برگرفته از تریبون زمانه *  

راه زیادی طی شده تا همین میزان موجود از آثار مارکس به زبان فارسی به دستان ما رسیده است. ترجمه‏‌هایی دقیق، نادقیق، کامل، ناقص و تا حدی چندباره‏‌کاری‏های نالازم. به هر ترتیب در دسترس بودن یک فهرست جامع از آثار برگردانده شده از مارکس در زبان فارسی راهنمای خوبی چه برای علاقه‌‏مندان به مطالعه‏‌ی مارکس به زبان فارسی، چه مترجمان، و چه پژوهشگران تاریخ و سیاست خواهد بود تا به واسطه‏‌ی آن بتوانند ضمن تلاش برای تقویت توانایی زبان فارسی در اندیشه‌‏ورزی انتقادی، از لابه‌‏لای تاریخ انتشار و ناشران و مترجمان این آثار به بازخوانی زمینه و زمان‌ه‏ایی بنشینند که اندیشه‏ به طور کلی و مارکسیسم به طور خاص در ایران بر بستر آن تکوین یافته است. این مورد آخر رسالتی‏‌ست که در مقالاتی دیگر به زودی به آن خواهیم پرداخت.
با این اوصاف آنچه در پی می‏‌آید مجموعه‏‌ی آثار ترجمه شده از کارل مارکس است در زبان فارسی. قطعا این مجموعه‏‌ی گردآوری‌شده کامل نیست و آنچه می‏‌بینید محصول رجوع به آرشیو‏های شخصی و جستجوهای اینترنتی است. طبعا این مجموعه دربرگیرنده‏‌ی نخستین ترجمه‏‌ها از مارکس در زبان فارسی که توسط نخستین کمونیست‌‏ها و سوسیالست‏‌های ایرانِ پس از مشروطه انجام شده نیست. در این مجموعه تلاش شده تا برای نخستین بار کلیه‌‏ی آثار ترجمه شده از مارکس پس از ۱۳۵۰ فهرست شود. چهار دشواری در انجام این کار وجود داشته است:

– حجم بالای آثاری که از مارکس به جا مانده (به ویژه در خصوص مقالات روزنامه‌نگارانه‌ی او که بخشی از آن را انگلس با امضای او می‌نوشت) و کار را برای تفکیک دقیق بازترجمه‏‌ها دشوار می‏‌کرد.

– ترجمه‏‌ی بخش‏‌هایی از یک کتاب مارکس تحت عنوانی مستقل (به ویژه در مورد «گروندریسه»، «جلد اول سرمایه» و نیز «سه‏‌گانه‏‌های سیاسی درباره‏‌ی فرانسه») که به این شکل باعث گمراهی می‌‏شد که آیا مارکس مقاله‌‏ی جداگانه‏‌ای ذیل این عنوان نوشته است.

– گزینش عنوان متفاوتی برای ترجمه از یک متن توسط مترجمان که بازهم گمراهی ناشی از این‌که آیا با یک متن جدید مواجه‏‌ایم یا متنی پیش‏تر ترجمه شده (چه مقاله، چه نامه، چه از دل یک کتاب) را ایجاد می‏‌کرد.

– عدم فهرست‏‌نویسی دقیق آثار ترجمه شده از مارکس در کتابخانه‏‌ی ملی.

– بخش‏هایی از نامه‏‌نگاری‏ها یا قطعاتی از برخی آثار مارکس در قالب کتاب‏هایی در شرح و تفسیر زندگی و اندیشه‏‌ی آمده است.
مبتنی بر این مشکلات در فهرست حاضر که مطابق با کرونولوژی آثار مارکس تنظیم شده است:

۱. آن دسته از ترجمه‏‌ها که مجموعه مقالاتی پراکنده از تاریخ‏‌های مختلف را شامل می‌شد‏ند و یا مقالاتی بودند که تشخیص این‌که مستقل‏‌اند یا از دل کتابی بیرون کشیده شده و یا عنوان ترجمه‏‌ی دیگری از یک متن هستند، دشوار بوده است در آخر آمده‏‌اند.

۲. اگر از یک متنِ واحد چند ترجمه بوده است و یا قطعه‏‌ای از کتابی ترجمه شده، بدون اضافه‏‌ی شماره‏ای جدید با آدرس کامل در زیر نمونه‏‌ی ترجمه‏‌ای دیگر آمده است.

۳. از ذکر عناوین تمامی مقالات مندرج در کتب حاوی مجموعه مقالات چشم پوشیده شده است (به ویژه این‌که در مواردی نظیر کتاب «اتحادیه‌‏های کارگری / مارکس-انگلس/ ترجمه: محسن حکیمی/ نشر مرکز (۱۳۹۳)» عناوینی که برای فصل‏ها تنظیم شده گزینش ویراستار انگلیسی کتاب است و متون آمدده در هر فصل قطعات مختلفی از کلیه‏‌ی آثار مارکس و انگلس در زمینه‏‌ی مسائل کارگری را شامل می‌شود).

توضیح: در این مورد تلاش خواهد شد تا در تدقیق این فهرست به تفکیک تمامی جزئیات ترجمه از مقالات پراکنده، نامه‌‏ها و نیز قطعات منتخب از آثار آورده شود.

گاهشمار آثار در زبان فارسی:

۱. عاشقانه‏‌های مارکس / کارل مارکس/ ترجمه: محمد صادق رئیسی/ نشر پیام امروز (بهار ۱۳۹۵)
۲. نمایشنامه اُلانم/ کارل مارکس/ ترجمه: محمد صادق رئیسی/ انتشارات سولار (۱۳۹۵)
۳. رساله‏‌ی دکترای فلسفه (اختلاف بین فلسفه طبیعت دموکریتی و اپیکوری) / کارل مارکس/ ترجمه: دکتر محمود عبادیان و حسن قاضی مرادی/ نشر اختران (۱۳۸۱)
۱. سانسور و آزادی مطبوعات («تفسیرهایی درباره‌ی آخرین دستورالعمل سانسور پروس» و «درباره آزادی مطبوعات و انتشار صورت جلسات مجلس طبقات») / کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر اختران (۱۳۸۴)
توضیحاتی درباره آخرین دستورالعمل سانسور دولت پروس/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ دفترهای نگاه (دفتر سوم) / صص ۶۳-۵۵.
۲. در ستایش مطبوعات آزاد (درون مردم روسیه چه می‏‌گذرد؟) / کارل مارکس/ ترجمه: محمدجعفر پوینده/ نشریه تکاپو (شماره ۹) / صص ۱۷-۱۶.
۴. بیانیه فلسفی مکتب تاریخی حقوق/ کارل مارکس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ در کتاب «درباره انتقاد از فلسفه حقوق هگل»، ترجمه: تیرداد نیکی/ نشر دیامات (۱۳۵۸)
بیانیه فلسفی مکتب تاریخی حقوق/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ نسخه PDF
۵. درباره انتقاد از فسلفه حقوق هگل/ کارل مارکس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ انتشارات دیامات (۱۳۵۸)
گامی در نقد فلسفه حق هگل: مقدمه/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ ویراستاران: محسن حکیمی و حسن مرتضوی/ نشر اختران (۱۳۸۱)
ادای سهمی به نقد فلسفه حقوق هگل: مقدمه/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ ویراستار: کامران نیری/ انتشارات سُنبله (۱۳۸۰)
مقدمه نقد فسلفه حق هگل/ کارل مارکس/ ترجمه: رضا سلحشور/ انتشارات نقد/ ژانویه ۱۹۸۹
مقدمه سهمی در نقد فسلفه حقوق هگل/ کارل مارکس/ ترجمه: بهروز فرهیخته/ نسخه PDF
۶. درباره مسئله یهود/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ ویراستاران: محسن حکیمی و حسن مرتضوی/ نشر اختران (تابستان ۱۳۸۱)
درباره مسئله یهود/ کارل مارکس/ ترجمه: ع. افق/ نسخه PDF
درباره مسئله یهود/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ ویراستار: کامران نیری/ انتشارات سُنبله (۱۳۸۰)
۷. دستنویس‏‌های اقتصادی و فلسفی ۱۸۴۴/ کارل مارکس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ انتشارات دیامات (۱۳۷۲)
دست‏نوشته‏‌های اقتصادی-فلسفی ۱۸۴۴/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر آگاه (چ۱: زمستان ۱۳۷۷/ چ۲: پاییز ۱۳۷۸/ چ۳: بهار ۱۳۸۲)
دست‏نوشته‏‌های اقتصادی-فلسفی ۱۸۴۴/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی (ویراست جدید) / نشر آشیان (۱۳۹۴)
نقد فلسفه‌‏ی هگلی (از دست‏نوشته‏‌های ۱۸۴۴) / کارل مارکس/ ترجمه: حسن چاوشیان/ از کتاب «جامعه‏‌شناسی انتقادی»، ترجمه: حسن چاوشیان/ انتشارات اختران (۱۳۸۵)
نقدی بر اسلوب فلسفی هگل (مفهوم کلیت انضمامی) / کارل مارکس/ ترجمه: مجید مددی/ مجله‏‌ی نامه‏‌ی فلسفی/ شماره ۸ (زمستان ۱۳۷۸) / صص ۱۰۴-۱۰۱.
سرشت اهریمنی پول (از دست‏نوشته‏‌های ۱۸۴۴) / کارل مارکس/ ترجمه: حمید نوحی/ چشم انداز ایران/ شماره ۷۳ (اردییهشت و خرداد ۱۳۹۱)
۸. آرایی در باب جمیز میل/ کارل مارکس/ ترجمه: خبات/ نسخه اینترنتی
۹. تزهایی درباره فویرباخ (از این نوشته دو نسخه، یک ویراست انگلس و یکی نسخه‏‌ی اصلی به قلم خودِ مارکس موجود است. در زبان فارسی حدود ۲۰ ترجمه از این متن وجود دارد که در بعضی موارد نسخه‏‌ی منبع معلوم نیست. از جمله مترجمان این تزها می‌‏توان به «باقر پرهام»، «محمد پورهرمزان»، «تراب ثالث»، «بابک احمدی» (به پیوست کتاب «مارکس و سیاست مدرن» نشر مرکز)، «رضا سلحشور» و «حسن آزاد» اشاره کرد. در ترجمه‏‌های احمدی، سلحشور و آزاد هر دو نسخه به صورت جداگانه ترجمه شده‌‏اند، ما در اینجا به ترجمه سلحشور اشاره می‏‌کنیم که هر دو متن را با سه نسخه‏‌ی آلمانی، فرانسوی و انگلیسی تطبیق داده است)
تزهایی درباه‏‌ی فویرباخ (نسخه‏‌ی ۱۸۴۵) / کارل مارکس/ ترجمه: رضا سلحشور/ مجله نقد/ شماره ۲ (خرداد ۱۳۶۹/ مه ۱۹۹۰) / صص ۳۲-۲۸
تزهایی درباره فویرباخ (نسخه‌‏ی ۱۸۸۸ ویراست انگلس) / کارل مارکس/ ترجمه: رضا سلحشور/ مجله نقد/ شماره ۲ (خرداد ۱۳۶۹/ مه ۱۹۹۰) / صص ۳۶-۳۳
۱۰. خانواده مقدس/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ انتشارات صمد (بهار ۱۳۵۸)
۱۱. مارکس و خودکشی/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر گام نو (۱۳۸۴)
۱۲. ایدئولوژی آلمانی/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ نشر شرکت پژوهشی پیام پیروز (خرداد ۱۳۷۷)
ایدئولوژی آلمانی/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ مصحح: عزیزالله علیزاده/ نشر فردوس (۱۳۹۵)
ایدئولوژی آلمانی (شامل فصل نخست کتاب) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: پرویز بابایی/ نشر چشمه (۱۳۷۹)
ایدئولوژی آلمانی (شامل دو بخش از فصل نخست) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: زوبین قهرمان/ ویرایش: غلامرضا پرتوی/ نسخه PDF
ایدئولوژی آلمانی (شامل فصل اول) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: عبدالله مهتدی/ انتشارات حزب کمونیست ایران (۱۳۷۴)
۱۳. فقر فلسفه/ کارل مارکس/ ترجمه: بی‏نام/ سازمان چریک‏های فدایی خلق (۱۳۵۸)
فقر فلسفه/ کارل مارکس/ ترجمه: آرتین آراکل/ نشر اهورا (۱۳۸۳)
۱۴. کارمزدی و سرمایه (ترجمه فارسی از نسخه‌‏ی ایتالیایی) / کارل مارکس/ ترجمه:‌م. دهقان/ نشر آلفابت-ماکزیما (۱۳۷۹)
کارمزدی و سرمایه/ کارل مارکس/ ترجمه: میرجواد سیدحسینی و نفیسه نمدیان‏پور/ نشر لحظه (پتییز ۱۳۸۵)
کار مزدوری و سرمایه/ کارل مارکس/ ترجمه: ه. هاشی/ از کتاب «دو رساله اقتصادی: کار مزدوری‌ و سرمایه و بها، ارزش، سود/ نشر خانه (۱۳۵۷)
۱۵. مانیفست کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: حسن مرتضوی و محمود عبادیان/ از کتاب «مانیفست پس از ۱۵۰ سال»، ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر آگاه (بهار ۱۳۸۰)
مانیفست کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: مسعود صابری/ نشر طلایه پُرسو (بهار ۱۳۸۸)
مانیفست حزب کمونیست / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: شهاب برهان/ انتشارات فروغ (اردیبهشت ۱۳۹۳)
بیانیه‏‌ی کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: برهان رضایی/ انتشارات فانوس (۱۳۵۵)
مانیفست کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: محمد پورهرمزان/ انتشارات حزب توده (۱۳۵۹)
مانیفست کمونیست (مصور با کاریکاتور) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: فروغ ایمانی/ انتشارات کار (۱۳۵۴)
مانیفست کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: مصطفی مفیدی/ بی‏جا (۱۳۵۹)
۱۶. بورژوازی و ضدانقلاب/ کارل مارکس/ ترجمه: بی‏نام/ نشر افق (۱۳۵۴)
بورژوازی و ضدانقلاب (در چهار قسمت) / کارل مارکس/ ترجمه: بهزاد باقری
۱۷. انقلاب‏‌های ۴۹-۱۸۴۸/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بی‏نام/ سازمان چریک‏های فدایی خلق (۱۳۵۸)
۱۸. نبردهای طبقاتی در فرانسه/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام/ نشر مرکز (۱۳۸۱)
مبارزات طبقاتی در فرانسه/ کارل مارکس/ ترجمه: هیئت تحریریه نشریه کارگر/ نشر نگاه (بی‏تا)
۱۹. خطابه کمیته مرکزی به اتحادیه کمونیست‏‌ها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: ناصر کفاش‏زاده/ نشر دُرفک (بی‏تا)
خطابیه کمیته مرکزی به اتحادیه کمونیست‏‌ها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: عباس منصوران/ دفترهای نگاه (دفتر بیست و ششم) / صص ۱۱۵-۱۱۰.
۲۰. هجدهم برومر لویی بناپارت/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام/ نشر مرکز (۱۳۷۷)
هجدهم برومر لویی بناپارت/ کارل مارکس/ ترجمه: محمد پورهرمزان/ نشر آفاق (بی‏تا)
۲۱. محاکمه کمونیست‏‌ها در کلن/ جعفر رسا/ نسخه PDF
۲۲. اتحادیه کمونیست‏‌ها: چارتیست‏‌ها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بی‏نام/ انتشارات سازمان چریک‏های فدایی خلق ایران (۱۰/۳/۱۳۵۸)
توضیح: احتمالا نسخه پیش از انقلاب همان کتاب بالا: اتحادیه کمونیست‏‌ها؛ چارتیست‏‌ها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ انتشارات سیاهکل (۱۳۵۶)
۲۳. بی‏نوایی و تجارت آزاد/ کارل مارکس/ ترجمه: ه. نویدپور/ نسخه اینترنتی
۲۴. انقلاب و ضدانقلاب در آلمان (به ضمیمه‌‏ی «تاریخ اتحادیه کمونیست‏ها، مطالبات حزب کمونیست در آلمان، خطابیه دفتر مرکزی اتحادیه کمونیست‏ها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: ساچ/ انتشارات کار و انتشارات پیمان (بی‏تا)
۲۵. جنگ داخلی در آمریکا/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بی‏نام/ سازمان چریک‏های فدایی خلق (۲۵/۶/۱۳۵۸)
۲۶. استعمار (ایران و چین) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بی‏نام/ انتشارات انوار (۱۱/۶/۱۳۵۷)
استعمار (ایران و چین) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بی‏نام/ انتشارات سیاهکل (۲۰/۶/۱۳۵۷)
استعمار در آسیا (ترجمه از فرانسه) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: حمید محوی/ نسخه PDF
۲۷. فرمانروایی بریتانیا در هندوستان [و پیامد فرمانروایی بریتانیا در هندوستان) / کارل مارکس/ ترجمه: حسین تحویلی/ انتشارات علم (زمستان ۱۳۵۸)
فرمانروایی بریتانیا در هندوستان و پیامد فرمانروایی بریتانیا در هندوستان/ کارل مارکس/ ترجمه: سیروس ایزدی/ از کتاب «مقالاتی از مارکس و انگلس» / انتشارات قصیده‏‌سرا و انتشارات ورجاوند (۱۳۸۵)
۲۸. پنج مقاله مارکس و انگلس درباره ایران/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: دکتر داور شیخاوندی/ نشر آتیه (چ۲: زمستان ۱۳۸۰)
توضیح: همان کتاب نسخه‏‌ی اول: پنج مقاله از کارل مارکس و فردریش انگلس درباره ایران/ ترجمه: ش. داور/ چ۱: سازمان ابتکار (تهران ۱۳۵۸) و چ۲: انتشارات شما (لندن ۱۳۶۱)
دو مقاله درباره‏‌ی جنگ انگلیس و ایران بر سر هرات/ کارل مارکس/ ترجمه: سیروس سهامی/ از مجموعه مقالات: نشریه داخلی/ شماره ۵۴ (شهریور ۱۳۸۷)
عهدنامه‌‏ی صلح با ایران/ کارل مارکس/ ترجمه: سیروس سهامی/ از مجموعه مقالات: نشریه داخلی/ شماره ۵۷ (آذر و دی ۱۳۸۷)
۲۹. در اهمیت اعتصاب (۱۴ ژوئیه‌‏ی ۱۸۵۳ در نیویورک دیلی تریبون) / کارل مارکس/ ترجمه: کامران نیری/ دفترهای نگاه (دفتر هجدهم) / صص ۹۲-۹۱
۳۰. سیاست خارجی روسیه تزاری/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بی‏نام/ سازمان چریک‏های فدایی خلق (تیر ۱۳۵۸)
۳۱. دیباچه‏‌ای بر تاریخ روسیه (فصل پنجم و ششم از رساله‏‌ی «تاریخ دیپلماسی پنهانی سده هجدهم و داستان زندگی لرد پالمرستون») / کارل مارکس/ ترجمه: هوشنگ صادقی/ ویراستار: حسن مرتضوی/ نشر اختران (۱۳۸۴)
۳۲. گروندریسه (جلد اول [در فارسی دو جلدی منتشر شده]) / کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام و احمد تدین/ نشر آگه (بهار ۱۳۶۳)
گروندریسه (جلد دوم) / کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام و احمد تدین/ نشر آگه (بهار ۱۳۷۵)
گروندریسه (دو جلدی) / کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام و احمد تدین/ نشر آگه (پاییز ۱۳۷۷)
صورتبندی‏‌های اقتصادی پیشاسرمایه‌‏داری/ کارل مارکس/ ترجمه: بی‏نام/ بی‏جا (۱۳۵۳)
صورتبندی‏های اقتصادی پیشاسرمایه‏داری/ کارل مارکس/ ترجمه: خسرو پارسا/ نشر دیگر (۱۳۷۸)
اشکال تولیدی ماقبل سرمایه‌‏داری/ کارل مارکس/ ترجمه: بی‏نام/ نشریه سوسیالیسم علمی و مبارزه طبقاتی/ شماره اول (پائیز ۱۳۵۴) / صص ۱۷۷-۱۴۷
مقدمه‌‏ای بر نقد اقتصاد سیاسی (ترجمه مقدمه گروندریسه است) / کارل مارکس/ ترجمه: صادق انصاری (ا. برزگر) / نشر اخگر (۱۳۸۲)
مقدمه عمومی بر مبانی انتقاد از اقتصاد سیاسی (مقدمه ۱۸۵۷) / کارل مارکس/ ترجمه: ا. مهریار/ انتشارات آلفا (۱۳۶۰)
درباره کار مولد و غیرمولد/ کارل مارکس/ ترجمه: منصور حکمت/ نشریه‏‌ی «به سوی سوسیالیسم» / شماره دوم (آذر ۱۳۶۴)
۳۳. نقد اقتصاد سیاسی (همان کتاب «سهمی در نقد اقتصاد سیاسی» (۱۸۵۹)) / ترجمه: بی‏نام/ سازمان چریک‏های فدایی خلق (بی‏تا)
۳۴. نظریه بحران (فصل هفدهم از مجلد معروف به «نظریه‏‌های ارزش اضافی») / کارل مارکس/ ترجمه: پیمان غلامی و ایمان گنجی/ نشر سایت عصب سنج (asabsanj. com) (آذر ۱۳۹۵)
۳۵. پیام آغاز به کار جامعه‏‌ی بین‏‌المللی کارگران/ کارل مارکس/ ترجمه: فرهاد بشارت/ نشریه کمونیست [ارگان حزب کمونیست ایران]/ سال پنجم، شماره ۲ (مرداد ۱۳۶۷) / صص ۲۶-۲۳
۳۶. اساسنامه عمومی اتحادیه بین‏‌المللی کارگران/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ نسخه‏‌ی PDF
بولتن اسناد مربوط به مباحث اساسنامه اتحادیه کمونیست‏ها (نسخه‌‏ی دو جلدی در فارسی) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: آرمان/ انتشارات سازمان کارگران انقلابی ایران (راه کارگر) (دی ماه ۱۳۶۸)
۳۷. نامه به آبراهام لینکلن (البته نامه از طرف «بین‏‌الملل اول نوشته شد اما متن آن را مارکس نوشته است) / ترجمه: ایرج فرزاد/ سایت اشتراک (۱۲/۶/۲۰۰۹)
۳۸. ارزش، قیمت، سود/ کارل مارکس/ ترجمه: میرجواد سیدحسینی و نفیسه نمدیان‏پور/ از کتاب «کار مزدی و سرمایه»، ترجمه: میرجواد سید حسینی و نفیسه نمدیان‏پور/ نشر لحظه (۱۳۸۵)
مزد، بها، سود/ کارل مارکس/ ترجمه: احمد قاسمی/ بی‏جا (۱۳۵۱)
بها، ارزش، سود/ کارل مارکس/ ترجمه: ه. هاشی/ از کتاب «دو رساله اقتصادی: کار مزدوری و سرمایه و بها، ارزش، سود/ نشر خانه (۱۳۵۷)
۳۹. سرمایه (جلد اول) / کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ انتشارات حزب توده (۱۳۵۲)
سرمایه (جلد اول) / کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ ویراستار: عزیزالله علیزاده/ نشر فردوس (چ۴: ۱۳۸۶)
[توضیح: نشر فردوس در چاپ چهارم هر سه جلد «سرمایه»، آن‏ها در چهار جلد منتشر کرد که جلد اول و دوم همان جلد یک می‏‌شدند و جلد سوم، جلد دوم و جلد چهارم در واقع ترجمه بیست فصل از جلد سوم است. ]
سرمایه (جلد اول) / کارل مارکس/ ترجمه: جمشید هادیان/ انتشارات نسیم (اردیبهشت ۱۳۸۶)
سرمایه (جلد اول) / کارل مارکس/ ترجمه: جمشید هادیان/ نسخه اینترنتی (مهر ۱۳۸۷)
سرمایه (جلد اول) / کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ انتشارات آگه (زمستان ۱۳۸۶)
سرمایه (جلد اول) / کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی (ویراست جدید) / انتشارات لاهیتا (۱۳۹۴)
بت‌‏انگاری کالاها (از جلد اول سرمایه) / کارل مارکس/ ترجمه: حسن چاوشیان/ از کتاب «جامعه‌‏شناسی انتقادی»، ترجمه: حسن چاوشیان/ انتشارات اختران (۱۳۸۵)
۴۰. سرمایه (جلد دوم) / کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ انتشارات حزب توده (۱۳۵۷)
سرمایه (جلد دوم) / کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ ویراستار: عزیزالله علیزاده/ نشر فردوس (چ۱: ۱۳۸۶)
سرمایه (جلد دوم) / کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ انتشارات لاهیتا (۱۳۹۳)
سرمایه (جلد دوم) / کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی (ویراست جدید) / انتشارات لاهیتا (۱۳۹۷)
۴۱. سرمایه (جلد سوم: بیست فصل) / کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ انتشارات حزب توده (۱۳۶۳)
سرمایه (جلد سوم: بیست فصل) / کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ ویراستار: عزیزالله علیزاده/ نشر فردوس (چ۱: ۱۳۸۶)
سرمایه (جلد سوم: بخش دوم) / کارل مارکس/ ترجمه: بهرام حبیبی/ آمازون (۱۳۹۳)
سرمایه (جلد سوم: از فصل بیست و یکم تا به آخر) / کارل مارکس/ ترجمه: ف. فرخی (از متن دانمارکی) / سایت کمونیست‏های انقلابی (k-en. com)
سرمایه (جلد سوم: بیست فصل در چهار جلد) / ترجمه: هیئت تحریریه نشریه کارگر/ نشر نگاه (۱۳۵۹)
سرمایه (جلد سوم) / کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ انتشارات لاهیتا (۱۳۹۶)
۴۲. کار کودکان و نوجوانان/ کارل مارکس/ ترجمه: عباس شهرابی/ سایت اولدوز (Oldooz. org)
طرح‏‌هایی درباره کار کودکان/ کارل مارکس/ ترجمه: سوسن بهار/ نسخه اینترنتی
۴۳. حق ارث/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ نسخه PDF
۴۴. جنگ داخلی در فرانسه/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام/ نشر مرکز (۱۳۸۰)
جنگ داخلی در فرانسه/ کارل مارکس/ ترجمه: بی‏نام/ انتشارات دُرفک (بی‏تا)
کمون پاریس (همان «جنگ داخلی در فرانسه») / ترجمه: بی‏نام/ اروپا (پائیز ۱۳۴۷)
خصلت کمون (بخشی از پیش‌‏نویس اول جنگ داخلی در فرانسه) / کارل مارکس/ ترجمه: فرهاد نیکو/ نسخه اینترنتی
جنگ داخلی در فرانسه (بخش سه کتاب [روندی که به کمون انجامید]) / کارل مارکس/ ترجمه: مهوش نظری/ کتاب پژوهش کارگری/ شماره ۱ (تابستان ۱۹۹۸) / صص ۸۷-۵۵.
۴۵. عمل سیاسی طبقه کارگر/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته
۴۶. درباره‏‌ی جنگ (نخستین خطابیه شورای کل درباره جنگ فرانسه و آلمان، دومین خطابیه شورای کل درباره جنگ فرانسه و آلمان، نامه ۱۳دسامبر ۱۸۷۰ به کوگلمان) / ترجمه و انتشار: سازمان وحدت کمونیستی (دی ۱۳۵۹)
۴۷. بی‌‏تفاوتی سیاسی/ کارل مارکس/ ترجمه: کاوه بویری/ نسخه PDF
بی‏‌اعتنایی به سیاست/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ دفترهای نگاه (دفتر هشتم)
بی‌‏تفاوتی سیاسی/ کارل مارکس/ ترجمه: انتشارات سوسیالیزم (بیژن) / انتشارات تکاپو (بی‏تا)
۴۸. نقد برنامه‏‌ی گوتا/ کارل مارکس/ ترجمه: ع-م/ انتشارات پژواک (بی‏تا)
نقد برنامه‏‌ی گوتا/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ نسخه اینترنتی (تیر ۱۳۹۱)
نقدی بر برنامه گوتا [به ضمیمه آقای هینسن و کمونیست‏ها]/ ترجمه: مسعود هاشمی/ نشر آینده (۲/۲/۱۳۵۸)

آثار پراکنده:

۴۹. اسناد بین‏‌الملل اول/ کارل مارکس/ ترجمه: مراد فرهادپور و صالح نجفی/ انتشارات هرمس (۱۳۹۲)
اسناد انترناسیونال اول/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: انتشارات سوسیالیزم (بیژن) / انتشارات تکاپو (پائیز ۱۳۵۸)
ائتلاف دموکراسی سوسیالیستی و اتحادیه بین‏‌المللی کارگران/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ نسخه‏‌ی PDF
۵۰. اتحادیه‏‌های کارگری/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: محسن حکیمی/ نشر مرکز (۱۳۹۳)
مسائل کارگری/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: انتشارات سوسیالیزم (بیژن) / انتشارات تکاپو (پائیز ۱۳۵۸)
۵۱. درباره فعالیت سیاسی طبقه کارگر، ملی کردن زمین، انقلاب آینده ایتالیا و حزب سوسیالیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: سیروس ایزدی/ انتشارات شباهنگ (آذر ۱۳۵۸)
مقالاتی از مارکس و انگلس (که شامل همان مقالات کتاب بالاست+دو مقاله درباره هند) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: سیروس ایزدی/ انتشارات قصیده‏‌سرا و انتشارات ورجاوند (۱۳۸۵)
۵۲. یک پرسش‌نامه کارگری/ کارل مارکس/ ترجمه و انتشار: نبرد کارگر (بی‏تا)
قوانین اساسی اقتصاد سرمایه‏‌داری (از ژان بابی) و پرسش‌نامه کارگری (از کارل مارکس) / ترجمه: اتحاد مبارزه در راه ایجاد حزب طبقه کارگر/ انتشارات پیکار (۲۶/۹/۱۳۵۷)
۵۳. کانت و لیبرالیسم سیاسی/ کارل مارکس/ ترجمه: مجید مددی/ نشریه «فرهنگ و توسعه» / شماره ۴۸ (۱۳۸۱)
۵۴. مجازات مرگ/ کارل مارکس/ ترجمه: نادر هدایت/ نسخه اینترنتی
مجازات اعدام (۳۸ ژانویه ۱۸۵۳ نوشته و در ۱۸ فوریه ۱۸۵۳ در نیویورک دیلی تریبون چاپ می‏‌شود) / کارل مارکس/ ترجمه: اشرف دهقانی/ نسخه PDF
۵۵. مکاتبات مارکس و انگلس درباره ماتریالیسم تاریخی/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه و انتشار: سازمان وحدت کمونیستی (تابستان ۱۳۵۸)
درباره تکامل مادی تاریخ (۲ رساله و ۲۸ نامه) / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: خسرو پارسا/ نشر دیگر (۱۳۸۰)
۵۶. یادداشت‏‌های گزیده‏‌ای از مارکس درباره فصل «دانش مطلق» در پدیدارشناسی روح هگل/ حسن مرتضوی و فریدا آفاری/ پیوست کتاب «درک مارکس از بدیل سرمایه‏‌داری»، نوشته پیتر هیودیس، ترجمه: حسن مرتضوی و فریدا آفاری/ نشر روزبهان (پائیز ۱۳۹۴)
۵۷. آثاری از مارکس در کتاب «مارکس متأخر و راه روسی» / تئودور شانین/ ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر روزبهان (۱۳۹۲):
– مکاتبه‏‌ی مارکس-زاسولیچ (نامه‌‏ها و پیش‏‌نویس‏‌ها)
– نامه‏‌ای به هیأت تحریریه اُته‏چِستوِنیه زاپیسکی
– پیش‏گفتار به ویراست دوم روسی مانیفست حزب کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس
– اعترافات
(ترجمه‏‌ی دیگری از این اعترافات در «کارل مارکس» / فرانسیس وین/ ترجمه: شیوا رویگریان/ نشر ققنوس (۱۳۸۱))
۵۸. شاه‏‌کشی (مکتوب‏‌شده‏‌ی بازی شطرنج‏ مارکس با گوستاو آر. ال. نیومن در ۱۸۶۷ در آلمان هنگامی که منتظر نمونه‏‌های چاپی جلد اول سرمایه بود) / در کتاب «کارل مارکس» / فرانسیس وین/ ترجمه: شیوا رویگریان/ نشر ققنوس (۱۳۸۱))
۵۹. از کتاب «گفت‏و‏گوهای مطبوعاتی مارکس، انگلس، لنین» / گردآوری و ترجمه: منصور بی‏طرف/ نشر پایان (۱۳۸۹):
– مصاحبه نیویورک ‏وورلد با مارکس (تاریخ مصاحبه مشخص نیست اما احتمالا بعد از کمون پاریس بوده)
– مصاحبه روزنامه شیکاگو تریبون با مارکس (۵ ژانویه ۱۸۷۹)
۶۰. هستی و آگاهی و چند نوشته‌‏ی دیگر (گزیده‌‏هایی از کارل مارکس) / گزینش و ترجمه: امیرهوشنگ افتخاری‏راد و محمد قائدی/ نشر آگاه (پاییز ۱۳۸۷)
۶۱. گزیده نوشته‏‌های کارل مارکس در جامعه‏‌شناسی و فلسفه‏‌ی اجتماعی/ گزینش و پیش‏گفتار: تام باتامور و ماکزیمیلیان روبل/ ترجمه: پرویز بابایی/ نشر نگاه (۱۳۸۹)
۶۲. قطعاتی برگزیره از آثار اولیه‌‏ی مارکس/ کارل مارکس/ ترجمه: مجید مددی/ از فصل‌نامه ارغنون/ شماره ۳ (ویژه مبانی نظری مدرنیسم) (بهار ۱۳۸۳)
۶۳. ماندگاری توسعه‏‌ی هنر/ کارل مارکس/ ترجمه: اصغر مهدی‏زادگان/ مجله‏‌ی آدینه/ شماره ۱۳۵ (دی ۱۳۷۷)
۶۴. رابطه‏‌ی هنر با جامعه/ کارل مارکس/ ترجمه: اصغر مهدی‏زادگان/ مجله‌‏ی کلک/ شماره ۱۳۵ (آبان و آذر ۱۳۸۱) / ص ۵.
۶۵. درباره جامعه کمونیستی/ کارل مارکس/ ترجمه: نادر پورخلخالی/ بی‏جا (بی‏تا)
۶۶. در ۴ شماره از نشریه‏‌ی «سوسیالیسم علمی و مبارزه طبقاتی» بخش‌‏هایی از نوشته‌‏های مارکس در فصل‏‌هایی از کتاب‏‌هایش و یا نوشته‏‌های جداگانه به فارسی برگردانده شدند (هیچ کدام از ترجمه‌‏ها نام مترجم خاصی را پای خود ندارند):
• شماره اول (پائیز ۱۳۵۴/ ۱۹۷۵):
– طرح‌‏هایی برای جواب به نامه‏‌ای از و.‌ای. ساسولیچ (طرح اول، طرح دوم، طرح سوم)
– نامه مارکس به و. ا. ساسولیچ
– اشکال تولید ماقبل سرمایه‏‌داری
• شماره دوم (فروردین ۱۳۵۵/ آوریل ۱۹۷۶):
– روش اقتصاد سیاسی
– انباشت اولیه
– مربوط به مسائل ماقبل سرمایه‏‌داری
– مالکیت حصه‌‏ای
• شماره سوم (آبان ۱۳۵۵/ نوامبر ۱۹۷۶):
– گذار از روند تولید سرمایه به روند گردش
• شماره چهارم (آذر ۱۳۵۶/ دسامبر ۱۹۷۷):
– دگرسانی سود به سود میانگین
۶۷. در دو شماره از مجموعه‏‌ی انتشارات سیاهکل (شماره‏های ۶ و ۱۶) ذیل عنوان «مارکس-انگلس/ برخی آثار» که به ترتیب در شماره ۶، داخل پرانتز جلوی برخی آثار آمده است (۱) و در شماره ۱۶ آمده است (۲) مقالات و نامه‏‌هایی از این دو آمده است. البته شماره ۱۰ این مجموعه هم شامل جزوه «اتحادیه کمونیست‏ها: چارتیست‏ها» می‏‌باشد که ذکر شد:
۶۸. در ۶ شماره از نشریه‏‌ی «عصر عمل» نیز مقالاتی از مارکس آمده است (به شماره‏‌های ۳ و ۵ دسترسی نبود):
• شماره دوم (نشر باران):
– ازخودبیگانگی، مناسبات اجتماعی و فردیت آزاد (از گروندریسه) / کارل مارکس/ ترجمه:‌م. نیکنام
• شماره ششم (نشر نگاه):
– قدرت پول در جامعه‏‌ی بورژوایی (از دست‏نوشته‏‌های ۱۸۴۴) / کارل مارکس/ ترجمه: آذر مبشر
– پیدایش حزب واقعا انقلابی (از مبارزه طبقاتی در فرانسه) / کارل مارکس/ ترجمه: آذر مبشر
– مبارزه طبقاتی، قانون تاریخی (قسمتی از نامه‏‌ی مارس ۱۸۵۲ به ژوزف ویدمایر) / کارل مارکس/ ترجمه: آذر مبشر

گاه‌شمار آثار مهم مارکس

  1. نامه نگاری با پدرش {هاینریش مارکس} (از مجموعه نامه نگاری های هاینریش مارکس با پسرش، پانزده نامه از پدر برجا مانده که پنج نامه در زمان تحصیل مارکس در دانشگاه بُن از نوامبر 1835 تا ژوئن 1836 نوشته شده است و ده نامه در سال اول تحصیل مارکس در دانشگاه برلین از نوامبر 1836 تا دسامبر 1837. تنها نامه ی مارکس به پدرش که بر جای مانده، نامه ی مفصل 10 نوامبر 1837 است)
  2. دفترهای شعر (1836 که دو نمونه از آن ها را در نشریه ای با نام «آتنائوم» {Athenaum} که برای فردریک شِلگِل و برادرش بود و به معرفی شاعران رمانتیک می پرداخت چاپ کرد؛ از جمله شعری دارد با عنوان «در باب هگل». در واقع مجموعا «سه دفتر» هستند که به عنوان هدیه کریسمس به جنی فون وستفالن تقدیم شده بودند. دو دفترچه نام «کتاب عشق» را بر خود دارند. بخش اول، تألیف ماه های نوامبر-اکتبر، دارای این مشخصات است: «برلین، 1836، اواخر پائیز»؛ بخش دوم، تألیف نوامبر 1836 و دفترچه ی سوم با عنوان «کتاب آوازها» در ماه های نوامبر-دسامبر تألیف شد)
  3. کژدم و فلیکس، رمانی طنازانه (تنها داستانی {کمیک} که توسط مارکس در 1837 نوشته اما منتشر نشد و تحت تأثیر رمان «تریسترام شندی» لارنس استرن {ترجمه شده توسط ابراهیم یونسی، نشر «تجربه»} آن را خلق کرد. بسیاری معتقدند این نخستین کوشش مارکس برای تشریح سیاست و آغاز جدل وی باهگل است که با به سرانجام نرسیدنش بخش هایی از آن را در کتاب ابیاتش گنجاند که احتمالا قطعه ی «در باب هگل» از جمله ی آن‌هاست)
  4. اولانم (نمایشنامه ای که در سال 1839 نوشته شده و یک «تراژدی» است که جریان آن در شهری کوهستانی در ایتالیا می گذرد. اولانم یک «سیاح آلمانی» است)
  5. رساله ی دکتری: اختلاف بین فلسفه ی طبیعت دموکریتی و اپیکوری (15 آوریل 1841 از سوی دانشگاه پذیرفته شد)
  6. در ستایش مطبوعات آزاد (درون مردم روسیه چه می‏گذرد؟) (1842)
  7. رساله ای درباره ی سانسور و آزادی مطبوعات («تفسیرهایی درباره ی آخرین دستورالعمل سانسور پروس» {بین 15 ژانویه و 10 فوریه 1842 نوشته شد اما 1843 انتشار یافت} و «درباره آزادی مطبوعات و انتشار صورت جلسات مجلس طبقات» {9 ژوئیه ی 1842 نوشته شد اما در فاصله ی 15 تا 19 ماه مه 1842 منتشر شد})
  8. بیانیه ی فلسفی مکتب تاریخی حقوق (9 اوت 1842 که به مناسبت انتصاب کارل فون ساویینی به وزارت دادگستری آلمان نوشته شد و در راینیشه تسایتونگ چاپ شد. مارکس در دوران دانشجویی اش در دانشگاه حقوق برلین در کلاس های درس او حاضر بود. طرفداران مکتب تاریخی حقوق که ساویینی به آن تعلق داشت در تجلیل از «گوستاو هوگو»، رهبر فکری شان، بیانیه ای انتشار داده بودند که در آن موجودیت تاریخی هر قانون را توجیه اصلی وجودِ آن قانون می دانستند. در هنگام تحصیل مارکس در دانشگاه برلین، شخص مقابل این مکتب «ادوارد گَنز» بود که یک هگلی مدافع انقلاب 1830 فرانسه بود)
  9. پیرامون قوانین مربوط به دزدی چوب (اکتبر 1842)
  10. صنایع بدیعه و روزنامه راین و موزِل (ژانویه 1843 که همان مقاله ی معروف درباره «تاکداران موزِل» است)
  11. نامه نگاری های مارکس با آرنولد روگه (یازده نامه که از 10 فوریه ی 1842 تا سپتامبر 1843 را شامل می شود)
  12. یادداشت های کرویزناخ (پنج دفتر در تابستان و پائیز 1843 که «نقد فلسفه حق هگل» و «درباره مسئله ی یهود» از دل این دفترها بیرون آمد)
  13. نقد فلسفه حق هگل (اواخر 1843-اوایل 1844 که بخش «مقدمه»ی آن در سالنامه ی آلمانی-فرانسوی چاپ شد)
  14. درباره ی مسئله ی یهود (متشکل از دو بخش: «برونو باوئر، مسئله ی یهود، برانشوایگ» و «برونو باوئر: شایستگی یهودیان و مسیحیان امروزی برای آزاد شدن» که در 1844 در سال‌نامه چاپ شدند، نگارش آن به 1843 و بعد از فارغ شدن مارکس از متن «نقد فلسفه حق» بوده است)
  15. دست نوشته های اقتصادی-فلسفی 1844
  16. تزهایی درباره فوئرباخ (شامل 11 تز که در بهار 1845 نوشته شده که بعدتر در 1888 انگلس با اندک ویرایشی آنان را منتشر می کند اما به هر حال همواره از دو متن یاد شده: «دستنوشته‌ی مارکس» و «ویراست انگلس»)
  17. خانواده ی مقدس (اثر در پائیز 1844 نگارش یافت و در فوریه 1845 که 9 فصل را در 300 صفحه شامل می گشت منتشر گردید. تنها سه فصل اولش را {کمتر از 15 صفحه} انگلس نوشته و به قصد برخوردی جدلی با هشت شماره ی اول مجله ی «الگماینه لیتراتور تسایتونگ» {زیر نظر برونو باوئر} نگاشته شده است)
  18. درباره کتاب نظام ملی اقتصاد سیاسی [فردریک لیست] (مارس 1845 که منتشر هم نشد)
  19. پوشه و خودکشی (چاپ شده در مجله ی «آینه ی اجتماع»، جلد دوم، دفتر هفتم، البرفلد، ژانویه ی 1846)
  20. ایدئولوژی آلمانی (نگارش کتاب از نوامبر 1845 تا آوریل 1847 به طول می انجامد و ناشری برایش پیدا نمی شود؛ تنها برای اولین بار به صورت کامل در 1964 توسط انتشارات پروگرس منتشر شد)
  21. نامه به پاول آننکف (28 دسامبر 1846 که در واقع رئوس کلی نقد مارکس بود به کتاب «فلسفه فقر» پرودن)
  22. فقر فلسفه (ژوئیه 1847)
  23. کارمزدی و سرمایه (سخنرانی در «مجمع کارگران آلمانی بروکسل» در نیمه ی دوم دسامبر سال 1847 که 4 آوریل 1849 در «نویه راینیشه تسایتونگ» منتشر شد)
  24. بحثی درباره تجارت آزاد (سخنرانی در «مجمع دموکراتیک بروکسل» به تاریخ 9 ژانویه 1848)
  25. مانیفست کمونیست (نوشته شده در فاصله دسامبر 1847 و ژانویه 1848، نخستین انتشار در فوریه 1848 در لندن)
  26. خواسته های حزب کمونیست آلمان (21 و 24 مارس 1848 تدوین و به صورت اعلامیه در روزهای 24 و 25 مارس با 17 ماده میان مهاجرین آلمانی ساکن پاریس منتشر شد؛ همچنین در شماره ماه آوریل نشریه «برلینر تسایتونگ» چاپ شد. متن مشترک با انگلس نوشته شده بود)
  27. منتسکیو LVI (21 و 22 ژانویه 1848 در «نویه راینیشه تسایتونگ» در پاسخ به روزنامه ی «کُلنیشه تسایتونگ» منتشر شد)
  28. سلسله مقالاتی {4 مقاله} با عنوان «بورژوازی و ضدانقلاب» (مقالات به «انقلاب شکست خورده آلمان» مربوط می شد {به سبب کودتای 5 دسامبر که عبارت از «انحلال مجلس بود} و به تاریخ های 10، 15، 16 و 31 دسامبر 1848 در «نویه راینیشه تسایتونگ» چاپ شد/ این غیر از مجموعه مقالاتی ست {19 مقاله} که زیر عنوان «انقلاب و ضدانقلاب در آلمان» شناخته می شود و بین بازه زمانی 25 اکتبر 1851 تا 23 اکتبر 1852 در «نیویورک دیلی تریبیون» چاپ شد؛ نویسنده اصلی آن مقالات انگلس بود که اما با امضای مارکس در «نیویورک دیلی تریبیون» به چاپ رسید)
  29. سلسله مقالاتی درباره انقلابات 1848 (بین بازه مه 1848 تا ژانویه 1849)
  30. متن دفاعیه در دادگاه برای «نویه راینیشه تسایتونگ» (فوریه 1849)

*محاکمه مارکس و یارانش به عنوان سردبیر و نویسندگان «نویه راینیشه تسایتونگ» و اعضای «کمیته دموکراتیک منطقه ی راین» از 7 فوریه 1849 آغاز شد. جرائمی که مقامات دولتی شهر کلن و ایالت راین علیه روزنامه و نویسندگان آن –به ویژه مارکس- اقامه کرده بودند پرشمار بود. نخستین مورد بر سر چاپ مقاله «دستگیری ها» بود که به مناسب دستگیری دکتر گوت شالک و آنِکِه در شماره 5 ژوئیه 1848 روزنامه چاپ شده بود. تاریخ محاکمه از سوی مقامات قضایی بارها عقب افتاده بود چراکه دنبال موقعیت مناسبی برای محکومیت آن ها می گشتند. اتهام آن ها در این مورد توهین به زوایفل، دادستان عالی و افترا زدن به افسران پلیسی بود که گوت شالک و آنِکِه رهبران «مجمع کارگران» را دستگیر کرده بودند. اعلام جرم گرچه روزِ بعد از چاپ مقاله آغاز شده بود اما روز دادگاه را 20 دسامبر تعیین کردند و بعد هم بارها به تعویق انداخته بودند. متهمین این دادگاه عبارت بودند از مارکس، انگلس و کورف (ناشر روزنامه). کارل شنایدر وکیل مدافع مارکس و انگلس بود و «کِیل» وکیل هرمان کوف.

دادگاه دوم، روز بعد -8 فوریه- برگزار شد. مارکس، شاپر و شنایدر (وکیل مارکس) به عنوان اعضای «کمیته دموکراتیک منطقه راین» در رابطه با فراخوان مردم به نپرداختن مالیات در 18 نوامبر 1848 و به جرم تحریک مردم به قیام، متهمان این دادگاه بودند.

  1. خطابه (بیانیه‏ی) ماه مارس دفتر مرکزی به اعضای اتحادیه کمونیستها (مارس 1850 که مشترکا با انگلس نوشته شده بود)
  2. نبردهای طبقاتی در فرانسه (نوشته شده در میان ماه های ژانویه و مارس 1850 و به صورت سلسله مقالاتی در نخستین سه شماره مجله «نقد و بررسی» به چاپ رسید)
  3. نقدی بر جزوه «چرا انگلستان موفق بوده است؟» اثر فرانسوا گیزو (مشترک با انگلس/ چاپ شده در شماره دوم مجله «نقد و بررسی»/ فوریه 1850)
  4. نقدی بر جزوه «رساله‌‏ی متأخر» اثر توماس کارلایل (مشترک با انگلس/ مارس1850)
  5. نقدی بر جزوه «پیدایش جمهوری در فوریه 1848» اثر لوسین دِ لاهُده (مشترک با انگلس/ 1850)
  6. نقدی بر دو جزوه ی «توطئه گران» و «کوسیدیر قهرمان» اثر آدلف چنو {شنو} (مشترک با انگلس/ مارس1850)
  7. نقدی بر کتاب «سوسیالیسم و مالیات» اثر امیل دو ژیراردن (مشترک با انگلس/ آوریل 1850)
  8. نقدی بر کتاب دوجلدی «مذهب در عصر جدید» اثر جورج فردریش داومر (مشترک با انگلس/ فوریه 1850)
  9. سلسله مقالاتی درباره جمع‏بندی انقلابات 1848، اوضاع سیاسی روسیه، اتریش، سوئیس، فرانسه، اوضاع اقتصادی آمریکا و سنجش امکان بحران و برآمدن یک دور جدید دیگر از انقلابات (مشترک با انگلس/ بین بازه ژانویه تا اکتبر 1850؛ بخش بزرگی از تحلیل اقتصادی این مقالات توسط مارکس نگاشته شده است)
  10. خطابه (بیانیه‏‌ی) ماه ژوئن دفتر مرکزی به اعضای اتحادیه کمونیستها (ژوئن 1850 که مشترکا با انگلس نوشته شده بود)
  11. نامه‌‏ی 7 ژانویه 1851 به انگلس (که حاوی بحث های مهمی درباره «اجاره زمین» است)
  12. قانون اساسی جمهوری فرانسه (در «نقد» قانون اساسی فرانسه بود که در 14 ژوئن 1851 در نشریه «یادداشت هایی برای مردم» چارتیست ها منتشر شد/ انگلس آن را برای مارکس به انگلیسی ترجمه کرد)
  13. نامه‌های 8 و 14 اوت 1851 به انگلس (نقد کتاب «نظریه ی عمومی انقلاب در قرن نوزدهم» اثر پرودن)
  14. هجدهم برومر لویی بناپارت (بین دسامبر 1851 و اواسط فوریه 1852 نگاشته شد و به شکل 7 بخش در یک شماره مجله «انقلاب» به سردبیری ویدمایر در نیویورک منتشر شد)
  15. مردان بزرگ در تبعید (مشترک با انگلس/ نقد بود بر پناهندگان سیاسی فرانسوی در لندن به رهبری لوئی بلان و اعضای جامعه ی پناهندگان بلانکیست به رهبری بارتلمی و آدام، همراه با جدایی طلبان «اتحادیه کمونیستی» به رهبری ویلیچ و شاپر/ جزوه در ماه های مه و ژوئن 1852 نوشته شد و در ژوئیه 1852 نهایی شد اما هرگز در زمان حیات شان به چاپ نرسید. بعدها به دست ادوارد برنشتین افتاد که او هم از چاپش خودداری کرد تا 1930 برای اولین بار به زبان روسی و بعدها در 1960 به دیگر زبان ها منتشر شد)
  16. افشاگری هایی درباره محاکمه کمونیست ها در کلن (نگاشته شده در بازه اواخر اکتبر تا اوایل دسامبر 1852، چاپ شده در بازل به تاریخ زانویه 1853 و نیز بازچاپ به شکل پانویس نشریه «نیوانگلند-تسایتونگ» در آمریکا و بازچاپ به صورت جزوه در همان‏جا به تاریخ اواخر آوریل 1853)
  17. بی‏نوایی و تجارت آزاد (چاپ شده در نیویورک دیلی تریبون، شماره ۳۶۰۱ ، ۱ نوامبر 1852)
  18. سلسله مقالاتی در «نیویورک دیلی تریبیون» از اوت 1851 تا مارس 1862 («انقلاب و ضدانقلاب در آلمان» نوشته ی انگلس اما به نام مارکس، مقالاتی درباره «چین»، «ایران»، «هندوستان»، «ایرلند» و «جنگ داخلی آمریکا» {بخش دیگری از مقالات مارکس درباره «جنگ داخلی آمریکا» در روزنامه «دی پرسه» وین به چاپ رسید} و نیز سلسله مقالاتی بین بازه 54-1853 نوشت و خود از آن‏ها تحت عنوان «تاریخ اعتصاب» یاد می کرد)
  19. تاریخ دیپلماسی پنهانی سده هجدهم و داستان زندگی لرد پالمرستون (شامل 13 مقاله از تاریخ 16 اوت 1856 تا آوریل 1857 در 13 شماره نشریه «The Free Press» لندن منتشر شد/ بعدها النور مارکس آن ها را در قالب جزوه ای با 6 فصل ذیل عنوانی که ذکر شد در 1899 در لندن منتشر کرد {فصل پنجم و ششم این جزوه به «دیباچه ای بر تاریخ روسیه» شهره است})
  20. گروندریسه (شامل 7 دفترچه، نگاشته شده بین 58-1857)
  21. سهمی در نقد اقتصاد سیاسی (ژوئیه 1859)
  22. سلسله مقالاتی درباره وحدت ایتالیا (بین بازه ژانویه تا جولای 1859)
  23. سلسله مقالاتی درباره اتحاد آلمان (1859)
  24. جزوه «آقای وُگت» (دسامبر 1860 در لندن)

{این جزوه علیه کارل وُگت بود که در دسامبر 1859 جزوه‌ه‏ایی زیر عنوان «دادخواهی من علیه الگماینه تسایتونگ» منتشر ساخته بود. هدف وُگت حمله به جنبش کارگری، گروه «اتحاد کمونیستی» و شخص مارکس بود}

  1. دست‏نوشته های 63-1861 (شامل 23 دفتر که بعدها کائوتسکی ذیل عنوان «تئوری‏های ارزش اضافی» انتشارشان داد {آنچه منتشر شد دفترهای 6 تا 15 را شامل می شد؛ چه اینکه دفترهای 1 تا 5 و نیز 19 تا 23 مطالبی که در جلد اول سرمایه آمده بود را دربر می گرفت و دفاتر 16 تا 18 هم مطالبی که در جلد سوم سرمایه آمده بود})
  2. جزوه ای درباره لهستان (کار بر روی آن از فوریه 1863 آغاز و تا پایان مه 1863 ادامه یافت و تکمیل نشد؛ هرگز هم در زمان حیاتش منتشر نشد)
  3. دست‏نوشته های 65-1864 (که عمده‏‌ی مطالبش در جلد سوم سرمایه آمده است)
  4. خطابه‌‏ی افتتاحیه بین الملل اول (نگاشته شده میان 21 و 27 اکتبر 1864)
  5. نامه به آبراهام لینکلن (که نامه ی «بین الملل اول» بود اما مارکس آن را نوشته بود/ نوامبر 1864)
  6. اساسنامه بین الملل (اکتبر 1864)
  7. دست‏نوشته های میان 1865 تا 1870 (شامل 4 دفتر که عمده مطالبش جلد دوم سرمایه را شامل می شود)
  8. ارزش، قیمت، سود (سخنرانی های 20 و 27 ژوئن 1865 در نشست بین الملل اول که به نقد دیدگاه «جان وستون» {به خاطر سلسله سخنرانی هایش در نشست‏‌های 11 آوریل، دوم، بیستم و بیست و سوم ماه مه 1865 برای بین الملل اول در توجیه «چرایی به ضرر کارگران بودنِ بالا رفتن دستمزدها به سبب تورم»} اختصاص داشت. جان وستون یک ناجر مدافع دیدگاه‏‌های رابرت اون بود)
  9. جلد اول سرمایه (آخرین بازنویس مارکس به 67-1866 برمی گردد که اندکی بعد منتشر می‌شود)
  10. رهنمودهایی برای نمایندگان اعزامی به کنگره ژنو (سپتامبر 1866)
  11. کار کودکان و نوجوانان (دستورالعمل‌‏هایی برای نمایندگان شورای عمومی موقت انجمن بین‏‌المللی کارگران به تاریخ آگوست 1866)
  12. درباره حق ارث (نگاشته شده در 2 و 3 اوت 1869)
  13. کشتارهای بلژیکی (4 مه 1869)

{در اواخر قرن نوزدهم سوسیالیسم در بلژیک شروع به گسترش کرد. سلطنت لئوپولد دوم شاهد رشد گروه‌ها و احزاب سیاسی سوسیالیستی بویژه در میان کارگران صنعتی منطقه والونی بود. جنبش اولیه سوسیالیستی توسط جنبش تعاونی موفقی در میان فلاندرها مشخص شد. اتحادیه‌های تجاری در سال ۱۸۶۶ قانونی شدند و راه را برای ساماندهی احزاب کارگری باز کردند. انجمن بین‌المللی کارگران نخستین نشست خود را در بروکسل در سال ۱۸۶۸ و در بحبوحه گسترش سوسیالیسم در بلژیک برگزار کرد.[۱] در آوریل ۱۸۶۹ اعتصابی در شهرهای شرقی سرن و فرموره آغاز شد که با خشونت سرکوب شد. حداقل نه اعتصاب کننده توسط گارد شهری کشته شدند. مارکس در پی حوادث خونبار بلژیک در آوریل ۱۸۶۹ این رساله را خطاب به کارگران اروپا و ایالات متحده نوشت}

  1. جنگ داخلی در فرانسه (جزوه ای در تحلیل کمون پاریس بود/ بین بازه آخر آوریل تا 30 مه {سه روز پس از سقوط کمون} 1871 نگاشته و بعدها چاپ شد)
  2. قطعنامه بین الملل با عنوان «فعالیت سیاسی طبقه کارگر» (چندی بعد از نشست 21 سپتامبر 1871 نگاشته شد/ مشترک با انگلس)
  3. جزوه «انشعاب خیالی در بین الملل» (نقد باکونین و آنارشیست های طالب جدایی از بین‌الملل/ مارس 1872)
  4. بی‌‏تفاوتی سیاسی (نوشته شده بین بازه دسامبر 1872 تا ژانویه 1873)
  5. ملی کردن زمین (15 ژوئن 1872/ چاپ شده در «International Herald» ارگان شورای فدرال انگلیس)
  6. جلد اول سرمایه (انتشار ترجمه فرانسه‏‌ی ژوزف روا و ویراست خود مارکس بین سال‏‌های 75-1872)
  7. نقد برنامه ی گوتا (نگاشته شده بین بازه آوریل تا مه 1875 و فرستاده شده به تاریخ 5 مه 1875 برای ویلهلم براکه پیش از کنگره موسوم به «وحدت گوتا»)
  8. دفترهای گزیده 82-1879 موسوم به «دفاتر قوم شناسی» (لارنس کرادر برای نخستین بار به طور کامل و بدون ترجمه‏ آن‏ها را در 1972 منتشر ساخت)
  9. دفترهای ریاضی (بین بازه زمانی 83-1873 که برای نخستین بار در 1967 سوفیا یانوفسکایا به زبان روسی منتشرشان کرد)

منبع: وبسایت نقد

لینک در تریبون زمانه

در همین زمینه