دوره آموزش روزنامه‌نگاری

سارا روشن ـ از اکتبر ۲۰۱۰ رادیو زمانه به ابتکار فرید حائری‌نژاد، سردبیر این رسانه یک دوره آموزشی خبرنگاری تشکیل داده است که شرکت در آن برای عموم به طور رایگان و آزاد است. همه شرکت‌کنندگان با نشانی ایمیل خود و به طور نا‌شناس وارد سیستم آموزشی می‌شوند و دو دوره آموزشی را با زمان‌بندی خود می‌گذرانند.

به گفته رینکه فان سانتن (Rieneke van Santen) مدیر اجرایی این پروژه در دوره اول ۷۰۰ نفر و الان ۱۷۰۰ نفر این دوره آموزشی را می‌گذرانند. با او درباره این دوره آموزشی گفت‌وگویی کرده‌ام و از او خواسته‌ام که توضیح بیشتری برای علاقه‌مندان بدهد.

رینکه فان سانتن- ما دو دوره متفاوت داریم؛ یکی دوره آموزشی مقدماتی و دیگری دوره پیشرفته است. دوره آموزشی مقدماتی درباره اصول اولیه خبرنگاری، کار با اینترنت و رسانه‌های جدید است. این دوره از طریق ایمیل به دانشجویان فرستاده می‌شود. در دوره پیشرفته کسانی شرکت می‌کنند که دوره مقدماتی را با موفقیت به اتمام رسانده و در یک آزمون نوشتاری قبول شده باشند. این دوره سه بخش دارد: دوماه آموزش نوشتار، دوماه آموزش گزارشگری صوتی و دوماه گزارشگری تصویری. در کنار این بخش‌ها در مورد اصول خبرنگاری و فلسفه خبرنگاری هم درس‌هایی آماده شده است. در این دوره شرکت‌کنندگان در یک تارنما با همدیگر و با استادان خود در ارتباط مستقیم هستند.

هدف رادیو زمانه از برگزاری این دوره‌های آموزشی چیست؟

ما چند هدف مختلف داریم! یکی از مهم‌ترین اهدافمان ایجاد امکانی برای فارسی‌زبانان است که خبرنگاری مستقل را بیاموزند. از طرف دیگر رادیو زمانه می‌تواند فضایی ایجاد کند برای انتشار گزارش‌های شهروندی.

ارزش مدرکی که شرکت‌کنندگان از رادیو زمانه می‌گیرند چیست؟

این مدرک در واقع نشان می‌دهد که آن‌ها «شهروند-گزارشگر» حرفه‌ای هستند و اصول اولیه تحقیق، نوشتن، ضبط صدا و تصویر و تدوین آن‌ها را بلد هستند.

برای رادیو زمانه که گزارشگری شهروندی را تشویق می‌کند، همه گزارشگر شهروندی هستند. این به این معناست که گزارش یک شهروند می‌تواند پیغامی داشته باشد که به اندازه گزارش یک فرد حرفه‌ای مهم باشد، ولی روشی که به آن موضوع پرداخته هم مهم است. به همین دلیل رادیو زمانه تلاش می‌کند گزارشگران شهروندی را آموزش بدهد که داستان‌های خود را بهتر تعریف کنند.

چرا دوره مقدماتی از طریق ایمیل پشت سر گذاشته می‌شود؟

به دو دلیل: یک این‌که از طریق ایمیل، درس‌ها به شکل اتوماتیک فرستاده می‌شود و ما محدودیتی در تعداد شرکت‌کنندگان نداریم. دلیل دوم این‌که بیشتر شرکت‌کنندگان از ایران هستند و دسترسی آن‌ها به اینترنت محدود است و نمی‌توانند همه سایت‌ها را بازدید کنند ولی راحت‌تر به ایمیلشان دسترسی دارند.

پراکندگی ایرانیان و آموزش آنلاین

با خشایار، یکی از شرکت‌کنندگان این دوره که به تازگی دوره پیشرفته را تمام کرده و تا به‏حال چند برنامه رادیویی و چند مقاله در تارنمای زمانه منتشر کرده است، گفت‏وگویی داشته‌ام.

او در رشته برق صنعتی تحصیل کرده است و در همین زمینه هم کار می‌‏کند.

انگیزه شما از شرکت در دوره آموزش روزنامه‌نگاری چه بوده است؟

خشایار: من همیشه به روزنامه‏نگاری علاقه داشتم و وبلاگ‏نویسی هم می‌‏کردم. در ذهنم هیچ‏وقت فکر نمی‌‏کردم ‏که روزنامه‏نگار بشوم، اما همیشه این علاقه را داشتم. این دوره را که دیدم، احساس کردم شاید من هم بتوانم وارد این کار بشوم و علاقه‏ام را از شکل خواندن مطالب به جهت ارائه مطلب سوق بدهم.

در این دوره آموزشی چه چیزهایی یاد گرفتید؟

دوره «مهارت در نوشتن»، به لحاظ تئوریک دوره خیلی پرباری بود. این‏که چطور می‌‏توانیم یک مطلب را بی‏طرفانه منتقل کنیم و خیلی چیزهای دیگر که یاد گرفتن آن‏‌ها برای من لذتبخش بود.

به نظر شما روش آموزش آنلاین برای یاد‏گیری خبرنگاری مناسب است؟

احتمالاً بهترین روش نیست. اما با توجه به وضعیت کنونی فارسی‏زبانان که در تمام دنیا پخش هستند، فکر می‌‏کنم راه دیگری به‏جز این وجود نداشته باشد. در واقع، حداقلی است که شاید مجبوریم به آن راضی باشیم. چون در جایی که فارسی‏زبان‏‌ها تمرکزشان از همه بیشتر است، در کشور ایران، شاید این موقعیت نباشد که همه بتوانند به شکل مناسب آموزش روزنامه‏نگاری حرفه‏ای و بی‏طرفانه را ببینند.

نکته‏ای که وجود داشت، این بود که مربی‏‌ها هیچ‏وقت معرفی نشدند. فکر می‌‏کنم این ضعف خیلی بزرگی بود. من هنوز هم نمی‌‏دانم دوره مهارت در نوشتن که خیلی دوره مفیدی بود و خیلی چیزهای مثبت از آن یاد گرفتیم، با کدام بزرگ‏واری بود که این‏قدر روی ما تأثیر گذاشت.

ما این را در‌‌ همان دوره اول مهارت در نوشتن مطرح کردیم و در دوره‏های بعدی، مربی‏‌ها به‏ نام معرفی شدند.

ضرورت یادگیری روزنامه‌نگاری آنلاین

تارا یکی دیگر از شرکت‌کنندگان این دوره‌های آموزشی است که با او گفت‏وگو کرده‌ام. تحصیلات‏ او در ایران در رشته خبرنگاری بوده و در همین زمینه هم کار کرده است. تارا در زمانی که در ایران بود، دوره آموزشی زمانه را شروع کرد و به پایان رساند. نخست از او پرسیدم که چگونه با این دوره آشنا شده است؟

تارا: من آگهی این برنامه آموزشی را در سایت زمانه دیدم. چون معمولاً به سایت رادیو زمانه سر می‌‏زدم و اخبار آن را می‌‏خواندم.

چه انگیزه‏ای داشتید برای این‏که این دوره را بگذرانید؟

فکر می‌‏کنم کسی که در این حرفه مشغول است، یعنی روزنامه‏نگار یا خبرنگار است، لازم است که در این زمینه مطالعه و تحصیل کرده باشد و آموزش‏های پایه‏ای را دیده باشد. منتها لازمه این رشته این است که همیشه از آخرین اطلاعات و دانش روز در این زمینه باخبر بشود. همین باعث شد که من فکر کردم خوب است که من هم این دوره را بگذرانم و حتماً چیزهای جدیدی یاد خواهم گرفت.

آیا انتظارات‏ شما برآورده شد؟

تا حد خیلی زیادی بله! به‏خصوص من اطلاعات زیادی در مورد روزنامه‏نگاری آن‏لاین، نحوه استفاده و کاربرد اینترنت و فن‏آوری‏های جدید ارتباطی را از این طریق کسب کردم.

به غیر از فن‏آوری جدید و اینترنت، از نظر روش خبرنگاری و روزنامه‏نگاری و تهیه گزارش‏های نوشتاری، ویدئویی و صوتی چه نکته‏هایی یاد گرفتید که در دوره آموزشی دانشگاهی‏ات به آن خیلی توجه نشده بود؟

یکی از نکاتی که در این دوره روی آن خیلی تاکید شد، این بود که خبرنگار‌ها از زیاده‏گویی و گفتن مطالب بیهوده و حاشیه رفتن پرهیز کنند و سعی کنند موضوعی که مد نظرشان است را در کوتاه‏‌ترین حجم مطلب و خیلی ساده و روان مطرح کنند. نکته دیگر هم بحث‌‌ همان بی‏طرفی و رعایت اخلاق روزنامه‏نگاری بود که من احساس می‌‏کردم در این دوره، خیلی روی آن تاکید می‌‏شود.

فکر می‌‏کنید روش آموزش به‏ شکل آنلاین مناسب است؟ شما در ایران بودید و دوره پایه‏ای رسانه را از طریق ایمیل دریافت می‌‏کردید. فکر می‌‏کنید این روش، روش مناسبی است برای علاقه‌مندانی که در ایران زندگی می‌کنند و می‌‏خواهند چنین دوره‏ای را بگذرانند؟

به نظر من بله؛ روش مناسبی است. این‏که این دوره‏‌ها به‏صورت آنلاین برگزار شود، خیلی خوب است. به‏خاطر این‏که معمولاً خبرنگار‌ها و روزنامه‏نگار‌ها وقت‏شان خیلی پر است و حتی ممکن است روزهای تعطیل کشیک داشته باشند و بروند سر کار. به همین دلیل، این‏که مطالب از طریق ایمیل می‌‏آید و آموزش‏‌ها به صورت اینترنتی و غیر حضوری است، باعث می‌‏شود که خیلی‏‌ها بتوانند در وقت‏های آزادشان این دوره را بگذرانند.

در این دوره، نکته‏هایی بوده است که به شکل انتقادی به آن نگاه کرده باشید یا فکر کرده باشید که نیاز به تغییر دارند؟

در ارتباط با نقاط قوت‏اش، این‏که این دوره به صورت تعاملی برگزار شد، یعنی امکان ارتباط شرکت‌کننده‏‌ها با همدیگر و ارتباط دوجانبه و تعاملی با مربی وجود داشت، خیلی خوب بود و فضای آموزنده و خوبی بود.
این شیوه باعث می‌‏شد که ما شرکت‌کننده‏‌ها بتوانیم از تجربیات همدیگر استفاده کنیم. این‏که بحثی مطرح می‌‏شد و همه در آن شروع می‌‏کردند و در مورد آن نظر می‌‏دادند و موضوعاتی حتی اضافه بر آن واحدهای درسی‏ای که ما باید پاد می‌‏گرفتیم، مطرح شد و همه به همدیگر منابع مفید معرفی می‌‏کردند، به نظر من خیلی عالی بود.

ولی مثلاً در ارتباط با بحث برنامه‏هایی رادیویی یا ویدئویی و آموزش آن‏‌ها، یک‌سری کم و کسری و اشکالاتی وجود داشت. مثلاً ممکن بود درس‏‌ها یا برخی مسائل، به لحاظ فنی خیلی خوب توضیح داده نشوند و مثلاً ما با خواندن درسنامه، کاملاً نمی‌‏فهمیدیم که چطور با این نرم‏افزار کار کنیم.

ولی باز همین تعاملی بودن دوره و این‏که همه می‌‏توانستند با همدیگر حرف بزنند، سبب می‌‏شد که اشکالات کارمان را مطرح کنیم و از آن طرف، یک نفر دیگر که منظور مربی را فهمیده بود برای بقیه توضیح می‌‏داد و یا حتی خود مربی توضیحات تکمیلی می‌‏گذاشت و آن مسئله برطرف می‌‏شد.

شما هم اگر علاقه‏مندید در این دوره‏ی آموزشی شرکت کنید، می‌‏توانید از طریق سایت رادیو زمانه برای شرکت در این دوره آموزشی ثبت‏نام کنید و یا به تارنمای http: //www. darsnameh. com/ مراجعه کنید