در بحبوحه جنگ بی‌سابقه اسرائیل و غزه که نگاه بیشتر رسانه‌های جهان را به خود معطوف کرده است، تهاجم نظامی ارتش ترکیه علیه کُردهای سوریه و منطقه خودگردان تحت کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک در سکوت خبری شدت بیشتری یافته است.
ترکیه از ۱۲ مهر/ چهارم اکتبر، چند روز پس از بمب‌گذاری انتحاری یکشنبه ۹ مهر/ یکم اکتبر در آنکارا، دور تازه‌ای از حملات نظامی را به شمال سوریه (روژآوا) که در کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک (اس‌دی‌اف)، ائتلافی متشکل از نیروهای کُرد، عرب و آشوری است و هم‌چنین مناطقی از اقلیم کُردستان عراق آغاز کرده و تاکنون ادامه دارد.
در این مدت ارتش ترکیه با توجیه «حق دفاع از خود» زیر ساخت‌های حیاتی مناطق خودگردان شمال و شرق سوریه (روژآوا) را زیر آتش بی‌امان توپخانه، پهپاد و هواپیمای جنگی قرار داده با این ادعا که مواضع یگان‌های مدافع خلق را هدف قرار می‌دهد.
این ادعای دولت ترکیه اما هر بار از طرف مقام‌های ارشد نیروهای سوریه دموکراتیک و یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) تکذیب شده است.
مقام‌های ارشد نیروهای سوریه دموکراتیک و یگان‌های مدافع خلق می‌گویند که ترکیه به ساختمان‌های غیرنظامی، زیرساخت‌ها، منابع تأمین آب و برق و دیگر تاسیسات عمومی در شمال و شرق سوریه حمله می‌کند.
دولت ترکیه طی ۳۰۴ حمله مختلف (شامل ۸۳ حمله پهپادی و ۲۲۱ حملە توپخانه‌ای) در اکتبر ۲۰۲۳ بیشتر زیرساخت‌های حیاتی روژآوا را مورد هدف قرار داده است.
در این حملات دولت ترکیه دست‌کم ۲۲۴ مکان مختلف شامل زیرساخت‌های مانند مدارس، بیمارستان‌ها، ایستگاه‌های تأمین برق و آب و سایت‌هایی نفتی، شهرداری‌ها و ساختمان‌هایی از این دست را به صورت هدفمند بمباران کرده است.
حملات هوایی پیاپی ترکیه به زیرساخت‌های حیاتی شمال و شرق سوریه موجب ویرانی گسترده‌ای شده و خساراتی بیش از یک میلیارد دلار وارد کرده است. علاوه بر این، تاکنون بیش از دو میلیون نفر از دسترسی به نیازهای حیاتی روزانه خود نیز محروم مانده‌اند.
به گفته الهام احمد، رئیس مشترک شورای اجرایی سوریه دموکراتیک، این حملات خسارت قابل توجهی به زیرساخت‌های منطقه وارد کرده و آنها [ترکیه] نیروگاه‌ها، مخازن آب، سیلوهای گندم و دست‌کم ۴۸ مدرسه و پمپ بنزین را هدف قرار داده‌اند.
هم‌چنین دیده‌بان حقوق بشر سوریه اعلام کرده که از چهارم اکتبر تا ۱۱ اکتبر سال جاری در اثر حملات هوایی ارتش ترکیه به مناطق شمال سوریه، دست‌کم ۴۷ نفر کشته و حداقل ۵۹ نفر دیگر زخمی شده‌اند.
بر اساس آمار گردآوری شده از سوی دیده‌بان حقوق بشر سوریه، از آغاز سال ۲۰۲۳ در نتیجه حملات نظامی ترکیه به شمال سوریه، دست‌کم ۷۶ نفر کشته و بیش از ۸۴ نفر دیگر مجروح شده‌اند.
الهام احمد، در گفت‌وگو با وبسایت (Bianet) گفته است، دولت ترکیه جمعیت غیرنظامی را با هواپیماهای بدون سرنشین هدف قرار می دهند و زندگی در منطقه را غیرممکن کرده‌اند.
او هم‌چنین تأکید کرده که ترکیه از «عمد زیرساخت‌ها را هدف قرار داده و این سازه‌ها را از کار انداخته است».
رئیس مشترک شورای اجرایی سوریه دموکراتیک، با بیان این‌که هدف قرار دادن تأسیسات زیربنایی غیرنظامی برخلاف توافقات بین‌المللی است، در رابطه با وضعیت کنونی در شمال سوریه- روژآوا گفته است:
این منطقه در حال حاضر با بحران برق و آب مواجه است. یافتن گاز برای پخت و پز در خانه‌ها به یک چالش تبدیل شده است. علاوه بر این، زمان باز شدن مدارس فرا رسیده بود و به دلیل آسیب‌های وارده به مدارس، هزاران کودک از تحصیل محروم می‌شوند.
الهام احمد، در قسمت دیگری از گفت‌وگویش به صحبت‌های مناقشه‌انگیز اخیر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در رابطه با جنگ اسرائیل و غزه، می‌پردازد.
این سیاستمدار کُرد، می‌گوید حزب و عدالت توسعه به رهبری اردوغان، سیاستی را با هدف تخریب منطقه دنبال می‌کند:
دولت ترکیه به ویژه رئیس جمهور اردوغان از اقدامات و حملات اسرائیل در غزه به عنوان «جنایت جنگی» یاد کرده است، اما در حین بیان این اظهارات، همین دولت اقدامات مشابهی را در منطقه روژآوا انجام می‌دهد. آنها می دانند که تقریباً دو میلیون نفر در این منطقه زندگی می‌کنند. این افراد که در حال حاضر برای حفظ زندگی روزمره خود در تلاش هستند، به شدت تحت تأثیر این حملات قرار گرفته‌اند. بیش از چهار میلیون نفر به طور غیرمستقیم از این حملات آسیب دیده‌اند زیرا آنها به سوخت وابسته‌اند.
پیش از این نیز، مظلوم کوبانی، فرمانده نیروهای سوریه دموکراتیک حملات ترکیه را «اشغالگرانه، وحشیانه و نقض آشکار حقوق بشر» توصیف کرده بود.
دولت اردوغان در حالی که طی سال‌های اخیر به صورت سیستماتیک حقوق کُردها را نقض کرده و با تدوام اشغالگری کماکان به حملات نظامی علیه نیروهای کُرد در سوریه و عراق ادامه می‌دهد، چهارشنبه سوم آبان / ۲۵ اکتبر در نشست حزب حاکم «عدالت و توسعه» درباره بحران غزه گفت که ارسال هواپیماها و کشتی‌های جنگی بیشتر به منطقه مشکلی را حل نمی‌کند.
او گفت که «حماس یک گروه تروریستی نیست، گروهی متشکل از مجاهدینی است که برای رسیدن به رهایی ملی می‌جنگند.»
ادامه حملات نظامی ترکیه به شمال سوریه
با شدت یافتن حملات نظامی ارتش ترکیه به شمال سوریه، جمعه پنچم آبان‌ماه/ ۲۷ اکتبر، خبرگزاری «هاوار» گزارش داد که ارتش ترکیه با استفاده از یک هواپیمای بدون سرنشین خانه‌ای را در «محله آزدای» شهر دریک در کانتون قامیشلو هدف قرار داد.
بر اساس گزارش ددیده‌بان حقوق بشر سوریه (SOHR)، نهاد غیردولتی مستقر در لندن، در پی این حمله یک کودک ۱۱ ساله و یک زن ۳۹ ساله مجروح و به بیمارستان منتقل شدند.
هم‌چنین فرهاد شیبلی، از فرماندهان ارشد نیروهای دموکراتیک سوریه در حالی که برای دیدار با خانواده خود در شهر دریک، استان حسکه بود، هدف حمله قرارگرفت و جان‌باخت.
فرهاد شیبلی که سال‌ها در هماهنگی عملیات علیه داعش با همکاری نیروهای ائتلاف بین المللی مشارکت داشت، پیش از این نیز هدف حمله پهپادی ترکیه قرار گرفته بود.
پیش‌تر یکی از اعضای حزب کمونیست مارکسیست- لنینیست به نام عثمان نوری اوچاقلی (شروان کارادنیز) در حمله هوایی ترکیه به روژآوا در روز چهارشنبه ۲۵ اکتبر کشته شده بود.
حملات نظامی جدید ترکیه به مناطق شمال سوریه، نگرانی از خطر ظهور و سازماندهی دوباره داعش را افزایش داده است؛ موضوعی که الهام محمد در گفت‌و‌گوی اخیر خود به آن اشاره کرده و اظهار داشته است که ترکیه در وضعیت کنونی اسلام گرایان رادیکال را که از قبل در منطقه جای پایی داشته‌اند، تقویت می‌کند و هدفشان بازگرداندن آنها به خط مقدم است.
مقام‌های اداره خودگردان شمال و شرق سیوریه-روژآوا گفته‌اند نیروهای ائتلاف می‌داند که ادامه حملات نظامی ترکیه به مبارزه با داعش آسیب می‌رساند و از آنها خواسته‌اند تا حریم هوایی خود را به روی ترکیه ببندند.
عملیات مشترک نیروهای دموکراتیک سوریه و ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده پس از شکست داعش هم‌چنان تداوم داشته است. در آخرین مورد، سه‌شنبه ۱۷ اکتبر نیروهای دموکراتیک سوریه با حفاظت هوایی توسط هواپیماهای جنگی ائتلاف بین‌الملل یک عملیات امنیتی را علیه هسته‌های گروه داعش در محله‌های الشبکه در شهر الشحیل در حومه شرقی دیرالزور انجام دادند و دو نفر را در ارتباط با این گروه بازداشت کردند.
بهنام زارعی، روزنامه‌نگار کُرد که تحولات روژآوا را دنبال می‌کند، در گفت‌وگو با «زمانه» در رابطه با ادامه حملات ارتش ترکیه به مناطق اداره خودگردان شمال و شرق سوریه، می‌گوید، پس از اشغال شهرهای سریکانی و گری‌سپی در پی هجوم دولت ترکیه در سال ۲۰۱۹ نوع حملات به روژآوا بیشتر شامل حملات پهپادی هدفمند و بیشتر از همه بر ترور شخصیت‌ها و افراد برجسته سیاسی-نظامی اداره خودگردان روژآوا متمرکز بود- هرچند در همین حملات هم غیرنظامیان زیادی قربانی شدند، اما حملات یک ماه اخیر ترکیه بیش از پیش بر هدف قرار دادن غیرنظامیان و اماکن غیرنظامی متمرکز بوده است:
براین اساس می‌توان گفت که این دور از حملات ترکیه مشخصاً متفاوت با نوع و شکل حملاتی است که از ۲۰۱۹ تا یک ماه پیش انجام می‌داد. ارزیابی من از این دور از حملات دولت ترکیه با این شکل، این است که دولت ترکیه در وهله‌ی اول قصد دارد که فشار ناشی از مشکلات داخلی را با این حملات تا حدودی کنترل کند.
زارعی، با بیان این‌که درحال حاضر ترکیه با تورم بی‌سابقه‌ای روبه‌رو است و ارزش لیر در مقابل دلار به شدت کاهش پیدا کرده و در ماه‌های اخیر رکوردهایی را ثبت کرده که حداقل در دوران زمام‌داری اردوغان در ترکیه بی‌سابقه بوده است، می‌گوید:
کابینه جدید و بیش از پیش امنیتی دولت ترکیه با حضور هاکان فیدان در رأس آن نیز نشان می‌دهد که آنها به این نتیجه رسیده‌اند که باید برای سرکوب اعتراضات احتمالی در داخل ترکیه آماده باشند. بنابراین یکی از راه‌های منحرف کردن اذهان عمومی در ترکیه و کنترل مرحله به مرحله مشکلات و خشم انباشته شده ناشی از آن همین جنگ و حملاتی است که دولت ترکیه درقبال روژآوا در پیش گرفته است. هم‌چنین در مرحله بعدی هدف ترکیه این است که با هدف قرار دادن اماکن غیرنظامی رعب و وحشت را به ساکنان روژآوا منتقل و دسترسی آنها به منابع ابتدایی و مورد نیاز زندگی را مختل کند.
این روزنامه‌نگار کُرد، درباره این‌که آیا حمله‌های ارتش ترکیه ادامه پیدا می‌کند، می‌گوید، با توجه به شرایط و هم‌چنین نوع حملاتی که از جانب ترکیه به خصوص در یک ماه گذشته صورت گرفته است، حملات دولت ترکیه به اداره خودگردان شمال و شرق سوریه-روژآوا ادامه‌دار خواهد بود:
اگرچه در روزهای گذشته (۲۵ اکتبر ۲۰۲۳) اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با انتشار متنی در حساب کاربری خود در شبکه اکس (توییتر سابق) با بیان «ممکن است شبی ناگهان بیاییم» دوباره روژآوا را تهدید به حمله نظامی کرد، اما این حملات بیشتر به شکل هوایی و با استفاده از پهپاد و یا با استفاده از توپخانه‌های گروه‌های تحت حمایت ترکیه انجام خواهد گرفت. منظورم این است که این حملات احتمالا به شکل کلاسیک و حمله زمینی گسترده نخواهد بود.
مواضع روسیه و آمریکا
مقامات اداره خودگردان شمال و شرق سوریه، گفته‌اند که سکوت در قبال تهاجم نظامی ترکیه به معنای «شریک بودن در جنایات علیه بشریت» است و همزمان از آمریکا و روسیه خواسته‌اند جهت برقراری صلح در منظقه موضع قاطع و صریحی داشته باشند.
زارعی، در همین باره می‌گوید، آمریکا بعنوان یکی از اصلی‌ترین اعضای ائتلاف بین‌المللی علیه داعش که با نیروهای سوریه دموکراتیک همکاری می‌کنند در قبال حملات ترکیه به روژآوا کاملا منفعل عمل کرده است؛ هرچند در هفته‌های گذشته یک پهپاد ارتش ترکیه در روژآوا از سوی آمریکا ساقط شد، اما اقدامات این‌چنینی به ندرت و آن‌هم تنها زمانی که نیروهای آمریکایی به صورت مستقیم در خطر قرار می‌گیرند، انجام می‌گیرد:
ما دیدیم که در روزهای گذشته یکی از اصلی‌ترین فرماندهان نیروهای سوریه دموکراتیک به نام «فرهاد شیبلی دریک» در نتیجه حمله پهپادی ترکیه جانش را از دست داد.
به گفته زارعی، در مورد موضع روسیه نیز نسبت به این حملات اوضاع چندان متفاوت نیست:
در واقع مسائلی از قیبل جنگ اوکراین و روسیه، و پیش از آن نیز مسأله حمله‌های گاه و بیگاه روسیه و رژیم سوریه به مناطق مختلف ادلب که تحت کنترل گروه‌های اسلامگرای مورد حمایت ترکیه قرار دارد و هم‌چنین تحت فشار قرار دادن اداره خودگردان روژآوا برای تنزل در مقابل خواسته‌های رژیم سوریه و گفت‌وگو با آنها، باعث شده که دولت روسیه نیز از حملات پهپادی ترکیه به مناطق مختلف روژآوا چشم‌پوشی کند و موضع منفعلانه‌ای به شکل و در سطح دیگری اتخاذ کند.
زارعی، هم‌چنین می‌گوید که دولت ترکیه همزمان با شروع جنگ بین اسرائیل و فلسطین حملات خود علیه روژآوا را کاملا شدت بخشیده است و شرایط جهانی و جنگ فعلی بین اسرائیل و فلسطین توجه تمام رسانه‌های جریان اصلی و اذهان عمومی را به این مسآله معطوف کرده است. به گفته این روزنامه‌نگار کُرد، دولت ترکیه نیز این شرایط را به دقت دنبال کرده و از آن نهایت استفاده را برده است.