ملاقات با توده‌ای از تاریخ

 

سیارک «لوتتیا» (Lutetia)، بهترین- و شاید تنها- نمونه از اجرام نخستینی باشد که به‌دقت بررسیشان کرده‌ایم؛ اجرامی که قدمتشان، تقریباً هم‌قد سن منظومه شمسی است. حال آن‌که اکثر دیگر اعضای کمربند سیارکی، احتمالاً قطعات ازهم گسسته باقی‌مانده از اجرام بزرگ‌تر و باستانی‌ترند، اما سیارک لوتتیا، شکل و قیافه‌اش را کم و بیش از ۳. ۶ میلیارد سال پیش همین‌گونه حفظ کرده و تازه‌ترین شواهد نیز حاکی از آن است که روزگاری مشغول تشکیل هسته‌ای آهنی بوده است درست مثل یک سیاره کامل.

 

البته نباید هرگز از نظر دور داشت که لوتتیا در این چندین میلیارد سال آنقدر‌ها هم دست‌نخورده نمانده، چراکه هیچ عضوی از کمربند سیارک‌ها از آماج برخوردهای متقابل آسوده نیست و سیمای کروی‌شکل و منظم این سیارک دیرینه هم احتمالاً به‌همین واسطه به قلوه‌سنگی نامنظم و غول‌آسا تغییر کرده است.

 

ابعاد قلوه‌سنگ‌هایی که سطح لوتتیا را هم پوشانده، تقریباً نصف تپه «آیرس راک» استرالیاست. سنشان از ۵۰ تا ۸۰ میلیون سال متغیر است که در برابر قدمت ۳. ۶ میلیاردساله نواحی درونی این سیارک، اصلاً به چشم نمی‌آیند. در واقع همین نواحی درونی لوتتیاست که توجه دانشمندان را به خود جلب کرده و باعث شده است تا کاوشگر اروپایی روزتا با طیف‌سنج VIRTIS خود، حین عبور از کنار آن، بهترین خوانش از اسرار درونی این سیارک کهن را ارائه دهد. داده‌ها حکایت از این می‌کنند که جرم این سیارک حدود ۱. ۷ میلیون تن است و هرچند از انتظارات دانشمندان اندکی کمتر ظاهر شده است، اما هنوز آنقدر زیاد هست که بتوان لوتتیا را یکی از چگال‌ترین سیارک‌های منظومه شمسی دانست. سازمان فضایی اروپا (ESA)، بهتر در این‌ زمینه توضیح می‌دهد: «چگالی بالای لوتتیا حکایت از این می‌کند که سیارک مزبور حاوی مقادیر قابل توجهی آهن است که البته لزوماً به‌صورت توده‌ای منسجم در هسته درنیامده‌اند. لوتتیا، برای تشکیل یک هسته آهنی می‌بایسته به‌واسطه واپاشی ایزوتوپ‌های پرتوزای موجود در سنگ‌هایش، حالتی مذاب داشته باشد. سپس آهن آهسته به‌سمت هسته روانه شود و مواد سنگی‌ سیارک نیز بر رویش شناور بمانند. با این‌حال طیف‌سنج VIRTIS نشان داده که ترکیبات سطحی لوتتیا، کاملاً دست‌نخورده باقی مانده‌اند و این نشان می‌دهد که هیچکدام از مواد سنگی‌اش نمی‌بایست در جریان چنین فاز مذابی تشکیل شده باشند. تنها توضیح قابل قبول شاید این باشد که لوتتیا روزگاری میزبان نوعی گرمای درونی بوده که البته نتوانسته نواحی درونی‌اش را به‌خوبی ذوب کند و لذا قابلیت تشکیل یک هسته منسجم آهنی را هم نیافته است.»

 

کاوشگر روزتا این روز‌ها خیلی از لوتتیا فاصله گرفته است، اما هنوز چیزهای زیادی از داده‌های ارسالی‌اش حین عبور از کنار این سیارک باقی مانده تا رمزگشایی شوند. هنوز چیزهای زیادی مانده تا بعد از فرود آوردن کاوشگری بر سطح این سیارک که احتمالاً تا یک دهه آینده می‌سر خواهد شد، از آن بیاموزیم. همانطوری که «ریتا شولز» (Rita Schulz)، دانشمند پروژه روزتا هم می‌گوید: «ما یکی از مهم‌ترین اعضای کمربند سیارکی را برگزیده‌ایم. تمامی سیارک‌هایی که تاکنون از نزدیک ملاقات کرده‌ایم، از دیگری متفاوت بوده‌اند، اما لوتتیا تنها سیارکی است که هم ویژگی‌های فاز اولیه‌اش را داراست و هم ویژگی‌های دوران لایه‌گذاری‌اش را. این نتایج غیر منتظره آشکارا به ما نشان می‌دهند که هنوز راه زیادی تا درک کامل کمربند سیارکی باقی مانده است.»

 

 

 

 

 

سیارک اسرارآمیز لوتتیا / منبع: سازمان فضایی اروپا (ESA)