لیگ برتر فوتبال مردان ایران آغاز شد. در هفته نخست استقلال تهران و سپاهان اصفهان، دو باشگاهی که میگویند دهها میلیارد تومان تنها برای سرمربیان خارجی و دستیاران آنها هزینه کردهاند به مصاف هم رفتند و پرسپولیس تهران دیگر باشگاه وصل به خزانه هم با ذوبآهنی بازی کرد که به تازهگی تیم فوتبال زنانش را منحل کرد.
امسال را باید گرانترین فصل لیگ برتر فوتبال مردان ایران دانست. باشگاههایِ وصل به صنایع فولادی و مس در کنار پرسپولیس و استقلال تهران که همچنان میان «دولتی» و «خصوصی» معلقاند دهها میلیارد تومان برای مربیان و بازیکنان خارجی و داخلی هزینه کردهاند.
استقلال نزدیک به ۴۰۰ میلیارد تومان
دو باشگاه تهرانی که به تازگی بخشی از سهامشان را در فرابورس فروختهاند و در آغاز خصوصیسازی قرار دارند حدود ۶۰۰ میلیارد تومان برای بازیکنان و مربیان هزینه کردهاند. استقلال که از یک سال قبل مدیریت آن به مصطفی آجرلو از فرماندهان بازنشسته سپاه پاسداران سپرده شده است، در نامهای به سازمان بورس اعلام کرده در فصل جاری ۳۴۳ میلیارد تومان برای بازیکنان و مربیان تیمهای پایه و بزرگسالان هزینه کرده است. ۳۶ میلیارد تومان از این مبلغ هزینه مربیانی است که بیشتر آنها خارجیاند و قراردادهایشان هم دلار یا یورو. ارزش یورویی قرارداد مربیان استقلال به فرض اینکه نرخ برابری یورو ۳۲ هزار تومان باشد، یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان است.
آبیپوشان پایتخت همچنین سه بازیکن غیر ایرانی با ملیت برزیلی، ازبکستانی و فرانسوی دارد و سه بازیکن ایرانی شاغل در لیگهای امارات متحده عربی، بلژیک و پرتغال که حداقل رضایتنامه انها با دلار یا یورو پرداخت شده و ممکن است دستمزدشان هم با ارز خارجی پرداخت شود.
این باشگاه ارزش قرارداد بازیکنانش را در مجموع ۳۰۶ میلیارد و ۹۷۰ میلیون اعلام کرده اما اطلاعات بیشتری در باره قرارداد بازیکنان خارجی و جذب شده از لیگهای خارجی ارائه نکرده است. این رقم البته سه بازیکن تازه خریداری شده این باشگاه را شامل نمیشود و میتوان حدس زد که با افزوده شدن مهدی قایدی از امارات و محمد محبی از پرتغال هزینه استقلال برای بازیکنان دستکم ۲۰ میلیارد تومان بیشتر شده باشد.
استقلال مجموع هزینه بازیکنان و مربیانش در فصل قبلی لیگ را ۱۶۰ میلیارد تومان اعلام کرده بود که کمتر از دو برابر رقمی است که امسال هزینه کرده است. این باشگاه به تازگی بر اساس رای دادگاه عالی ورزش به پرداخت یک میلیون و ۴۰۰ هزار دلار به آندره استراماچونی، سرمربی ایتالیایی که در میانه فصل بیستم لیگ برکنار شد، محکوم شده و یک پرونده باز دیگر هم در این دادگاه دارد که به احتمال فراوان نتیجهای مشابه خواهد داشت.
پرسپولیس بیشتر از ۲۵۰ میلیارد تومان
پرسپولیس دیگر باشگاه پایتخت که به دلیل اطلاعات نادرست و ارائه مدارک جعلی همانند استقلال از لیگ آسیا کنار گذاشته شد هم ۲۲۰ میلیارد تومان برای خرید بازیکن و مربی خرج کرده است. پیشتر افشای قرارداد ۴۰ میلیارد تومانی سرمربی این باشگاه که سال گذشته به دلیل بدهی به بازیکنان و مربیان خارجی اجازه خرید بازیکنان جدید را نداشت حاشیهساز شده بود.
بنا بر اعلام مدیران این باشگاه که پیشتر در مجموعه خودروسازی سایپا حضور داشتند، هزینه بازیکنان و مربیان نسبت به فصل قبل ۸۰ میلیارد تومان افزایش یافته است. پرسپولیس مجموعه هزینه بازیکنان و مربیانش را ۲۲۰ میلیارد تومان اعلام کرده که ۵۰ میلیارد تومان آن به مربیان داخلی و خارجی باید پرداخت شود و ۱۵۳ میلیارد و ۷۸۵ میلیون تومان هم به بازیکنان داخلی و خارجی.
پرسپولیس سه مربی خارجی دارد که ارزش قرارداد انها ۴۱۰ هزار دلار، معادل ۱۳ میلیارد و ۱۲۰ میلیون تومان اعلام شده است و ۳۳ میلیارد و ۴۵۰ میلیون تومان هم ارزش قرارداد مربیان داخلی پرشمار.
ارزش قرارداد بازیکنان این باشگاه نیز ۱۵۳ میلیارد و ۷۸۵ میلیون تومان گزارش شده است که در مقایسه با فصل قبل حدود ۶۰ میلیارد تومان افزایش یافته است. هزینه بازیکنان پرسپولیس در فصل قبل ۹۵ میلیارد تومان اعلام شده بود.
قرمزپوشان پایتخت که به تازگی یک مهاجم را از بوندسلیگا آلمان خریدهاند، سه بازیکن خارجی دیگر با ملیت ازبکستان، تاجیکستان و گرجستان دارند. ارزش ارزی قرارداد این سه بازیکن ۶۸۵ هزار دلار اعلام شده است. این باشگاه هنوز رقم قرارداد مهاجم تازه خود را اعلام نکرده است اما رسانههای ورزشی یورگن لوکادیا را ۸۰۰ هزار دلار، معادل ۲۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان گزارش کردهاند.
گرانترین تیم از اصفهان میآید
سپاهان اصفهان به ولخرجی در فوتبال ایران شهره است. اتصال به مجتمع فولاد اصفهان و مدیرانی آمده از نهادهای امنیتی سالیانی است که اصفهان را به مقصد بازیکنان و مربیان گرانقیمت تبدیل کرده است. امسال سکان هدایت سپاهان به مربیان پرتغالی سپرده شده است. ژوزه مورایس پرتغالی که سابقه دستیاری مورینیو معروف را دارد و در عربستان سعودی، کره جنوبی و ترکیه مربیگری کرده با قراردادی ۸۰۰ هزار دلاری به اصفهان آمده است؛ یعنی رقم ریالی قرارداد یکساله او بیشتر از ۲۶ میلیارد تومان خواهد بود و درآمد او از هدایت سپاهان در یک فصل ماهانه بیشتر از دو میلیارد تومان.
براساس یک قانون نانوشته در فوتبال ایران، پرداخت مالیات مربیان خارجی برعهده باشگاههای طرف قرارداد است و مربیان برای برد، رتبه خوب در جدول و راهیابی به لیگ آسیا پاداش دریافت میکنند.
ژائو پدرو و هوگو آلمیدا هم دو دستیار پرتغالی مورایس در سپاهان هستند که قرارداد دلاری دارند. سپاهان رقم قرارداد هیچ یک از اعضای کادر فنی خود را اعلام نکرده است.
این باشگاه متمول که از دسترنج کارگران مجتمع فولاد تغذیه میشود در خرید بازیکن هم گشادهدستی کرده است. فصل قبل شهریار مغانلو بازگشته از پرتغال را با قراردادی که به روایت رسانههای ورزشی ۱۵ میلیارد تومان خرج برداشت، جذب کرد و امسال هم رامین رضائیان را که در قطر به دلار حقوق میگرفت. الویس کامسوبا هم از سیدنی اف سی با قراردادی که به گفته مدیران این باشگاه شش رقمی است، زردپوش شده است. مدیران سپاهان قرارداد شش رقمی کامسوبا را رد کردهاند اما خود این بازیکن گفته بود این انتقالی است که نمیتواند رد کند.
سپاهان اصفهان که قرارداد مدیرعامل آن هم به تازگی خبرساز شده، دو بازیکن خارجی دیگر را هم استخدام کرده است؛ مانوئل فرناندز و رناتو داسیلویرا. فرناندز در سایت ترانسفرمارکت ۱۰۰ هزار یورو قیمتگذاری شده است اما بعید است که با این مبلغ به ایران آمده باشد.
سرمربیان و مدیران باشگاههای لیگ برتری ایران تا به حال بدون اینکه نامی از سپاهان اصفهان ببرند، گفتهاند برای جذب بازیکن توان رقابت با باشگاههای صنعتی را ندارند. به نظر میرسد منظور از باشگاههای صنعتی سپاهان اصفهان و گلگهر سیرجان است که در سالهای اخیر بسیاری از بازیکنان برتر داخلی و خارجی را با پیشنهادهای مالی بالا جذب کرده و به زبان فوتبالیها از دیگر باشگاهها «هایجک» کردهاند.
محمدرضا ساکت، مدیرعامل سپاهان اصفهان که رابطهای نزدیک با مهدی تاج، رئیس اسبق و نامزد ریاست فدراسیون فوتبال ایران دارد و در دوره ریاست او به عنوان مدیر تیمهای ملی منصوب شد هم به استناد گزارش تحقیق و تفحص شرکت فولاد مبارکه در سال ۱۴۰۰ ماهانه ۹۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان دستمزد دریافت میکرد. او بازنشسته است و دانشآموخته دانشگاه «امام حسین» سپاه پاسداران.
بخش بزرگی از هزینههای این باشگاه در ورزش از درآمدهای شرکت فولاد سپاهان تامین میشود و به واسطه سهامداری شرکت سرمایهگذاری مهر اقتصاد ایران به صورت غیرمستقیم به سپاه پاسداران وصل است. مهر اقتصاد ایران به عنوان یکی از شرکتهای سپاه پاسداران در سال ۱۳۸۷ حدود ۴۵ درصد سهام فولاد مبارکه اصفهان را خرید. در سال ۱۳۹۹ همزمان با ادغام بانک مهر اقتصاد ایرانیان در بانک سپه، مدیران این بانک اعلام کردند ۱۳٬۵ درصد سهام فولاد مبارکه اصفهان در تملک شرکت سرمایهگذاری مهر اقتصاد ایرانیان است.
سپاهان تا به حال از شفافسازی مبلغ قرارداد بازیکنان داخلی و خارجی خودداری کرده و مدیران آن حاضر به توضیح در این باره نشدهاند. ۱۰ سال قبل علی فتحاللهزاده مدیرعامل وقت استقلال تهران گفته بود باشگاه اصفهانی ۲۲ میلیارد تومان از پول کارگران زحمتکش فولاد مبارکه هزینه کرده است.
امیر قلعهنویی، مربی اسبق این باشگاه هم در سال ۱۳۹۹ رقم قرارداد بازیکنان سپاهان را ۶۰ میلیارد تومان اعلام کرده بود که در مقایسه با یک سال قبلتر ۲۲ میلیارد بیشتر شده بود. روزنامه همشهری هم در آذر همان سال در یک گزارش فاش کرده بود کمترین مبلغ قرارداد در سپاهان اصفهان ۳ میلیارد تومان است و ارزش قرارداد تنها چهار تن از بازیکنان آن از ۲۰ میلیارد تومان فراتر رفته است.
تماشاگران و طرفداران پرسپولیس و استقلال تهران معتقدند سپاهان اصفهان با هدف تضعیف دو قطب اصلی فوتبال ایران در دهه ۸۰ و ۹۰ حمایت و تقویت شده است.
دسترنج کارگران در جیب فوتبالیستها
ذوب آهن اصفهان و فولاد اهواز دو باشگاه دیگر هستند که به صنعت فولاد وابستهاند. ذوبآهن چند سالی است که هزینههایش را کاهش داده و بیشتر به یک تیم بازیکنساز و جوان بدل شده است. در تازهترین تصمیم مدیران این شرکت تیم فوتبال زنان را به دلیل هزینه زیاد- که کمتر از یک هشتم تیم مردان است- منحل کردند و در بازار نقل و انتقالات هم سراغ بازیکنان گرانقیمت نرفتند. فولاد اهواز اما پس از یک دوره غیبت در بازار نقل و انتقلات به دلیل تنبیه انضباطی، امسال با دست پر به میدان آمد و چندین بازیکن را از رقبای پر آوازه ربود.
اشکان دژاگه که سالها در آلمان بازی کرده بود، وریا غفوری کاپیتان محبوب استقلال که به دلیل نظرات سیاسی از این باشگاه کنار گذاشته شد، احسان پهلوان هافبک تکنیکی پرسپولیس تهران، علی قربانی و فرشید اسلامی دو بازیکن شاغل در لیگ آذربایجان و قطر، مجید علیاری مهاجم دیگر باشگاه صنعتی در کرمان و کریستوفر کنت دروازهبان اتریشی سپاهان از جمله خریدهای فولاد اهواز با مربیگری جواد نکونام که از او به عنوان یکی از گزینههای احتمالی سرمربیگیری تیم ملی نام برده میشود، بودند.
مدیر و مربی این تیم اهوازی مدعیاند که توان رقابت با باشگاههای تهرانی و اصفهانی را ندارند اما آنها توانستند احسان پهلوان را با دو تا سه برابر رقم پیشنهادی پرسپولیس جذب کنند و دژاگه که قبلا در تراکتور تبریز هم به دلار حقوق گرفته بود را به اهواز بیاورند.
رئیس سازمان خصوصیسازی ایران باشگاه فولاد خوزستان را همانند دیگر باشگاههای صنعتی به افشای قرارداد بازیکنان و مربیان خود مکلف کرده است.
این باشگاه سال قبل در نیم فصل شش میلیارد تومان برای رضایتنامه یک بازیکن از پیکان تهران هزینه کرد و دو بازیکن باتجربه ذوبآهن اصفهان را هم جذب کرد. علاوه بر این چهار بازیکن خارجی داشت که در شروع لیگ امسال دو تن از آنها جدا شدند.
رئیس هیئت بسکتبال خوزستان دی ۱۴۰۰ در اعتراض به حمایت نکردن از تیمهای بسکتبال در این استان گفته بود: فولاد خوزستان بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان پول برای تیم فوتبال لیگ برتری خود هزینه میکند.
نکته قابل توجه در باره این باشگاه این است که بخشی از سهام او در مالکیت شرکتهای استانی سهام عدالت است و یکی از شرکتهای سبد سهام عدالت. گروه توسعه اقتصادی پایندگان، از شرکتهای صندوق بازنشستگی کارکنان نفت و صندوق بازنشستگی کشوری از دیگر سهامداران فولاد خوزستان هستند.
کرمان با پول معدنکاران باشگاهداری میکند
کرمان سه تیم در سطح اول لیگ فوتبال ایران دارد. گلگهر سیرجان به مالکیت شرکت صنعتی معدنی گلگهر به عنوان یکی از بزرگترین تامین کنندگان سنگ آهن شرکتهای فولادی، و مس کرمان و رفسنجان که هر دو از شرکتهای مسی تغذیه میکنند.
گلگهر که امسال سومین سال حضورش در لیگ برتر است، سال گذشته امیر قلعهنویی که از او به عنوان گرانترین مربی داخلی در فوتبال ایران نام برده میشود را خرید و در ادامه نیز تنها برای جذب مهدی تیکدری از تراکتورسازی تبریز ۱۰ میلیارد تومان هزینه کرد.
سرمربی گلگهر تیر امسال رقم بالای قرارداد بازیکنان این تیم را تکذیب کرد اما گفت بازیکنان «قبلا در فوتبال یک میلیارد تومان دستمزد میگرفتند میرفتند با آن در خیابان ولنجک یک خانه ۲۰۰ متری میگرفتند این مال ۱۰ -۱۲ سال پیش است. اما اکنون بازیکن ۲۰ میلیارد دستمزد میگیرد اما آن خانه را نمیتواند بخرد» تا به صورت غیرمستقیم قراردادهای چند میلیارد تومانی فوتبالیستها در لیگ را تایید کند.
او امسال نیز همانند فصل قبل دو بازیکن جوان را با مبلغ بالاتر از پرسپولیس تهران «هایجک» کرد و یک بازیکن برزیلی هم خرید. گفته میشود یک فوتبالیست ملیپوش عراقی هم در فهرست خرید گلگهر قرار دارد.
شرکت سرمایهگذاری امید متعلق به بانک سپه سهامدار اصلی گلگهر سیرجان است. توسعه معادن و فلزات و فولاد مبارکه اصفهان هم از دیگر سهامداران اصلی آن به شمار میروند.
مس رفسنجان دیگر تیم کرمانی است که همانند گلگهر سه سال قبل به لیگ برتر رسید. مالک این تیم مجتمع مس رفسنجان سرچشمه است. معاون توسعه سرمایه انسانی صنایع ملی مس ایران بودجه مس رفسنجان در دوره قبلی لیگ برتر را ۱۲۶ میلیارد و در لیگ امسال ۱۶۳ میلیارد تومان اعلام کرده است.
مس کرمان هم در نخستین سال حضورش در سطح اول فوتبال ۱۴۰ میلیارد تومان از صنایع ملی مس سهم میبرد. دو باشگاه وابسته به صنایع مس در نقل و انتقالات حضور پررنگی نداشتند.
بریز و بپاش در تبریز
در میانه فصل سپری شده لیگ برتر محمدرضا زنوزی مطلق مالک تراکتور تبریز که در سالهای گذشته بازیکنان و مربیان نامدار بسیاری را با مبالغ چشمگیر به تبریز کشانده بود، تصمیم گرفت این باشگاه را بفروشد. صنایع ملی مس مشتری تراکتور بود و به روایت رسانههای ورزشی در دو مقطع ۱۲۰ میلیارد تومان به این باشگاه که امسال بردیف روسیهای را جایگزین مربی ترکیهای کرده است، کمک کرد.
تراکتور خلاف سال گذشته امسال چند بازیکن نامدار را از بازار داخلی و خارجی خریده است. گوستاوو واگنین از سائوپولو برزیل، صفا هادی ملیپوش عراقی و ریکاردو آلوز پرتغالی سه بازیکن خارجی تراکتور هستند که ارزش آنها بیش از ۲ میلیون یورو برآورد شده است. تیاگو فریرا دیگر بازیکن پرتغالی این تیم است که در میانه فصل قبل به تراکتور پیوست. ارزش این بازیکن ۴۰۰ هزار یورو اعلام شده اما رقم قرارداد او همانند دیگر بازیکنهای داخلی و خارجی فاش نشده است.
تراکتور تبریز در ۱۰ سال اخیر ۳۶ بازیکنان و ۹ مربی خارجی استخدام کرده است و بسیاری از آنان پس از ترک باشگاه برای دریافت مطالبات خود شکایت کردهاند. تابستان ۱۴۰۰ بدهی این باشگاه تبریزی ۳۸۸ میلیارد تومان اعلام شد. در شروع فصل تازه به نظر میرسد تراکتور بدهیاش را تسویه کرده و دوباره با جیب پر به بازار بازگشته است. این باشگاه که نزدیک به یک دهه در تملک سپاه پاسداران بود هیچگاه توضیحی قانع کننده در باره منابع مالی و هزینههایش نداده است.
نفتیهای فقیر
وزارت نفت که تا چند سال پیش چهار تیم در لیگ فوتبال ایران داشت، سال ۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر برای ورزش و به صورت ویژه فوتبال هزینه نمیکند. نفت تهران چند سال قبل از این تصمیم منحل شده بود و پارس جنوبی جم بوشهر هم پس از این تصمیم به لیگ پایینتر سقوط کرد. نفت مسجد سلیمان و آبادان اما با همه کمبودها همچنان در لیگ برتر باقی ماندهاند.
نفتیهای خوزستان در رقابت با باشگاههای متمول توان جذب بازیکن نامدار ندارند و بازیکنهای مستعد و خوبشان را هم در نقل و انتقالات از دست میدهند. دو باشگاه خوزستانی چند سالی است که از پول نفت بیبهره هستند.
«حامیان نامرئی» بخش خصوصی
ملوان بندر انزلی و نساجی مازندران را باید در شمار محبوبترین باشگاههای ایران قرار داد. اولی را قوی سپید انزلی مینامند و دومی هم امید شهر خسته. ملوان سالیان درازی از بیپولی رنج برد و به لیگ پایینتر سقوط کرد. منطقه آزاد انزلی، نیروی دریایی ارتش، حسین هدایتی (مالک استیل آذین و از بدهکاران بانکی)، سیروس محجوب، تاجر ایرانی ساکن امارات متحده عربی که به تاجر شتر شهره است، احمد دنیامالی، نماینده انزلی در مجلس شورای اسلامی و محسن میرابی، بازیکنان سابق این تیم که دوره کوتاه حضورش در این باشگاه حاشیههای فراوان داشت در دورههای مختلف مالک ملوان بودهاند. در حال حاضر ۳۰ درصد سهام این باشگاه در اختیار نیروی دریایی ارتش است و ۷۰ درصد هم در تملک دو بازیکن اسبق این باشگاه. بخشی از هزینه ملوان را ارتش تامین میکند و بخشی از آن هم از جیب یک حامی مالی به نام اشکان پوررشید. پوررشید عضو هیئت مدیره و سهامدار حداقل هفت شرکت است. او توانسته ملوان را از به سطح اول لیگ ایران برساند اما حضور رسانهای زیادی ندارد.
نساجی مازندران تا قبل از اینکه کارخانه نساجی قائمشهر پس از خصوصیسازی برای همیشه تعطیل و زمینهایش واگذار شود، بخشی از این کارخانه بود و حالا تنها بازمانده و نشانه از بزرگترین کارخانه نساجی تعطیل شده ایران است. در یک دهه اخیر مالکیت نساجی چند بار دست به دست شده و در انتها به رضا حدادیان مدیرعامل هواپیمایی وارش رسیده است. او در رقابت با باشگاههای متمول تهرانی و اصفهانی تیم کمخرجی دارد اما هیچگاه در باره میزان هزینههایی که برای احیای ورزشگاه و خرید بازیکنان و مربیان کرده، توضیحی نداده است.
دو سال قبل مربی وقت این تیم گفته بود بودجه نساجی یک پانزدهم سپاهان اصفهان است. بخشی از هزینههای نساجی از بودجه استانی مازنداران تامین میشود. مدیران استانی اما در این باره توضیح دقیقی ندادهاند.
«بخش خصوصی» ایران یک تیم دیگر هم در لیگ برتر ایران دارد؛ هوادار تهران. تیمی که حضورش در سطح اول فوتبال دو ساله شده است و مالک آن هم هلدینگ بازرگانی معصومی است. درآمد و هزینه این باشگاه هم همانند دیگر رقبایش نامشخص است.
از کجا میآورند؟
در شرایطی که بحران اقتصادی عمیقتر شده و بخش بزرگی از اقتصاد ایران با رکود روبرو است یا در آستانه رکود قرار دارد، باشگاههای وصل به واحدهای صنعتی و یا خزانه برای عقب نماندن از رقابت رکورد هزینه برای بازیکن را شکستهاند و به روایت بازیکنان بازنشسته دستکم ۵ هزار میلیارد تومان برای خرید بازیکن هزینه کردهاند.
باشگاهها علاوه بر مربی و بازیکنان، هر فصل باید برای ایاب و ذهاب، هتل، زمین تمرین و زمین بازی هم هزینه کنند. درآمد آنها هم، به غیر از باشگاههایی که از بودجه شرکتهای صنعتی تغذیه میکنند به تبلیغات روی پیراهن یا همان اسپانسر و اندکی هم از فروش بلیط است. صدا و سیما که برای هر ثانیه آگهی ۱۳۰ میلیون تومان میگیرد حاضر نیست به باشگاهها حق پخش بپردازد. درآمد باشگاههایی که به لیگ آسیا رسیدهاند هم به دلیل تحریمها مسدود شده است.
پرسش بیپاسخ که هر سال در زمان نقل و انتقالات تکرار میشود در این وضعیت این است که آنها از کجا میآورند و برای چه این همه خرج فوتبالی که خلاف دیگر نقاط جهان درآمدی هم نصیب مالکان و باشگاهداران نمیکند، میکنند؟
چرا برای نظر دادن مهلت کافی نمیدهید؟ برخی از مقاله هایی را که چند پس از انتشار آنها سزاوار تشویق یا پاسخ گفتن میدانم.
کامکار / 20 August 2022