” کی بود کی بود، من نبودم” های  افرادی چون احمدی نژاد و برخی نمایندگان فرصت طلب مجلس که وقوع زلزله را حس کرده اند)، از بحران سیاسی تمام عیار در طبقه حاکم و هزیمت نیروهای مسلح اثریست. اگرچه وضع رژیم و کل جامعه بشدت بحرانی است و هر روز وخیم تر نیز می شود، سرنگونی فعلاً از مقوله ی “خواستن” است و نه “توانستن”. متاسفانه این واقعیت مورد غفلت بسیاری از نیروهای سیاسی اپوزیسیون است که با هر موج تازه ی اعتراضات بی هدف، پراکنده،  نامنسجم و ناپایدار خیابانی، هیجان زده می شوند و قدرت ارزیابی سنجیده از اوضاع سیاسی و توازن واقعی قوا را از دست می دهند. حکومت مثل دندان فاسد و لقّی است که تا دستی آن را نکَشد، همچنان آپسه کرده  می ماند و پدر ملت را در می اورد و هیچ مُسّکنی هم جواب نمی دهد. واقعیت این است که بازوی مردمی که از درد می نالد، هنوز آن نیرو را نیافته است تا  از آستین بیرون بیاید و این دندان فاسد را از ریشه برکند.  جنبش توده ای سرنگونی خواه، جنبش توده های اتمیزه است که از فرط استیصال، علیه فلاکت و زوگوئی می شورند اما نه چشم انداز روشنی در برابر خود دارند، نه درک روشنی از علل ریشه ای و ساختاری ستم های اقتصادی و سیاسی که جان بر لبشان کرده است دارند، و نه حتا در همین حد نفی غیر اثباتی ی وضع موجود و طرد رژیم، حول اشتراکات و مطالبات مشخصی سازمان یافته و بلوربندی شده اند. من در اینجا نه از جنبش های مطالباتی طبقاتی، صنفی یا هویتی یا جنسیتی که به این یا آن حالت محفلی یا لخته ای یا ژلاتینی، پایدار یا ناپایدار  شکل گرفته اند، بلکه از جنبش سیاسی عمومی برای سرنگونی رژیم اسلامی حرف می زنم. تحلیل جدا جدای جنبش کارگری، جنبش زنان، ملت های تحت ستم، مدافعان محیط زیست، مدافعان حقوق کودک و غیره موضوع دیگری است و از آن ها ارزیابی امیدوارکننده تری می توان داشت. متاسفانه جنبش سیاسی توده ای سرنگونی خواه، ترکیبی از جنبش های کارگری و زنان و ملت ها و دیگر جنبش های مطالباتی هویت دار نیست و خود این جنبش ها هم نه با صفوف و مطالبات خود بلکه فعلا به صورت افراد بی هویت و بی سامان در جنبش سیاسی سرنگونی شرکت می کنند. جنبش سرنگونی خواه توده ای فعلاً نه ستون فقرات دارد، نه استخوان بندی، نه سیستم عصبی یگانه و هماهنگ کننده، نه نشانی از هویت های مفصلبندی شده ی جنبش طبقاتی با جنبش های زنان و ملت های تحت ستم و زیست محیطی و ازادی های سیاسی دارد ( که بدون آن هیچ انقلاب اجتماعی در ایران امکان پذیر نیست). گردبادهای اعتراضی که در حال وقوع اند، غولی هراس افکن ولی شنی هستند که چون از ملاط و ساروج تشکل و انسجام و از نیروی سازمان یافته و بیکران جنبش های اجتماعی هویت دار بی بهره اند، همچون غبار فرو می نشینند.

**

جنبش بی‌صاحبان، صد صاحب پیدا کرده است !

فقدان پرچم آلترناتیو چپ ضعف بزرگ این جنبش سرنگونی است. جامعه وارد بحران اجتماعی شده است بی آن که بحران نمایندگی که در انقلاب ۵۷  منجر به فاجعه شد، اندکی کاهش پیدا کرده باشد. تجلی هراسناک تداوم بحران نمایندگی در این است که در چنین مقطعی تاریخساز که  سرنگونی رژیم و عبور به نظام سیاسی- اجتماعی دیگری در دستور روز است، این توده ی ده ها میلیونی ی کارگران و تهیدستان و هم سرنوشتان آنان را هیچ نیروی سیاسی نمایندگی نمی کند. هیچ پرچمدار مطالبات آزادیخواهانه و برابری طلبانه ی ضد سرمایه داری در میدان نیست؛ هیچ پلاتفرم چپی در این بازار مکاره ی مدعیان آلترناتیو رژیم اسلامی برای توده های سرنگونی خواه شناخته شده نیست.  درست در چنین خلائی است که حالا جنبش بی صاحبان تاریخ، صدتا صاحب مومیائی و فاشیست و مافیائی و انگل پیدا کرده است!

سال ها پیش کسی که به سربازی رفته بود از محیط فاسد و کثیف آنجا برایم تعریف می کرد که در پادگان چند دسته رقیب و دشمن از لات ها شکل گرفته بود و یکبار زد و خورد خونینی در خوابگاه کردند. وقتی بعد از تنبیه، فرمانده وادارشان کرد روبوسی و آشتی کنند، همه دستجات دشمن، روی یک جوان خوش بر و رو ریختند و حالا نبوس کی ببوس! این فضای کثیف عیناً حکایت جریانات متخاصم اپوزیسیون بورژوائی کنونی است که همه ریخته اند روی ماه اقشار تهیدست و زحمتکش را ماچ می کنند! جناح ها و احزاب و نیروهای مختلف اپوزیسیون بورژوازی بیرون از قدرت می کوشند این اسب جوان و سرکش را به گاری خود ببندند و به نیروی آن، سرنگونی رژیم را به مقصد منافع و اهدافی که از سرنگونی دارند هدایت کنند. سلطنت باختگانَ قربانی ی انقلاب، به طرفداری از  انقلاب تظاهر می کنند، مجاهدین به طرفداری از ازادی و دموکراسی و لائیسیته و آزادی زن، و سرمایه داران بیرون از قدرت سیاسی، شعار عدالت اجتماعی سر می دهند! آن ها مطالبات مردم سرنگونی خواه را به شکلی عوامفریبانه و با عباراتی کلی به شعارهای خود تبدیل می کنند تا پرچمدار خیزش های مردم شوند. کدام دموکراسی؟ کدام آزادی؟ کدام عدالت اجتماعی؟ آن دموکراسی و آزادی و عدالت اجتماعی که برای حاکمیت سیاسی خودشان،  بهره کشی طبقاتی و احیای امتیازات از دست رفته شان در انقلاب بهمن لازم است. بخشی از این اپوزیسیون بورژوائی، برای تأمین دموکراسی و آزادی و عدالت اجتماعی مّد نظر خود، چشم امید به مداخلات امپریالیستی دارد و طغیان ها و قیام های توده ای داخلی را توجیه و بستر چنین مداخلاتی تلقی می کند. بخش دیگری، امیدوار است که خود مردم ایران برای  سرنگون کردن رژیم برخیزند و آنان را بر دوش خود سوار کنند، البته با تأئید و حمایت امپریالیست ها ( مثل کنفرانس گوادولوپ). این اپوزیسیون بورژوائی برای عملی شدن سرنگونی رژیم، هیچ وسیله و حربه ای بجز نیروی همین مردم عاصی ندارد و حتا ملتمسان مداخله امپریالیستی هم ترجیح می دهند که خیزش و قیام مردم، دروازه ها را برای نیروهای خارجی باز کند و برای آن مشروعیت مردمی بتراشد. از این رو، اپوزیسیون بورژوائی از خیزش های اعتراضی حتا تهیدستان و کارگران حمایت می کند و برای به سرانجام رسیدن این خیزش ها، دعوت به تظاهرات سراسری و اعتصاب عمومی می کند.

تناقضات بزرگ

یک تناقض بزرگ تاریخی در اینجاست که نیروی سیاسی چپ در حالی از میدان مبارزه طبقاتی و سیاسی در داخل ایران غایب است که نیرو و پایگان طبقاتی و اجتماعی اش از جا کنده شده و به جنبش در آمده است. رضا شهابی در فرانکفورت بر این نکته انگشت نهاد و خشم پاره ای از چپ های خارج از کشور برانگیخته شد که گویا شهابی منکر وجود و زحمات سالیان سال چپ های خارج از کشور شده است!  چنین رنجشی، تنها ناشی از سؤتفاهم نیست بلکه اساساً از آنجا آب می خورد که اینان درکی از ابعاد شکست چپ خارج از کشور در اثرگذاری بر تحولات کلان اجتماعی و سیاسی و فرهنکی در داخل ایران ندارند.

تناقض دیگر این است که برخلاف خمیرمایه و انگیزه ها و مضامین مطالبات آزادی و برابری خواهانه اکثریت مردم، فضای سیاسی ایران فضای اندیشه و ایدئولوِژِی و فرهنگ آرمان های چپ نیست. نه تنها سرکوب و خفقان سیاسی و عقیدتی و استبداد دینی، بلکه نیز آوار شکست اردوگاه شوروی از یک سو و سلطه ی ایدئولوژی نولیبرالی که از طریق اقتصاد نولیبرالی دیکته و از سوی همه جناح های اپوزیسیون بورژوائی رژیم و همچنین از سوی کلان رسانه های بورژوازی برون مرزی تبلیغ می شود، اندیشه و ایدئولوژی چپ را به حاشیه و انزوا رانده اند. البته افراد چپ همچون ذرات پراکنده ای در دشت، اینجا و آنجا، میان فعالان آکادمیک، دانشجویان، نویسندگان و شعرا، فعالان کارگری، زنان، فعالان حقوق ملی  و غیره وجود دارند. اما اینان نه متشکل اند، نه متحد اند، نه توانسته اند جریانی، موجی یا حتا محفلی ایجاد کنند و با وجود تلاش های بسیاری که کرده اند، زیر فشار سنگین سرکوب نتوانسته اند چپ داخل کشور را دست کم به گرایشی ضعیف اما مطرح در میان گرایشات فکری و سیاسی جامعه و اندکی تأثیرگذار در جنبش های جاری تبدیل کنند ( وضع کردستان اندکی از این لحاظ خوشبختانه متفاوت است ولی عمدتاً زمینه های تاریخی و عوامل مساعد جغرافیائی در مجاورت و سهولت نسبی تردد با اقلیم کردستان عراق و نیز کردهای ترکیه دارد).

تناقض یا بدبختی بزرگ دیگر این است که در داخل ایران هیچ پلاتفرم چپ در برابر نیروی اجتماعی ی بالقوه چپ وجود ندارد و این در حالیست که در خارج از کشور، به تعداد احزاب و سازمان ها و محافل و حتا منفردین چپ، برنامه و پلاتفرم انقلابی و سوسیالیستی وجود دارد که برای دوران انقلابی تهیه کرده اند و حالا که زمان اش رسیده است، هیچیک از این ها در ایران و برای جنبش های اجتماعی ( بجز معدود افرادی میلیتانت و مرتبط  با جریانات خارج از کشور)، شناخته نیست. به واقع  ” از فرط  وفور در مضیقه ایم “! نزدیک چهل سال هزاران فعال چپ، کار نظری و سیاسی و تشکیلاتی کرده، استراتژی ها و برنامه های حکومتی تهیه کرده اند، کنگره ها و کنفرانس ها برگزار کرده اند، سمینارها ترتیب داده اند، قطعنامه ها تصویب کرده اند، سندهای « اوضاع سیاسی و وظائف ما» به تصویب رسانده اند…  و حالا مثل آن پیر زنی که سراسر سال را در آرزوی دیدار عمو نوروز انتظار می کشید و سر بزنگاه از فرط خستگی از خانه تکانی و آب و جارو برای مَقدم او، خواب اش می بُرد و وقتی بیدار می شد عمو نوروز آمده و رفته بود،  روز موعود در ایران برای چپ خارج از کشور نیز  در رسیده است، ولی او با انبان و انبوهی از دانش نظری و شناخت سیاسی و تجربه  تشکیلاتی ی مورد نیاز جنبش ها، بر سر بزنگاه مانده است  تماشاگر هیجان زده ی ویدئوهای رخدادهای داخل ایران بی آن که توان ایفای نقشی کارساز را داشته باشد.

ندای رضا شهابی در فرانکفورت به چپ های خارج از کشور که متحد شوید و زیر پای یکدیگر را خالی نکنید ( نقل از حافظه) دقیقاً از درک و درد این تناقض بود که با وجود چنین نیروی گسترده ی آگاه، آموخته و با تجربه ای، جنبش آزادی خواهی و برابری طلبی در داخل، پرچم و آلترناتیوی ندارد و این خلا را  نیروهای راست پر می کنند. پاره ای مخاطبین رضا شهابی که از درون جنبش کارگری آمده بود، رنجیدند که شهابی بجای قدردانی از زحمات ما که  پرچم چپ را بالا نگهداشته ایم و در سرما و برف و باران برای آزادی خودش از زندان تظاهرات کرده ایم، به چپ حمله می کند! چنین واکنش نازل و نازک دلانه ای حاکی از نازل بودن درک این آدم هاست از وخامت شرائط  و  نقشی که از نیروهای چپ برای پیشگیری از تکرار یک شکست تاریخی طولانی انتظار می رود.

” خارج نشین‌ها” !

جا دارد و لازم است که  طعنه ی تحقیرآمیز ” خارج نشینان”، به تفصیل مورد نقد و روشنگری قرار بگیرد و برای این کار، مقالات، خاطره نویسی ها، مصاحبه ها، رمان ها و فیلم ها باید تهیه شوند.  صد قماش ” خارج نشین” داشته ایم و داریم.  یک قماش از آن، چپ هائی هستند که اکثریت شان با تحمل سختی های غیر قابل تصور، با تحمل محرومیت های زیاد، با چشم پوشی از همه امکانات ” رشد و ترقی” و امتناع از رفتن به دنبال ” زندگی” و رفاه و تإمین آینده ( چه در داخل و چه در خارج)، زندگی خود و خانواده و فرزندان خود را تابعی از فعالیت سیاسی و نظری و فرهنگی برای ” داخل نشینان” کرده اند. رنج هائی که اینان متحمل شده و زحماتی که به قصد خدمت به مبارزات طبقاتی و سیاسی در داخل کشیده اند، برای داخل نشینانی که اینان را ” سوسیال بگیر کافه نشین” می نامند نه شناخته شده است و نه تصور کردنی. هزاران هزار نشریه و جزوه و کتاب، صدها هزار بیانیه و اعلامیه و قطعنامه، راه اندازی فرستنده های رادیوئی از کردستان ایران و بعد، از کردستان عراق با مشقات بسیار و هزینه های سنگین،  دیرتر، راه اندازی رادیو و تلویزیون های ماهواره ای و اینترنتی، ایجاد سایت های اینترنتی، تهیه انبوه عظیم مطالب آموزشی ایدئولوژیک،  سیاسی و سازماندهی برای کارگران و غیره، کارهای پرشمار در باره مسائل زنان، ستم ملی، در باره آزادی و دموکراسی و سوسیالیسم، فعالیت های بی وقفه افشاگرانه علیه رژیم اسلامی، برگزاری سمینارها و کنفرانس ها و شب های همبستگی با کارگران و زندانیان و ملت های تحت ستم و زنان، تهیه ی تومارهای حمایتی یا اعتراضی و بسیاری کارهای دیگر را در این نزدیک چهل سال، چپ متعهد خارج از کشور انجام داده است که تنها با مایه گذاشتن تک تک فعالین و فداکاری فردی وجمعی و به بهای کار شانزده – هژده ساعته در روز و بیخوابی کشیدن های بسیاری از آنان میسر شده است. باید شاهد می بودی یا پای صحبت شان می نشستی تا می دیدی که کم نبوده اند از این باصطلاح ” سوسیال بگیرهای کافه نشین” که تمامی پول بخور و نمیری را که اداره سوسیال فقط به مدت یک سال به جان به در بردگان از قصابی های اسلامی ی  سال های ۶۰ و قتل عام ۶۷ می پرداخت و”داخل نشینان” به رخ شان می کشند، دربست صرف چاپ نشریه و اعلامیه و راه اندازی رادیو و نظایر آن کرده اند و در شرائطی نه بهتر از کارگران بیکار در ایران، آن هم در زیر فشار غربت مثل کارگران افغانی در ایران، زندگی کرده اند. این قماش ” خارج نشینان” سرشان در برابر بسیاری از داخل نشینان بالاست اما نباید منّتی بر سر داخل نشینان بگذارند اگر هر چه کرده اند با عشق و اعتقاد و به قصد خدمت و نه اجرت و دریافت سپاس بوده است. چپ متعهد و انقلابی که چنین خستگی ناپذیر کار و تلاش کرده است، حالا که بحران انقلابی موعود فرا می رسد و توده ها به خیابان ها سرازیر می شوند باید از خود بپرسد که حاصل و محصول چهل سال کار جانفرسا و بیخوابی های این لشکر عظیم، در خیابان های ایران، در آگاهی و شعارها و سازمانیابی و جهت گیری و استراتژی و تاکتیک ها و چشم انداز این توده کارگران و تهیدستان و زنان و ملت های تحت ستم در کجاست؟

تلاش های چپ ثمرات ارزشمند و مهمی در خود خارج از ایران داشته است که نباید نادیده و ناگفته بمانند. اول از همه به هر بدبختی بوده، پرچم مبارزه، پرچم چپ، و آرمان سوسیالیستی را برافراشته نگهداشته است؛ محصولات نظری ارزنده ای در زمینه های تئوریک، چه به ترجمه و چه به تألیف، تولید کرده است؛ آثار ادبی و فرهنگی و هنری مفید و ماندگاری داشته است؛ افشاگری جانانه ای از رژیم جمهوری اسلامی در مظان جهانیان کرده است؛ اجازه نداده جنایات رژیم چه در دهه۶۰ و چه قتل عام زنذانیان سیاسی در ۶۷ و چه قتل های زنجیره ای و آدمکشی های توده ای اش در کردستان و دیگر نقاط ایران و ترورهایش در خارج از کشور زیر خاک فراموشی مدفون شوند؛ از زندانیان سیاسی و محکومین به مرگ و پناهجویان ایرانی از طریق نهادهای بین المللی دفاع کرده است و بسیاری کارهای ارزنده انسانی که پرونده ضخیمی از کارنامه افتخار انگیز چپ در تاریخ آینده به حساب خواهد آمد. اما من در اینجا بحث ام بر سر ستون بستانکاری چپ نیست، بر ستون بدهکاری اش به جنبش های جاری در ایران، به فضای سیاسی و فکری ایران و به خلإ گفتمان و هژمونی چپ است.  پرسش من این است که از آن ده ها برنامه حزبی، ده ها طرح آلترناتیو، از آنهمه جمعبندی شکست انقلاب بهمن، از قطعنامه های کنگره ها و وظائف تعیین شده در قبال طبقه کارگر و جنبش های آزادیخواه و برابری طلب، چه اثر و نشانه ای در حرکات و جنبش های جاری، و بخصوص که وقت اش رسیده است، در جنبش سرنگونی دیده می شود؟ اگر نگویم هیچ، با دست و دلبازی می گویم تقریباً هیچ! و رضا شهابی که از داخل و از دل جنبش کارگری آمده بود، میخواست ما را متوجه این واقعیت کند. رنجیدن که ” او نمک نشناسی کرد و زحمات ما را که رفتیم زیر برف و باران برای آزادی اش تظاهرات کردیم ندید”، فرار از رو به رو شدن با این واقعیت ترسناک و نشانه بی خیالی و عدم نگرانی نسبت به فاجعه ایست که در غیاب یک آلترناتیو چپ، در دوران چرخش تاریخی در حال تکوین است.

که هستی: انقلابی مداخله‌گر یا  انقلابی نظاره‌گر ! ؟

لیکن مسئله عمده نه رنجیدن از نقد هشدار دهنده ی رضا شهابی، بلکه انکار فقدان پلاتفرم انقلابی و چپ و منکر شدنِ غیاب آلترناتیو سوسیالیستی است، با این ذهنیت که تشکیلات من، برنامه و پلاتفرم و طرح آلترناتیو سوسیالیستی خود را دارد که  در کنگره ها و کنفرانس هایمان به تصویب رسیده و در جزوات و سایت هایمان منتشر شده است. اما وقتی پس از دهه ها، زمین بایر سیاسی به گندمزار تبدیل می شود و هجوم آفات، مجال رشد اش را می گیرد و خوشه ها را می پوساند، کتاب های علمی ما در باره دفع آفات که آنهمه برایشان دود چراغ خورده و بی خوابی کشیده ایم، در کتابخانه هایمان به چه کار می آید؟ بلی، ما بیکار و مشغول خوشگذرانی نبوده ایم، کار و تولید انبوه کرده ایم و منتشر و مخابره کرده ایم، اما به مقصد و به دست مخاطبان مان نرسیده است. نباید فقط به کفه ی کارهائی که کرده ایم خیره شویم، معیار اصلی، بهره ایست که مخاطبان مان برده اند. این لوله ی انتقال، در جائی سوراخ بوده و جز قطراتی چیزی به مزرعه نرسیده است. این عین واقعیت است و شاهد اش خود واقعیتی که در برابر چشمان مان است.

به گمان من در چنین وضعیتی تنها آن راست ترین گرایش ” چپ” که معتقد است  رهبری، سازماندهی، برنامه، پلاتفرم، هژمونی طبقاتی و این قبیل مقولات، کهنه شده اند و جنبش ها همانطور که خودانگیخته به وجود می آیند، بطور خود به خودی هم راه شان را به سوی سوسیالیسم و رهائی پیدا می کنند، خودشان را رهبری می کنند، خودشان را سازمان می دهند و به سرمنزل می رسند،  می تواند عدم دخالتگری خود را توجیه کند و از آن خرسند باشد. نه فقط تشابه، بلکه تطابق عجیبی هست میان این تئوری آنارکو- لیبرالی ” انقلاب”  و تئوری ی خود تنظیمی ی بازار و عدم دخالت دولت در اقتصاد نولیبرالی! می دانم که جنبش های انسانی را نمی باید با مزارع گندم یکسان گرفت، البته که مردم  درک و شعور و تجربه و اراده دارند، اما دولت ها و طبقات حاکم و اپوزیسیون های ارتجاعی هم درک و شعور و تجربه دارند و چیزی هم بیشتر از آن دارند که مردم در حرکت های خود به خودی ندارند: استراتژی، طرح و نقشه، برنامه ریزی، کمیته های تجزیه و تحلیل و جمع بندی، شبکه های اطلاعاتی، ستادهای تبلیغاتی و هدایت کننده…… از امکانات مالی و تدارکاتی شان بگذریم.

حرف من با ” انقلابیون تماشاچی” طرفدار خود بخودی ی جنبش ها نیست، اما آن هائی که برنامه و استراتژی و سازماندهی و مداخله گری و کار ستادی سوسیالیست ها در جنبش ها را ضروری می دانند و به همان مبنا هم خودشان برنامه و پلاتفرم و غیره تهیه کرده اند، حالا در مواجهه با جنبش های اعتراضی نسبت به نتایج و  بیلان « اوضاع سیاسی و وظائف ما» که در کنگره ها و کنفرانس های خود تصویب می کردند چه ارزیابی و نظری دارند؟ ظاهراً همه ترجیح می دهند ابداً چنین موضوعی را در برابر خود قرارندهند. با گفتن این که: این جنبش ها در درون خود نوعی سازماندهی و نوعی رهبری دارند و راه و چاه را گاماس گاماس پیدا می کنند ( چیزی که من اصولا منکر اش نیستم و ما امروزه در جنبش کارگری شاهد رشد آگاهی و بلوغ فزاینده و پیدایش رهبران و سازمانگران  از دورن مبارزات کارگری هستیم؛ ولی میل دارم جواب بشنوم که اکثریت “منتظر ظهور” در ایران و یا مردم افغانستان و پاکستان از این طریق چند هزار سال دیگر به سوسیالیسم خواهند رسید و نیز اگر توده از حرکت خود به خودی راه به رهائی می برد، چرا حتا یک نمونه برای مثال زدن در تاریخ نداریم؟) زیرکانه از اعتراف به مردودی کارنامه خود می گریزند، و نا آگاهانه به پشت سپر مشی انفعالی و نظاره گری طرفداران « خود بخودی» پناه می برند. یک چیز محرز است و آن این که نه هیچیک از این احزاب و سازمان ها، نه همه شان روی هم باضافه ی شمار بی شماری از فعالان مستقل، و نه اتحادها و جبهه ها و همکاری های آن در این نزدیک به چهار دهه نتوانسته اند کاری کنند که امروز جنبش های ازادی خواه و برابری طلب در ایران، از تلاش ها و توشه های آن ها برای روشنبینی سیاسی، تشخیص گسل های اجتماعی که باید مفصل بندی شوند، درک رادیکال از آزادی و دموکراسی، برای درک رادیکال و ساختاری ی رهائی از استبداد و فلاکت اقتصادی، برای تشکل یابی و سازماندهی و غیره بهره بگیرند، یا دست کم چپ خارج از کشور را  بعنوان یکی از نیروهای اپوزیسیون جمهوری اسلامی در بین دیگر مدعیان به حساب بیاورند و جدی بگیرند. هریک از این احزاب و سازمان ها و گروه های چپ خارج از کشور، تاریخچه ای دارند و اشخاص منفرد، سرگذشتی که می تواند مایه غرور و سربلندی باشد یا نباشد، اما اگر جایگاه و نقش کل این چپ را در جنبش های سی سال گذشته در داخل ایران و بخصوص در جنبش های ۸۸ و جنبش اخیر سرنگونی خواه جویا شویم، در تاریخ چه خواهند نوشت؟

آنطورکه من از فعالان چپ و کارگری داخل می شنوم، چپ اصلا در ایران و در بین جوانان مطرح نیست مگر با آنتی پاتی و داوری منفی بخاطر ذهنیتی که تبلیغات رژیم و بورژوازی و شکست شوروی و سلطه ی ایدئولوژی نولیبرالی به آن ها داده است. بجز سالخوردگان چپ نوستالژیک و معدود فعالان میلیتانت یا آکادمیک که با شبکه های اجتماعی چپ ها مرتبط اند، هیچ شناخت و حتا اطلاعی از سازمان ها و احزاب چپ خارج از کشور ندارند، و آن هائی هم که دارند، چیزی از برنامه ها و سیاست های آن ها نمی دانند. از آن هائی که گمان یا حتا ادعا می کنند که حزب یا سازمان شان در جنبش های جاری در ایران حضور و نفوذ دارد می گذرم ( که مرا یاد یکی از رهبران بامزه ی یکی از سازمان های چند نفره در خارج از کشور می اندازد که شاید در اواخر سال های ۶۰ بود که در سرمقاله نشریه شان نوشته بود اگر سازمان ما فراخوان بدهد، میلیون ها نفر در ایران به خیابان ها می ریزند؛ و من مانده بودم که چرا این بشر چنین فراخوانی نمی دهد و منتظر چیست؟!)، بقیه که خود می دانند در این جنبش ها به هیچ شکلی حضور و نفوذ ندارند، در قبال کارنامه چهل ساله ی خود چه می اندیشند؟

توده و شنای خلاف جریان ؟!

قابل فهم و نه قابل دفاع است که برای هیچیک از تشکیلات ها و افرادی که مخاطب چنین پرسشی هستند آسان نباشد که به بی ثمری ی آنهمه تلاش ها و جانفشانی های خالصانه ی سالیان سال شان در داخل ایران که مقصد و هدف این تلاش ها بوده است، اعتراف کنند.  آنان فکر می کنند که آنچه را در رابطه با دخالتگری در جنبش های داخل می بایست، انجام داده اند و هم اکنون می دهند: سایت و تلویزیون و رادیوی اینترنتی دایر کرده اند و مدام افشاگری و تبلیغ و روشنگری می کنند و برنامه های حزبی و پلاتفرم ها و قطعنامه هایشان هم در سایت هایشان قابل دسترسی اند و هر از چندگاه که موج تازه جنبش برمی خیزد، با همین وسائل و نیز شبکه های اجتماعی، پیام و شعار هائی هم می دهند. به محتوای این پیام و شعارها در رابطه با جنبش سرنگونی خواهم پرداخت، اما در اینجا تاکید ام بر این سبک کار است که جواب نداده است و نخواهد داد. اگر بپرسید: مردم ایران چگونه باید با برنامه ها و سیاست ها و دیدگاه هایتان آشنا شوند؟ پاسخ این است که: در سایت های اینترنتی مان درج شده اند، شعارها یمان در رادیو و تلویزیون هایمان تبلیغ می شوند. اما در ایران بجز اندک آدم های میلیتانت و بقایای رو به انقراض چپ های قبل از انقلاب، کسی اصلا چنین تلویزیون ها و سایت هائی را نگاه نمی کند و حتا از وجودشان خبری ندارد. من از فعالان با گرایش چپ شنیده ام که برای آن هائی هم که مراجعه می کنند، فاقد جذابیت و حتا فاقد حرفی قابل فهم و هضم اند و کششی برای مراجعه مجدد ایجاد نمی کنند.

در تحلیل و تبیین این که چرا توده مردم از جمله کارگران، با اشتیاق به سراغ رادیو و تلویزیون های لس انجلسی و بی.بی.سی و آمریکا و ” من  و تو” و امثال آن ها و شبکه های خبری و سیاسی بورژوازی و اپوزیسیون های مرتجع می روند و به سراغ چپ نمی آیند و اگر بیایند، جذب نمی شوند، علل مختلفی ذکر می شود از جمله بی پولی ما و آماتور بودن تهیه کنندگان و مجریان ما در برابر بودجه های میلیونی آن ها  و بکار گیری متخصصین با پرداخت حقوق؛ ضعیف و نحیف بودن فرستنده های ما در برابر قدرت و پوشش سراسری و بیست و چهارساعته آن ها؛ خشکه سیاسی و جدی بودن برنامه های ما در برابر تنوع موضوعی و برنامه های رقص و آواز و سرگرم کنندگی آن ها و …

این ها همه درست، اما تفاوت اساسی ما با آن ها در این است که آن ها اگرچه علیه فرهنگ رژیم ولایت فقیه، اما در چهارچوب فرهنگ مسلط بورژوائی، آن هم نازلترین سطح که برای عموم ساده هضم تر است، تهیه و تولید می کنند، حال آن که ما خلاف جریان فرهنگ مسلط و جامعه حرکت می کنیم. آن ها چیزهائی را تبلیغ می کنند که مثلا در دوران شاه هم در دسترس بود، یا وعده ی یک رژیم لائیک و معتدل که بتوان در آن نانی داشت و نفسی کشید را می دهند، حال آن که ما  از زیر و زبر کردن نظام اجتماعی و اقتصادی می گوئیم، از برانداختن حاکمیت بورژوازی، از دموکراسی رادیکال توده ای، از لغو کار مزدی، از آزادی و برابری زن با مرد، از حق تعیین سرنوشت ملت ها، علیه ناسیونالیسم و امپریالیسم و دین و بسیاری تغییرات ریشه ای، که نه به سادگی و بلافاصله قابل فهم اند، نه برای بسیاری باور کردنی و شدنی، و برای آن ها ئی هم که بفهمند و باور کنند، حکایت ” بُزَک نمیر بهار میاد – کمبُزه با خیار میاد” است حال آن که مردم به دنبال یک فرج فوری اند تا از این جهنم خلاصی یابند. بورژوازی که ایدئولوژی مسلط بر جامعه را صاحب است، در مقام اپوزیسیون سیاسی رژیم هم افکار عمومی را از خلال برنامه های مردم پسند، تفریحی، هنری، سرگرم کننده ، اخبار و گزارشات داغ و سوژه هائی که مردم در جستجویش هستند می سازد ( هژمونی). مردم با اشتیاق به سراغ چنین رسانه هائی می روند، ولی هرگز به پای خودشان به رسانه های ما که خلاف جریان می گویند و می بافند، نمی روند. اینجا یک تفاوت کیفی عمل می کند. برخلاف نظر غالب که اگر بجای ده ها رادیو و تلویزیون بی نفس برای هر حزب و سازمان چپ، امکانات مان را روی هم می گذاشتیم و یک رسانه کلان و قوی بیست و چهار ساعته دایر می کردیم، در جذب مردم موفق می شدیم؛  و نیز برخلاف تصور برخی از دست اندرکاران رسانه های ما که با  افزودن سرودهای انقلابی و اشعار شاملو و رقص کردی می شود ” مشتری” جلب کرد، مسئله کمّی نیست و کیفی است. تهیه همین برنامه های خشک و جدی به صورتی جذاب و قابل تحمل، البته هنری است که ما از آن بهره زیادی نبرده ایم و تقصیری هم نداریم، حرفه ای نیستیم، دوره ندیده ایم، مزدی هم دریافت نمی کنیم. گیرم که دست از فرقه بازی کشیدیم و با هم یک رسانه با قدرت و ۲۴ ساعته راه انداخیتم. یا باید با رسانه های بورژوازی در تولید سرگرمی و آشپزی و مد لباس و هالیوود و گوگوش و اسکار و خاطرات شهبانوی مظلوم مسابقه بدهیم، که خلاف رسالت ماست، یا همین شنای خلاف جریان را با دستگاهی قوی تر ادامه دهیم که نتیجه برای مخاطبان ما فرق چندانی نمی کند، بجای یک قاشق غذای نامطبوع و دیرهضم، یک دیگ از همان غذا را می گذاریم! آنچه که نفهمیده ایم این است که انتظار آن که مردم به سراغ ما و برنامه ها و حرف های نامإنوس و دیرهضم ما بیایند، بیجاست.  ما میباست به سراغ آن ها می رفتیم.  چپ نتوانسته است با برنامه ها و پلاتفرم ها و سیاست هایش به سراغ جنبش ها برود بلکه انتظار داشته است که جنبش ها به سراغ اش بیایند و کشف اش کنند.

ما چپ ها از آنجا که وظیفه اصلی خود را افشاگری علیه رِژیم و آکسیونیسم در خارج از کشور و نه آگاهگری سوسیالیستی و سازماندهی در داخل قرار داده ایم، ترویج مان هم شده است یک دسته مصوبات برنامه ای و استراتژیک و تئوریک، محض ثبت در تاریخ ( که در عمل تنها به کار مرزبندی و انشعاب و جدائی بین خودمان آمده است)، و تبلیغ مان افشاگری و شعار و “محکوم می کنیم ” و “حمایت می کنیم ” که مخاطبانشان مردم اند. با این سبک کار گمان می کنیم آنچه میبایست کرد کرده ایم و اگر در مزرعه ی جنبش های جاری نشانی از کِشته ی چهل ساله ی ما نیست، گناه را فقط به گردن استبداد و سرکوب و امکانات  مالی و فنی رسانه های غیر قابل رقابت اپوزیسیون بورژوائی می اندازیم . ولی اولا استبداد و سرکوب برای تبلیغات اپوزیسیون بورژوائی هم هست ( از جمله جمع آوری بشقاب های ماهواره ای و بستن تلگرام و غیره) و ثانیا در عصر وسائل توده ای ارتباطات و رسانه های مجازی، تنها استبداد و سرکوب، نمی تواند توجیه قانع کننده ای باشد. در دوقرن گذشته هم که رسانه های اینترنتی و ماهواره ای و شبکه های مجازی وجود نداشتند، انقلابیون بجای مطلق کردن مانع استبداد، برای دور زدن پلیس سیاسی ابتکاراتی می زدند و راه پیدا می کردند.

تبلیغ و ترویج سوسیالیستی و کمونیستی به همان دلیل خلاف جریان بودن اش، نمی تواند به شیوه ی سلف سرویسی انجام گیرد. در هیچ حکومت دیکتاتوری و استبدادی، ایده های رادیکال چپ تنها  بر روی کاغذ و امواج، نشر توده ای پیدا نکرده است. همواره انسان هائی با گوشت و پوست وجود داشته اند که این ایده ها را از کاغذها و امواج گرفته، در متن زندگی و مبارزه، از طریق تماس مستقیم یا ارتباطات غیرمستقیم به عده بیشتری منتقل کرده اند. در فضاهای استبداد زده، تبلیغ و نشر آگاهی بطور کلی و سوسیالیستی بطور اخص، بدون سازماندهی ناممکن است. تبلیغ باید بر سازماندهی تکیه داشته باشد؛ نشر آگاهی سوسیالیستی، مبلّغ در میان توده و مروّج در میان روشنفکران و پیشروان می خواهد، کار مخفی و ترکیب کار مخفی با علنی می خواهد – و صد البته قربانی هم می گیرد. از روسیه تزاری تا اسپانیا، از جنبش مقاومت فرانسه تا آفریقای جنوبی، از آلمان نازی تا ایران پهلوی چنین بوده است. تکرار و تأکید می کنم که ضرورت سازماندهی برای تبلیغ و آگاهی سوسیالیستی نه فقط برای عبور از سانسور و سرکوب، بلکه اساساً بخاطر ماهیت و محتوای خلاف جریان آن است که توده ها همچون نانوائی بر در اش صف نمی بندند بلکه چیزیست که باید در محیط کار و زندگی خانه به خانه در کوفت و معرفی، تبیین، تفهیم و مجاب کرد و  وای بر این که اتیکت ” تاریخ مصرف منقضی”  و ” بی خدائی” هم بر آن چسبانده باشند! این نکته کیفی را حتا در دموکراسی های بورژوائی هم که آزادی بیان و تریبون هست می بینیم. روشن است که به همه توده ها اینگونه نفر به نفر نمی شود آگاهی داد، اما اگر چنین هسته های سازمانده تبلیغ و آگاهی در خفا وجود داشته باشند، در شرائط بحران انقلابی که توده ها بیدار می شوند، در موقعیتی که اوضاع کشور برای حکومت غیرقابل کنترل می شود، این ویروس های خفته بطور انفجاری تکثیر می شوند و توده ها با ولع و اشتیاق به دنبال آگاهی و آموختن  می دوند و تجربه و عینیت اوضاع هم به فهم و ادراک سریع شان کمک می کند.

سهم ما و سهم سرکوب

این نظر که با تبلیغات مُشاع و سِلف سرویسی نمی شود ایده های سوسیالیستی را میان توده ها برد و باید در میان توده ها ” آدم داشت” تا به واسطه آن ها که بیشفهمان و پیشروان هستند، به پیرامون شان منتقل شود، بلافاصله با مخالفت کسانی مواجه می شود که متوجه خطرات و پیامدهای ناگوار امنیتی چنین سبک کاری هستند. خود من یکی از همین متوجهان هستم که تجربه اش را هم دارم و می دانم که زمانی که رفقای باقی مانده ی ما در ایران پس از سرکوب های سنگین و خونین سال شصت به انجام همین وظائف ادامه دادند، بخاطر خطاها و بی مبالاتی هائی که عمدتاً از طرف ما از خارج آب می خورد، از دم تیغ گذشتند. برای همین هم بود که وقتی دوازده سال پیش ( 2006)  در سازمانی که عضو اش بودم به امروز فکر می کردم و بحثی را باز کردم تحت عنوان : « تمرکز روی ایجاد پیوند با پایه اجتماعی سوسیالیسم و کار سوسیالیستی سازمان در درون جنبش کارگری و جنبش های اجتماعی در ایران »  که بر ناکافی بودن تبلیغات مشاع رادیو تلویزیونی و ضرورت ” آدم داشتن”  در درون جنبش ها برای دوره های بحران انقلابی و نیز مداخله گری سوسیالیستی ( و نه فقط افشاگری آکسیونیستی  و حمایتگری مجازی از خارج کشور) تاکید داشت، زیر بار نرفتند و تنها حرف شان این بود که ” تو میخواهی بچه ها را به کشتن بدهی” و برای « پیوند» با داخل، همین رادیو و تلویزیون و سایت کافی و بی خطر است! من می فهمم که مارگزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد و آدم عاقل دوبار از یک سوراخ گزیده نمی شود، اما بالاخره باید تکلیف خودمان را با خطر سرکوب روشن کنیم. شترسواری دولا دولا نمی شود. یا مکن با فیلبانان دوستی، یا بنا کن خانه ای در خورد فیل! بازی اشکنک دارد، سرشکستنک دارد! یا باید سرراست بگوئیم تا دیکتاتوری و سرکوب و خطر زندان و اعدام هست، به همین حمایتگری مجازی از راه دور اکتفا می کنیم، یا اگر قصد مداخله گری در زمین بازی و در متن مبارزه طبقاتی و پیکارهای جاری در داخل را داریم، باید ابزارهایش را فراهم کنیم. با منطق اول، هیچ دیکتاتوری و هیچ استبدادی از میان نمی رود. مبارزه با سرکوب و پلیس و سیستم های اطلاعاتی و جاسوسی و کار مخفی و نیمه مخفی هنریست که در آن کمونیست ها در تاریخ سرآمد بوده اند. این که ما تمامی شکست ها و ناتوانی های خود را با استبداد توضیح می دهیم و به گردن سرکوب می اندازیم ( هرچند استبداد و سرکوب حاکم در ایران به نوبه  خود سر آمد است) چیزی جز سترونی سیاسی، تشکیلاتی و تاکتیکی نیست. پس سهم ما در این پیکار چیست؟ سهم ما در دور زدن و رودست زدن و خنثا کردن تمهیدات و تورها و توطئه های پلیس چیست؟ فقط پرهیز از خطر کردن؟ مگر تا به حال کم بوده اند فعالان کارگری و زنان و ملی و مدافع محیط زیست و مدافعان آزادی اندیشه و بیان و آزادی عقیده که خطر کرده اند و ای بسا که جان خود را داده اند؟ بدیهی و طبیعی است که باید هرچه ممکن است هزینه های انسانی را کم کنیم  و این مستلزم سبک کارها، روش ها، تکنیک هائی است که باید رویشان کار کرد و از تجربیات و درس ها آموخت و آموزش داد. با این حال، رهائی مجانی وجود ندارد! چپ ایران باید سهم خود و سهم استبداد را در ناکامی های خود به درستی ارزیابی کند و اینطور دست و دلبازانه همه ناکامی های خود را به گردن سرکوب نیاندازد. در سال های هشتاد در ایران یک موج دانشجویان موسوم به آزادیخواه و برابری طلب سربلند کردند که سرنخ شان عمدتاً در دست یکی از جریانات چپ خارج از کشور بود. آن ها موفق شده بودند چنین پیوندی را با محیط دانشجوئی برقرار کنند. تا اینجا گل کاشته بودند و نشان می داد که انفصال جغرافیائی مانع از ایجاد پیوند نیست؛ اما متاسفانه  ” اسکنجبین صفرا فزود “! ” رهبران” در خارج، در رقابت های فرقه ای و برای پُز دادن که آن ها از ما هستند، آن دانشجویان را به علنی کاری و هیاهوگری و نمایشات ” عسس مرا بگیر” در صحن دانشگاه واداشتند و شایعه ی ارتباط آنان با خودشان را غیر مستقیم باد زدند و بی هیچ رعایت مخفی کاری و شبکه سازی زیر زمینی برای بقإ و کار دراز مدت، همه را به زیر ضرب بردند. از این نمونه یا نمونه های دهه ی شصت نمی بایست نتیجه گرفت که ایجاد پیوند فیزیکی با داخل و کادر سازی ممکن نیست و حمایتگری مجازی از خارج کافیست، بلکه میباید برای غلبه بر مشکلات امنیتی و کاهش هزینه هایش چاره اندیشی کرد.

حالا چه؟

بگوئیم گذشته ها گذشته، حالا و از امروز احزاب و سازمان های چپ خارج از کشور چه طرحی برای دخالتگری مؤثر در جنبش های اجتماعی جاری در ایران  و در جنبش توده ای برای سرنگونی دارند؟ هیچ! همان سبک کار و خط مشی همیشگی ادامه دارد. از جنبش دیماه 96 به اینسو، خیلی هایشان کنگره و کنفرانس برگزار کردند. دریغ از یک کلام در باره ارزیابی از کارنامه خودشان. اصلا  از فکرشان نگذشته است که موقعیت و جایگاه خودشان را در قبال جنبش های جاری در ایران بررسی و نقد کنند. باز هم طبق معمول، گزارشات بدیهی سیاسی از اوضاع جهانی و داخلی، و بازهم در انتها تکرار کلیشه ای ” وظائف ما” : کمک به سازمان یابی کارگران و جنبش ها…، دفاع از مبارزات زنان و زحمت کشان… دفاع از حقوق فلان و بهمان. چهل سال است همین وظائف را در کنگره ها و کنفرانس ها روی کاغذ در برابر خود می گذاریم. اما حالا وقت آن است که بگوئیم معنی این ” کمک” و ” یاری” و ” دفاع” مشخصاً چیست؟ از امروز به بعد این کمک به سازماندهی چطور عملی می شود؟ دفاع از مبارزات زنان و کارگران به عبارات « قاطعانه دفاع می کنیم» در اعلامیه ها و قطعنامه ها و پلاکارد بلند کردن در میدان های اروپا و کانادا محدود می شود یا در میدان  مبارزات در داخل هم این دفاع مابه ازای مادی خواهد داشت؟ آیا هنوز بر آنیم که کماکان حامی مجازی طبقه کارگر، حامی پشت پنجره جنبش ها بمانیم  یا راهی برای مشارکت و مداخله گری در جنبش ها پیدا کنیم؟  پاسخ مقّدر این است که: ما تماشاگر نیستیم و از طریق تحلیل ها و تفسیرها و رهنمودها و شعارهائی که در سایت ها و رادیو و تلویزیون ها می دهیم، جنبش ها را خطاب قرار می دهیم و در آن ها مداخله می کنیم و اثر می گذاریم.

من قصد اغراق ندارم که بخواهم این کارها را بطور مطلق بی اثر قلمداد کنم، در خارج از کشور انجمن ها و حتا افرادی هستند که  با داخل ارتباطاتی دارند، در محدوه ای شناخته شده اند و تأثیر گذار، اما باز برمی گردم به این مسئله که از رسیدن چند قطره به مزرعه ای تشنه، محصولی به بار نمی آید. این سایت ها در داخل ایران خواننده و این رسانه ها بیننده و شنونده ندارند مگر انگشت شمار میلیتانت ها و چپ های کهنسال. اما فرض کنیم که تمامی جنبش ها  گوش به ما بدهند، امروزه به آن ها چه می گوئیم و چه رهنمودهائی می دهیم؟  چپ ها نیز مثل سلطنت طلبان و مجاهدین و رژیم چینجی های دیگر،  توده های مردم را به تداوم اعتراضات خیابانی و دست زدن به اعتصابات سراسری دعوت می کنند تا به این وسیله، جنبش اعتراضی از پا نیافتاده و مسیر سرنگونی رژیم را پیگیرانه طی کند. در این شعارهای کلی در باره سرنگونی و آزادی و دموکراسی و عدالت اجتماعی و دعوت به تداوم و گسترش تظاهرات و اعتصاب عمومی، مرز اپوزیسیون چپ با اپوزیسیون بورژوائی که همین شعارها را مصاده کرده و در بلندگوهای بمراتب قوی تری جار می زند در کجاست؟ شعارها و رهنمودهای چپ ها واکنشی، پشت سر وقایع و موازی با اپوزیسیون بورژوازی است: درجائی اعتصاب می شود،  «اعتصاب سراسری کنید!» یکی از شورا حرف می زند، « همه جا شورا ها را برپا کنید!». دستورات نسنجیده و بی توجه به شرائط و فاقد هر نوع ارزیابی و شناخت ابژکتیو از وضعیت نیروهائی که باید این رهنمودها را بکار ببندند ( که البته نمی بندند). از یک طرف برای توجیه بی عملی و بی ثمری شان می گویند مردم رهبر و دستور العمل و رهنمود لازم ندارند و خودشان راه و چاه را پیدا می کنند؛ همزمان شور هدایتگری از راه دور برشان می دارد و دستور العمل است که صادر می کنند! تازه در این مقام رهبری هم گامی جلوتر از بورژوای اپوزیسیون برنمی دارند. پرسش این است که وقتی چپ ها شعارهای محوری شان عین سلطنت طلبان و مجاهدین، فقط دعوت به تظاهرات سراسری و اعتصاب عمومی است  آیا در عمل و نه در ادعا، جز این است که سرنگونی برای سرنگونی شده است هدف،  و آنچه از سرنگونی هدف شان است، در محاق مانده است؟ همه به اعتراض، باز هم برنامه ها و شعارهای استراتژیک و قطعنامه های کنگره هایشان را شاهد خواهند آورد که در آن ها با چه  دقت و تفصیلی آلترناتیو مورد نظر و درک شان از آزادی و دموکراسی و برابری و تمامی آنچه را که برای اقشار مختلف مردم پس از سرنگونی جمهوری اسلامی می خواهند، توضیح داده شده و با بورژوازی مرزبندی قاطع و رادیکال شده است. اما پرسش من مرزبندی ها در اسناد کتبی و شفاهی نیست، بلکه این مرزبندی ها در ذهن آن توده های کارگر و زحمتکشان و تهیدستان و غیره است که چپ ها آن ها را به تظاهرات و اعتصاب عمومی و بعضاً به تشکیل کمیته ها و شوراها و خلع سلاح پادگان ها و رفتن به سوی قیام مسلحانه دعوت می کنند ( فعلاً بگذریم از این موضوع  بسیار اساسی ی سازماندهی که میلیونی شدن و تداوم تظاهرات توده ای و یا دست زدن به اعتصابات سراسری یا قیام مسلحانه، منتظر دستورالعمل ناظران بیرون میدان نیست و تا خود جنبش توده ای پخته و رسیده نشود و ضرورت های میدانی، آن را به  چنین پله ای از حرکت سوق ندهد، اعتنائی به آن ها نمی کند، و متاسفانه چپ خارج از کشور بقدر ذهنی و غیر ابژکتیو و محض ارضای انقلابیگری خود اش کار می کند که متوجه نیست به چه اندازه پرت و بی ثمر بادکنک در هوا می پراکند که بلند نشده می ترکند).

چپ خارج از کشور در برنامه های کاغذین اش رادیکالیسم را با درکی مارکسی و لنینی توضیح می دهد اما در عمل سیاسی و در مواجهه با جنبش توده ای سرنگونی، رادیکالیسم را در سرنگونی رژیم، در شعارهای ” مرگ بر خامنه ای” و ” اصلاح طلب اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا” محدود و مسدود کرده است. چپ انقلابی ایران علی القاعده نخستین درسی که باید از انقلاب ۵۷ گرفته باشد، شکست انقلاب علی رغم پیروزی قیام است. تظاهرات خیابانی علیه رژیم شاه یک سال و نیم دوام آورد آن هم در ابعاد ده ها میلیونی و سراسری. بعد، اعتصابات شروع شدند و دست آخر کارگران نفت و برق و غیره وارد اعتصاب شدند و کمر رژیم شاه را شکستند و در نهایت، قیام مسلحانه،  کار رژیم را تمام کرد و حکومت شاه که سهل است، نظام پادشاهی برچیده شد. اما از پیروزی قیام در سرنگونی یک رژیم سیاسی، چه بیرون آمد: رژیم ولایت فقیه! من اگر بگویم که تظاهرات و اعتصاب عمومی سیاسی  (و قیام مسلحانه که  برخی ) مردم را به آن فرا می خوانند، می تواند این رژیم را هم سرنگون کند اما  برای آن که جنبش سرنگونی بار دیگر جاده صاف کنِ یک حکومت ارتجاعی دیگر نشود چه کرده ایم، چه پاسخی هست؟ بعد از شکست ۵۷ توجیهات ساده سازانه این بود که پیش از انقلاب مجال تدارک برای آن را نداشتیم، تجربه و دانش سیاسی و آموزش تئوریک نداشتیم، توده ها متوهم بودند و خمینی بر موج سوار شد…. ولی ما چهل سال برای جبران آن کمبودها وقت داشته ایم. حالا در کجای این جنبش ایستاده ایم و چه نقشی در آن ایفا می کنیم؟  می گفتیم مردم به جمهوری اسلامی رای دادند چون تصوری از آن نداشتند، آیا حالا چه تصوری از آلترناتیو مورد نظر ما دارند بجز  همان که ” شوروی تان را دیدیم!” ؟ این مردمی که امروز تماماً با شعارهای نفی همچون « جمهوری اسلامی نمیخوایم»، « اصلاح طلب اصول گرا دیگه تمومه ماجرا»، « توپ تانک فشفشه آخوند باید گم بشه»، « مرگ بر خامنه ای» و …. به خیابان می آیند، پرچم مطالبات اثباتی شان که در برابر شعارهای کلی و وعده های دروغین امثال سلطنت باختگان و مجاهدین واکسینه شان کند کجاست؟ جنبش صرفاً نفی، حفره ایست که هر فاضلابی می تواند آن را پر کند. می گویند: مردم دیگر مردم دوره 57 نیستند و بسیار آگاه تر و محتاط تر شده اند و به سادگی تن به هر مدعی آلترناتیو نمی دهند. می گویند گروه های مختلف مردم حالا  از آنچه پس از این رژیم می خواهند کم و بیش تصوری دارند. من با قبول این که مردم آن مردم نیستند و آگاهی و تجربه بیشتری دارند، از قلم نمی اندازم که حکومت و اپوزیسیون های بورژوازی هم هشیارتر و با تجربه تر شده اند؛ با این حال من در کشوری که اکثریت مطلق مردمان “منتظر ظهور” یا چشم به راه یک ناجی زمینی و حاجت طلب از امامان و امامزادگان و متوسل به نذر و دعا برای چاره بدبختی هایشان هستند، از آگاهی توده ها  آسوده خاطر نیستم. بدیهی است که بیکار می داند کار می خواهد، کارگر می داند قدرت خرید می خواهد، زن می داند حجاب اجباری یا  زورگوئی مرد را  نمی خواهد و غیره، اما این نشد داشتن تصوری از نظام آلترناتیو. بورژوازی وعده ی همه این ها از جمله رژیمی لائیک و رفاه اقتصادی و آزادی های فردی را می دهد. در تحلیل خود با عنوان « حریق دی ماه» ⁽¹⁾ نوشتم: « هیچ قرینه ای نمی بینم که رویگردانی از همه جناح های رژیم و طلب سرنگونی آن، جایگزین کردن بازی ” بد و بدتر ” بین جناح های رژیم فعلی با ” بد و بدتر ” میان جمهوری اسلامی و رژیم گذاشته نباشد. در غیاب یک هژمونی انقلابی، خلإ آلترناتیو خالی نمی ماند! ».

چپ، وظیفه تاریخی و طبقاتی  و سیاسی دارد که در برابر اپوزیسیون بورژوائی پرچم سوسیالیستی را به میان کارگران و همه اقشار ستم دیده و هم سرنوشتان او ببرد و جنبش را با مفاهیم سوسیالیستی ی دموکراسی، آزادی و برابری، فمینیسم سوسیال آشنا و مجهز و آن را در برابر شعارهای توخالی و مبهم و کلی وعوامفریبانه بورژوازی واکسینه کند. این که همه ی آن ها چنین وظیفه ای را برای خود قائل اند و در اسناد رسمی شان بر آن تصریح می کنند و احزاب و سازمان های سیاسی شان در کنگره هایشان در سندی به نام ” اوضاع جنبش و وظائف ما ” بر ان تاکید می کنند،  برای فاطی تنبان نمی شود و خلأ آلترناتیو چپ، غیبت چپ از میدان نبردهای سیاسی جاری را پر نمی کند. بحث بر سر نبرد هژمونیک [( ضد) هژمونیک – ف.ا.] در جریان سرنگونی برای تکوین آلترناتیو است. چپ کجاست؟ اگر اعتراف می کند که غایب است، چه طرح و نقشه ای برای جبران و شتاب برای حضور و دخالتگری دارد؟ من هیچ نمی بینم جز فحش و نفرین به رژیم؛ شعارهای نسنجیده و دلخوشکنک که کار رژیم تمام و پیروزی نهائی از آن ماست؛ شعارهای نسنجیده و تهی از تجربه در باره آگاهی و شکست ناپذیری توده های انقلابی؛ تمسخر و مچ گیری سلطنت طلبان و  مجاهدین؛ دست کم گرفتن دشمنان و خواب خرگوشی در برابر ضعف های خود. اگر کسی بیاید نشان مان دهد که چپ دارد در راستای پر کردن این خلأ کار و حرکت می کند، منتها دیر جنبیده و هنوز مانده تا نتایج محسوسی بدهد، می شود بررسی کرد و اگر صحت داشت، شادمان شد. اما اگر موضوع و موضع این است که جنبش ها در درون خود و خود به خود انشاالله این خلأ را پر خواهند کرد و ما کاره ای نیستیم، من با عرض معذرت خواهم گفت اگر اعتراف می کنید که کاره ای نیستید، درتان را تخته کنید! پرسش من اگزیستانسیل است: اگر خود به خود می شود و شما کاره ای نیستید، اصلا وجودتان برای چیست؟ زمانی که نوجوان آرمانگرائی بودم و فکر می کردم زندگی ام باید فراتر از زنده بودن ام دلیل و ثمری داشته باشد، هرشب پیش از خواب از خودم حساب می خواستم که: امروز چه کردی که اگر نمی بودی، چیزی در این دنیا کم می شد؟ به راستی می پرسم امروز اگر این چند دوجین حزب و سازمان و گروه و محفل چپ در خارج از کشور نباشند، جنبش کارگری و جنبش سرنگونی در ایران چه کم می آورد؟!

 دغدغه‌ها

رضا شهابی در همان پیام فرانکفورت که: بجای خالی کردن زیر پای همدیگر متحد شوید ( بازهم نقل از حافظه) دغدغه ی خود و نیاز جنبش های داخل به حضور و یاری یک چپ نیرومند و اثرگذار را بیان کرد. دغدغه رضا شهابی دغدغه ی بسیای از ماست. یکی از ماها، رفیق فروغ اسدپور است که مدت ها پیش از سفر رضا شهابی به خارج  از کشور، شریک در همین دغدغه، گفتگوئی با فعالان کارگری دانمارکی ترتیب داده بود تا بقول خودش ” راز و رمز” همکاری احزاب و سندیکاهای آن کشور را دریابد. او در مقدمه ای بر  آن گفتگو، زمینه دلنگرانی اش را چنین بیان کرده است:

« … دیدن و شنیدن اخبار مربوط به همکاری شکوفان بین اعضای اتحادیه‌های مختلف در این کشور و حتی ادغام دو اتحادیه‌ی بزرگ در یکدیگر (زیر فشار از پایین) برای افزایش قدرت جنبش کارگری در مقابل دولت و شهرداری‌ها به‌عنوان کارفرمای اصلی، یک‌بار دیگر موضوع ” فقدان فرهنگ همکاری” در نیروهای سیاسی و حتی فعالین کارگری کشور خودی (ایران) را در ذهن من برجسته ساخت. چگونه می‌توان با هم کنار آمد؟ چگونه می‌توان کنار هم ایستاد، حضور همدیگر ر‌ا به‌رغم تمام اختلاف‌نظرها و خصومت‌های کهنه و نو تاب آورد و دست همکاری به سوی هم دراز کرد؟ “منطق” همکاری چیست؟ چه‌چیزی می‌تواند مردان مبارز حزبی و سندیکایی را (متاسفانه زنان هنوز هم در همه‌ی حیطه‌‌ها کم نمایندگی می‌شوند اگر اصولا نمایندگی شوند) منعطف و بردبار کند؟ چه‌چیزی می‌تواند دعواهای قدیمی را تا اطلاع ثانوی بی‌اهمیت کند؟ در فرهنگ سیاسی کشوری که من از آن می‌آیم منطقی برای تشویق و پرورش روحیه‌ی همکاری و انعطاف و بردباری وجود ندارد. درباره‌ی چندوچون و چرایی فقدان این منطق قلم‌فرسایی‌ها می‌توان کرد. اما آن‌چه فعلا و همین امروز برای من اهمیت دارد طرح جنبه‌ی “سوبژکتیو” آن است که به خود اجازه داده‌ام از جنبه‌ی ” ابژکتیو” ماجرا جدایش کنم. موضوع این است که برخی از این‌ مبارزین شاید حتی ته دل‌شان امیدوار باشند که طوفان زودتر از موعد وزیدن نگیرد تا مبادا بازی‌های دورهمی ایشان به‌هم بریزد. دست‌کم اگر جسارت آن را داشتند که بگویند فردا و سرنوشت همگانی به من مربوط نمی‌شود، باز خود چیزی بود؛ اما کاهلی و خود‌سری را زیر هزار توجیه ایدئولوژیکْ پنهان‌کردنْ آن چیزی است که اینان می‌کنند. برای در رفتن از زیر بار وظیفه (و چه وظیفه‌ای بزرگ‌تر از همکاری) هرگز برهان کم ندارند؛ با خود و دیگران دغل می‌زنند؛ راست نمی‌گویند؛ هر کسی کار خودش بار خودش، اما از ادعای عمل‌گرایی سالم و پرخون کوتاه نمی‌آیند. از عمل یعنی همان چیزی حرف می‌زنند که از عهده‌اش برنمی‌آیند. همه‌ی سروصداهایی که درباره‌ی انقلاب و دگرگونی و سرمایه‌ستیزی می‌کنند، بازی‌ای‌ست که از عمل برکنارشان می‌دارد. تیم‌های فوتبالی هستند که بدون تماشاچی، فقط برای حرص‌دادن به یکدیگر، و بدتر از آن برای به‌هم زدن یک بازی احتمالی که ممکن است بدون رهبری آن‌ها سر بگیرد، توپ را این طرف و آن طرف شوت می‌کنند. همه‌ی نیروی‌شان را برای از میدان به در کردن هم صرف می‌کنند. اهل امتیازدادن به هم نیستند و هماهنگی در عمل جمعی را هم هرگز یاد نگرفته‌اند. مگر ندیدیم که چطور مجمع عمومی نیشکر هفت‌تپه و دیگر نهادهای نوپای کارگری را برای خاطر جاه‌طلبی‌های مضحک‌شان از پای درآوردند؟ خشکیدگی دل است یا چه‌چیز دیگری که همین اندک بارقه‌های نور را هم بر طبقه‌ی کارگر که از سخن‌گفتن درباره‌اش خستگی نمی‌شناسند، زیاد می‌بینند؟ این است که میدان یک‌بار دیگر، از همه سو، همچون همیشه، برای ارتجاعِ جان‌سخت ایرانی به فراخناکی گشوده است. اما شاید کسانی بیرون از این برگزیدگان قلابی باشند که بتوانند این دیسیپلین حیات‌بخش را به جبهه‌ی چپ‌گرایان تحمیل کنند. آن کسان؟ آن کسانْ توده‌ی مردم‌اند که به پرزورترین فشارهای‌شان شاید امروز (در خوش‌بینانه‌ترین حالت) بتوانند حداقلِ همکاری‌هایی را بر جبهه‌ی چپ‌گرایان تحمیل کنند و همین فشارها در آینده سکوی پرشی شود برای خیز برداشتن به سمت ساخت یک چپ نوین. آن کسان، مردمان آزاده‌ای هستند که عاطفه‌ی همدلی و جهش قهرمانی در آن‌ها نمرده است؛ کسانی که تلاش می‌کنند تا پیکرهای خود را به پایه‌هایی برای ساختنِ پلی بر فراز غرقاب زیر پای‌مان تبدیل کنند. آنان اعضای معمولی و فعال جنبش کارگری هستند که درگیرودار زدوخوردهای روزانه‌اند و منافع کل طبقه را می‌بینند و در بند تسویه حساب‌های قدیم و جدید فرقه‌های سیاسی متعلق به گذشته و پای‌بندی به شخصیت‌هایی رشدیافته در همان سنت نیستند. امیدوار باشیم که جنبش کارگری بتواند با کف پای خود نقشه‌ی راه را بخواند و به فراخور وظیفه‌ای که بر دوش می‌برد قد بکشد و ببالد، خود را به دست تدبیرهای داهیانه‌ی هیچ رهبر یگانه و به الزامات هیچ حزب پیشتازی نسپارد و تنها از آنِ خویش باشد، که فقط در این صورت از آنِ همگان خواهد بود. نکته این که: در کنار همه‌ی اعتراضات بی‌وقفه‌ی کارگری در ماه‌های اخیر، اعتراضات گسترده و همبسته‌ی معلمان و به‌ویژه اعتصاب سراسری رانندگان کامیون نشان داد که چنین امیدی از پایه‌های مادی مستحکمی برخوردار است. بر این اساس، برای روشنی‌انداختن بر پرسش چگونگی و چرایی همکاری، و در واقع به قصد کارآموزی یا شاید بهتر باشد بگویم تجربه‌اندوزی در مکتب کسانی که بهتر از ما توانسته‌اند عمل کنند، بر آن شدم تا به سراغ برخی از فعالین جنبش کارگری دانمارک بروم؛ فعالینی که از قضا اعضای حزب چپ رادیکال این کشور هم هستند. چگونه می‌توان هم عضو یک حزب سیاسی رادیکال بود و هم به گروه فعالین سرشناس اتحادیه‌ای تعلق داشت و هم‌زمان با دیگر فعالان حزبی و اتحادیه‌ای که نقطه‌نظرات مختلفی در بسیاری از زمینه‌ها دارند همکاری کرد و برای خاطر اهداف بزرگ، اهدافی که از جنگ‌های داخلیِ پایان‌ناپذیر بین جناح‌های مختلف چپ و اتحادیه‌های گوناگون جنبش کارگری بزرگ‌تر و هزار بار ارزشمندتر هستند، دست دوستی و همکاری به هم داد؟ چگونه می‌توان از خراب‌کاری در امر مشترک و تلاش بی‌وقفه برای حذف دیگری دست برداشت و خصومت‌های شخصی و هویت‌طلبی‌های فرقه‌ای را به نام منافع مشترک جا نزد؟ چگونه است که، تاکنون روی‌هم رفته، ماموریت ناگفته‌ی بسیاری از احزاب سیاسی ایرانی و بسیاری از شخصیت‌هایی که از دل این سنت برخاسته‌اند، دلسرد کردن مردم و جوانان از فعالیت عملی بوده است؟ چرا نتوانسته‌اند سیاست و فرهنگ همکاری را در پراتیک خود متحقق کنند و حتی فعالان سندیکایی را هم درگیر اختلافات پیش پا افتاده‌ی بین خود کرده‌اند، به‌گونه‌ای که برخی از این فعالین به‌جای گذاشتن راه و رسم همبستگی در راستای منافع عمومی کل طبقه‌ی کارگر (که به‌معنای ندیدن هویت‌ها و منافع خاص نیست) پیش پای رفقای هم‌‌زنجیر خود، در این قبیل جنگ‌ها ‌به‌ نفع یا ضرر یکی از این برگزیدگان قلابی طرف‌گیری کرده و پروژه‌ی ساخت شالوده‌های یک جنبش کارگری (سیاسی) مستقل را به تعویق می‌اندازند؛ شالوده‌هایی که بنا به قاعده باید بتوانند چارچوبی را بر پا دارند که عقاید سیاسی و نبردهای ایدئولوژیک و حتما ناهمگون و حتی متضادِ اعضای فعال این طبقه در آن بازتاب یافته و تحمل شوند. ناگفته پیدا است که تحمل عقاید و آرای مختلف به‌معنای پذیرش همه‌ی آن‌ها نیست، بلکه به‌معنای پذیرش حق تفاوت و حق اختلاف‌نظر و در ادامه‌ی حق مبارزه‌ی ایدئولوژیک درون خود طبقه‌ی کارگر است. در افق پیداست شبح مسیحاگونه(ها)‌ی نوکرمنش بی‌باک و حیله‌گر که اگر چماق دست‌شان نباشد باز می‌توان شکرگزار سرنوشت بود. بسیاری با دهان باز منتظر دررسیدن منجیان حاضر و آماده هستند. اگر هدفی روشن پیش روی جامعه گذاشته نشود، هدف‌های رذیلانه از هر گوشه سر بر آورده و این خلاء جانکاه را پر خواهند کرد. هر چیزی بهتر از این مصیبت همگانی و بی‌عملی خواری‌زا خواهد بود» ^( 2)

« بعضی چیزها بزرگ‌تر از ما و مهم‌تر از ما هستند»

در پاسخ به پرسش فروغ اسدپور در باره چندوچون همکاری در جنبش کارگری و میان احزاب چپ در دانمارک، یاکوب نیوروپ، یکی از مصاحبه شوندگان از جمله می گوید :

« … یکی دیگر از این سنگ بناها که تا سال ۱۹۲۰ دوام داشت وجود و هژمونی بلامنازع سوسیال‌دمکراسی به عنوان حزب سیاسی طبقه‌ی کارگر بود. ولی بعد از جنگ اول جهانی، جریان‌های سیاسی دیگری پیدا شدند: مثلا سندیکالیست‌ها، که طرفدار خودانگیختگی در مبارزات طبقاتی بودند و این که کنش ما باید در شکل طبقه و نه حزب سیاسی صورت بگیرد. این‌ها در بسیاری از مراحل تاریخی قوی بودند، ولی بعدا همراه با انقلاب اکتبر وارد حزب کمونیست شدند و دیرتر به‌طور کلی تقریبا از بین رفتند. حزب کمونیست به‌عنوان یک حزب سیاسی، یک جریان انقلابی بود که می‌خواست انقلاب کند و با سرمایه یک گسست رادیکال انجام بدهد. نکته‌ی جالب این‌که حزب کمونیست هم همچون سوسیال‌دمکراسی خواهان حفظ جنبش کارگری به‌طور یک کل یکپارچه بود و نمی‌خواست به لحاظ سیاسی درون جنبش کارگری موجود، یک جنبش جدید ایجاد کند. پس اگر قرار بود امتیازات طبقه‌ی کارگر حفظ شود، باید وحدت درونی آن به هر قیمتی بود حفظ می‌شد. به‌همین دلیل اعضای حزب کمونیست اتحادیه‌های جداگانه تشکیل ندادند.

– « فروغ : چرا؟

– « یاکوب: خیلی ساده، به‌خاطر منافع طبقاتی کل طبقه این کار را نکردند. موضوع خیلی ساده و پیش پا افتاده است، استدلال زیادی نمی‌خواهد. اگر با هم باشیم قوی‌تر خواهیم بود. وقتی که این امتیازات به دست آمد هر کسی می‌توانست درک کند که ویران‌کردن این اتحادیه‌ها و نابودسازی نهادهای طبقه‌ی کارگر چقدر احمقانه است و این که همه می‌دانستند با نابودکردن این اتحادیه‌ها و آن‌چه جنبش کارگری به‌دست آورده است، باید کار را از صفر شروع کرد و چیز دیگری جای انواع قدیمی گذاشت که معلوم نیست واقعا شکل بگیرد. پس یک چارچوب کلی ساخته شده بود، یک زیربنا یک شالوده پی‌ریزی شده بود، نباید به آن دست زده می‌شد و یا تکه‌پاره می‌شد. ولی داخل این چارچوب جنگ‌های وسیع وحشتناک و منظمی از سوی طرف‌های مختلف انجام شد که بزرگ‌ترین‌شان جنگ بین سوسیال‌دمکراسی و حزب کمونیست بود. این دو حزب داخل یک چارچوب مشترک با هم سخت می‌جنگیدند، ولی هیچ‌یک دست به این چارچوب نمی‌زدند و موجب نابودی آن و ایجاد تفرقه در این بزرگ‌ترین نهاد طبقاتی نمی‌شدند. بخش چپ یعنی کمونیست‌ها و بقیه‌ی ما همیشه یک موضع قوی داشتیم در این‌باره که نباید به جنبش کارگری دست بزنیم یا به‌هم بریزیم‌اش. یکی از این انقلابیون قدیمی لنین می‌گوید اتحادیه‌ها ارگان‌های طبقاتی کل مزدبگیران هستند، ولی حزب نماینده‌ی همه‌ی طبقه نیست، بلکه پیشروترین بخش طبقه را در خود جای داده است؛ بگذریم که لنین به گفته‌ی خود وفادار نماند و اتحادیه‌های کارگری مستقل را تحمل نکرد. اما کمونیست‌های اروپایی، دست‌کم این‌جا، به این موضوع باور داشتند و به این آموزه عمل کردند. همیشه داخل جنبش کارگری ما نبردهای سختی در جریان بوده مبنی بر این که چه‌کسی باید خط راهنما را تعیین کند و کجا باید هدف حمله قرار بگیرد و چه‌کسی قدرت رهبری را به دست داشته باشد و با این حال وحدت کل جنبش همیشه رعایت شده. حتی هنگام جنگ سرد در دهه‌ی ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ کار به‌جایی رسید که سوسیا‌ل‌دمکرات‌ها به علت هژمونی‌ای که کسب کرده بودند کمونیست‌ها را از جنبش کارگری عملا بیرون کردند، اما حتی چنین چیزی هم منجر به این نشد که کمونیست‌ها بروند اتحادیه‌های خودشان را درست کنند و این یک انتخاب آگاهانه از سوی آن‌ها و انتخابی درست بود. جنبش کارگری دانمارک خود را به شکل بسیار قدرتمندی سازمان داده است، یعنی اگر در یک حرفه و شاخه‌ی شغلی اتحادیه‌ای هست، فعالان اتحادیه‌ای داخل محل کار حضور دارند و در هر محل کاری هم اعضای هر دو گروه (و امروز گروه‌های سیاسی مختلف) کمونیست و سوسیال‌دمکرات با هم مشغول به کار هستند و بدون توجه زیاد به اختلافات «بالایی»ها با هم به‌خاطر ضرورت‌های پراتیکی همکاری می‌کنند و گاهی از جنگ‌های شدید بالایی‌ها هم به‌واسطه‌ی همین همکاری پیش‌گیری می‌کنند. شم سیاسی این فعالانِ واقعا کارگری خوب کار می‌کند، چون طرف مقابل آن‌ها کارفرما است و کارفرما نه کمونیست است نه سوسیال‌دمکرات. این وضعیت یک فشار شدید از پایین ایجاد می‌کند بر روی کسانی که به خاطر خط سیاسی با هم دعوا می‌کنند و آن‌ها را هم مجبور می‌کند کنار هم بنشینند. همیشه جنگ بوده بر سر این‌که چه کسی داخل یک اتحادیه یا محل کار نیروی رهبری باشد ، اما این باعث ازهم‌پاشیدن وحدت در پایین نشده است. پیش‌زمینه‌ی این همکاری اخیر و اتحاد سراسری و همبستگی طبقاتی بی‌همتا هم همان است که گفتم. به جز این، بخش بزرگی از چپ ما همیشه گفته است که مبارزات صنفی و اتحادیه‌ای و به این‌معنا وحدت طبقه بسیار مهم‌تر از دعواهای درون و یا بین احزاب سیاسی است. ما مدت‌ها است به این درک و باور رسیده‌ایم که بعضی چیزها بزرگ‌تر از ما و مهم‌تر از ما [احزاب] هستند. بدون این مبارزات کارگری سیاست واقعا معنایی ندارد…» ( همان گفتگو)

پس ” راز و رمز” ی در کار نیست، « موضوع خیلی ساده و پیش پا افتاده است، استدلال زیادی نمی‌خواهد. اگر با هم باشیم قوی‌تر خواهیم بود… یک چارچوب کلی ساخته شده بود، یک زیربنا یک شالوده پی‌ریزی شده بود، نباید به آن دست زده می‌شد و یا تکه‌پاره می‌شد. ولی داخل این چارچوب جنگ‌های وسیع وحشتناک و منظمی از سوی طرف‌های مختلف انجام شد که بزرگ‌ترین‌شان جنگ بین سوسیال‌دمکراسی و حزب کمونیست بود. این دو حزب داخل یک چارچوب مشترک با هم سخت می‌جنگیدند، ولی هیچ‌یک دست به این چارچوب نمی‌زدند و موجب نابودی آن و ایجاد تفرقه در این بزرگ‌ترین نهاد طبقاتی نمی‌شدند. بخش چپ یعنی کمونیست‌ها و بقیه‌ی ما همیشه یک موضع قوی داشتیم در این‌باره که نباید به جنبش کارگری دست بزنیم یا به‌هم بریزیم‌اش».

چرا یک اصل ساده برای ما ” راز و رمز” شده است؟

اگر ” راز و رمز” ی هست، در عدم پایبندی ما به یک اصل ساده است: منافع عمومی طبقه و حفظ وحدت آن. « کمونیست‌ها یک حزب خاص در مقابل دیگر احزاب کارگری نیستند. آن ها منافعی جدا از منافع کل پرولتاریا ندارند. آن ها اصول ویژه ای را عَلَم نمی‌کنند که جنبش پرولتاریائی را مطابق آن ها قالب بگیرند. تفاوت کمونیست‌ها با دیگر احزاب پرولتری فقط در این است که آنان از سوئی در مبارزات پرولترهای ملت‌های گوناگون، منافع مشترک و مستقل از ملیتِ مجموعه پرولترها را برجسته می‌کنند و معتبر می‌شناسند، و از سوی دیگر تفاوت ‌شان در این است که در مراحل مختلف رشد مبارزه میان پرولتاریا و بورژوازی، آنها همواره منافع مجموعه جنبش را نمایندگی می‌کنند » ( مارکس-انگلس- مانیفست حزب کمونیست).

بی تردید استبداد و سرکوب و مهاجرت تحمیلی و قطع تماس مستقیم با داخل، نقش زیادی در گسست چپ از طبقه اش داشته است اما این فقط مزید بر علت بوده است. چپ ایران در قبل از انقلاب بهمن و در جریان آن از دل طبقه کارگر و جنبش کارگری بیرون نیامده است. گذشته از منشأ خرده بورژوائی اش، نه در بطن مبارزه طبقاتی کارگران بلکه در متن مبارزات خرده بورژوازی با بورژوازی و امپریالیسم و با جانبداری از این یا آن نحله در مبارزه ایدئولوژیک اردوی جهانی چپ ( استالینیسم، تروتسکیسم، مائوئیسم، گواریسم، آنارشیسم، اتونومیسم، و انشعابات و شاخه های مختلف آن ها)  شکل گرفته ، برسر تفاوت در تعابیر و تفاسیر و ارززیابی های مختلف، انشعاب در انشعاب در انشعاب کرده و “رشد !” کرده است. همه نحله های چپ آستانه و پس از انقلاب بهمن، اگر چه خود را مؤمن به ” آرمان طبقه کارگر” نامیده اند، اما هیچیک نه برمبنای منافع طبقه، بلکه حول ایدئولوژی شکل گرفته  و بر اساس اختلافات ایدئولوژیک با یکدیگر، هویت خود را تعریف کرده و  مرزهای تشکیلاتی کشیده اند  و منافع طبقه را هم هر یک در جهت تأئید مواضع ایدئولوژیک خود از مفاهیم خاص خود تعریف کرده اند. ایدئولوژی، باورها، تفسیرهای هر گرایش چون برایش اعتبار هویتی یافته، تبدیل شده است به اصول مقدسی که هرگونه تخطی یا نرمش یا تجدید تأمل در باره آن ها، اصل هستی و فلسفه وجودی اش را زیر سئوال می برد. بخش بزرگ چپ متشکل ایران چپ ماورای طبقه است، در طبقه ای که خود را مدافع اش می داند حضور و ریشه ندارد، با آن پیوند عضوی ندارد، نه زیر فشار و حسابخواهی پائین است تا به خود آید، نه الزامی به حساب پس دادن به آن حس می کند، و نه در اتخاذ هر سیاست و برداشتن قدمی نگران است که کارگران چه خواهند گفت؟ : دغدغه اش این است که جواب تروتسکی را چه بدهیم؟ مائو چه خواهد گفت؟ لنین در کجا این را گفته است؟ …

علی رغم رنجش برخی از چپ ها، حق با رضا شهابی است. زیرپای یکدیگر را خالی کردن، یکی از شاخصه ها و مشغله های فرقه هائی است که جز از راه رقابت و تحریف و تخریب نمی توانند از فلسفه ی وجودی خود که حقانیت و اصالت تفسیر و تعبیر خودشان در برابر بقیه فرقه های رقیب است دفاع کنند. علت این که اینهمه حزب و سازمان و گروه و محفل و هسته ایرانی مدعی سوسیالیسم و کمونیسم در خارج هست، جز این نیست که هریک خود را برحق و اصیل می پندارد و بر این باور است که اگر نباشد، یا با دیگران اختلاط کند، جنبش سوسیالیستی و کمونیستی و طبقه کارگر ایران از نماینده راستین خود محروم خواهد شد! با اطمیان و شناخت می گویم که اگر به فرض ( حتا فرض کردن چنین راه حلی بی ربط است) تنها راه پر کردن خلا یک قطب سیاسی چپ در این بزنگاه تاریخی، انحلال همه این تشکل های موجود و ایجاد  یک تشکیلات واحد بر مدار پایه ای ترین اشتراکات آن ها و حیاتی ترین نیازهای شکلگیری یک اردوی چپ توده ای در جامعه باشد، هیچیک از این فرقه ها حتا بخاطر چنین امر حیاتی استراتژیک و رهائیبخشی حاضر به انحلال خود برای ادغام در تشکیلات فرضی نخواهند شد چون فرقه اند و نمی توانند روی حقانیت و اصالت شان قمار کنند؛ برای آن ها  در حکم خودکشی است: یعنی می گوئید جنبش فدائی کتاب اش بسته شود؟! یعنی میخواهید راه کارگر را نه خانی آمده، نه خانی رفته؟! یعنی می گوئید سنت حکمتیسم را در چپ سنتی حل کنیم؟!  یعنی می خواهید حزب کمونیست پرچم اش را زمین بگذارد؟! و …

آزمون ظرفیت همکاری

رضا شهابی یقیناً از سابقه و تجربه تلاش هائی که برای اتحاد و همکاری میان چپ ها در خارج از کشور شده است اطلاعی نداشت که آنان را دعوت به اتحاد کرد اما بهتر از هرکسی در جریان تفرقه ها و رقابت ها و خصومت ها و خرابکاری هائی هست که تحت تأثیر برخی از همین دسته بندی های فرقه ای درخارج، بلای جان گروه بندی های فعالین کارگری در داخل شده است که فروغ اسدپور در قطعه ای که در بالا نقل کردم به نمونه ی مجمع عمومی نیشکر هفت تپه بطور سربسته ای اشاره کرده است.

گفتم که چپ بجای رفتن به سراغ جنبش ها، از جنبش ها انتظار داشته است به سراغ اش بیایند و کشف اش کنند. راستی اگر چنین توقعی برآورده می شد، چه حاصلی می داشت بجز این که این جنبش ها صد پاره شوند؟! این، سنت چپ ایران بود که در سال های اول بعد از قیام بهمن، هر حزب و سازمانی می کوشید تکه ای از طبقه کارگر را بکَند و هوادار خود کند بجای ان که خود همچون هوادار منافع کل طبقه و برای وحدت و یکپارچگی آن عمل کند: کارگران هوادار پیکار؛ کارگران هوادار سازمان چریکهای فدائی خلق؛ کارگران هوادار راه کارگر؛ کارگران هوادار اقلیت؛ کارگران هوادار رزمندگان؛ کارگران هوادار رنجبران …

در طول سی و چند سال گذشته پروژه ها و طرح های متعددی برای ادغام یا اتحاد یا همکاری چپ ها پیاده شده است که همه یا در مراحل مقدماتی یا در زمانی کوتاه پس از اجرائی شدن به شکست منتهی شده اند. این نوشته جای ارائه تاریخچه آن ها نیست. « اتحاد چپ کارگری» و « شورای همکاری نیروهای چپ و کمونیست » دو مورد مهم از تلاش هائی بودند برای همکاری، و هریک به دلائلی از هم وارفتند. به دعوت به این نوع همکاری ها ( که هیچ حرفی هم از ادغام و انحلال نبوده و قرار بود همه با حفظ استقلال و برنامه و تشکیلات خود صرفا بر مبنای یکرشته توافقات همکاری کنند)، جریاناتی اصلا پاسخ نمی دادند چون تشکیلات شان را به تنهائی برای کل ایران کافی می دانستند و سیاست  و اصولیت شان بر عدم همکاری بود و هست؛  اما آنانی که هم استقبال می کردند، پس از شادمانی ها و خوشبینی های افتتاحیه، چند صباحی نشستند و برخاستند و اعلامیه دادند و جنبش ها را قاطعانه حمایت کردند و رژیم را بشدت محکوم کردند و بعد، بر سر این و آن موضوع حاشیه ای، کافه را به هم زدند، میزها را چپه کردند و رفتند. تازه سرتاسر همکاری شان چه بود؟ اعلامیه و بیانیه دادن که حمایت می کنیم! محکوم می کنیم!  عملا این نتیجه به دست آمد که باظرفیت های طرفدار همکاری هم حتا برای تداوم این سطح از “همکاری” ظرفیت نداشتند، تا چه رسد به آن فرض نامفرض من که همگی خود را بخاطر منافع جنبش در یک تشکیلات منحل کنند!  ( برخی جریانات خواهند گفت ما نبودیم دیگران بهم زدند. من هم می دانم، اما نتیجه برای جنبش ها در ایران چه فرقی می کند؟ من همه چیز را از دید آن ها  و ثمره اش برای آن ها نگاه می کنم و می سنجم).

جمعبند

فرقه گرائی چپ ایران نه آنگونه که مرسوم است بگویند، بخاطر امتناع و اکراه از همکاری و اتتلاف میان خود یا با دیگران، بلکه اساساً بخاطر ائتلاف نکردن اش با منافع عمومی طبقه کارگر، بخاطر تحّزب و تشکل نه بر مدار منافع عمومی طبقه کارگر بلکه بر مدار ایدئولوژی است. چپ ایران نه نیروئی طبقاتی، که مجمع الجزایری از فرقه های ایدئولوژیک است. این چپ فرقه ای اگر بخواهد با طبقه پیوند پیداکند، نه به قیمت اصل قرار دادن منافع عمومی و حفظ وحدت طبقه، بلکه به شرط هواداری ی طبقه از ایدئولوژی او خواهد بود. برای پیوند چپ خارج از کشور با جنبش های داخل، مرز سیم خاردار بین داخل و خارج، سد و مانع بزرگی است، اما مانع بزرگتر، هویت ایدئولوژیک و خط مشی و سبک کار اوست که به تبلیغات مُشاع  و ارتباط مجازی بسنده می کند و کادر سازی در درون جنبش ها را یا وظیفه خود نمی داند، یا در شرائط سرکوب ناممکن جلوه می دهد، و آنی هم که کادر سازی می کند، برای خودش هوادار جمع می کند و با تبر ایدئولوژیک به جان درخت جنبش می افتد.

تا چنین است، از اتحاد فرقه ها تنها یک فرقه بزرگتر حاصل می شود و ای بسا با آسیب رسانی سنگینتر به جنبش ها. راه اندازی یک تلویزیون قدرتمند بیست و چهارساعته چپ، که از دید برخی یک نیاز و راه حل است، گذشته از این که از چنین جمع ناجمع و ناسازی برنمی اید، اگر هم سربگیرد، سامان نمی گیرد چون برسر خط و برنامه و مدیریت و غیره توافق نخواهد شد. اینان ترجیح می دهند هر یک برای خود و به نام خود رادیو و تلویزیونی داشته باشند و به راهی که تا به حال رفته اند ادامه دهند و دل شان را هم خوش کنند که چند ده نفری در ایران مراجع و علاقمند دارند.

از سه حال خارج نیست: یا آنطور که گرایشاتی اعتقاد دارند، جنبش ها خود به خود متشکل می شوند و راه عافیت می پیمایند و به رهائی می رسند؛ یا  تجربه معکوس تاریخی و تجربه جنبش های پیشین همچنان دهه ها تکرار می شود و فرسودگی و یأس و استیصال، آن هائی را هم که امروز می گویند « اصلاح طلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا» به دام ” کفن دزد قبلی” می اندازد، یا شارلاتانی دیگر از درون رژیم چون احمدی نژاد که اپوزیسیون کفن پوش شده است قاپ شان را می دزد و باز، انتخابات با رنگ و طعمی دیگر. « بسیاری با دهان باز منتظر دررسیدن منجیان حاضر و آماده هستند. اگر هدفی روشن پیش روی جامعه گذاشته نشود، هدف‌های رذیلانه از هر گوشه سر بر آورده و این خلاء جانکاه را پر خواهند کرد. هر چیزی بهتر از این مصیبت همگانی و بی‌عملی خواری‌زا خواهد بود» .

حالت سوم این که نیروی چپ داخل و خارج کشور فکری به حال این جنبش ها و پیش از آن فکری به حال خودش بکند، چرا که چپ ایران، خود، بخشی از مسئله ایست که باید حل شود!

لینک مطلب در تریبون زمانه

منبع: سایت کارگاه دیالکتیک

___________

(۱)  حریق دی ماه | شهاب برهان

حریق دی ماه

• راز و رمز همکاری در جنبش کارگری دانمارک: گفتگو با دو تن از فعالان جنبش کارگری دانمارک | فروغ اسدپور https://kaargaanet/?p=529

---

در همین زمینه

پرخاش در تنگنا – تأملی بر مضمون و آداب بحث در میان فعالان سیاسی چپ