چندی پیش که در شانگهای دوتا قطار زیرزمینی  به هم خوردند، چینی‌ها درعرض چند ثانیه از ماجرا باخبر شدند. یک مسافر قطار با دوربین تلفن همراهش از صحنه عکس گرفت و با میکروبلوگ این خبر را منتشر کرد: “همین حالا دوتا قطار خط شماره ده شانگهای باهم تصادف کردند. ما به همدردی  و حمایت شما نیاز داریم.”
 
یک روزنامه‌نگار محلی متوجه این خبر شد و آن را پخش کرد، اما پایگاه اینترنتی قطار زیرزمینی یک ساعت لفتش داد تا همین خبر را به مردم بدهد، غافل از این که مردم خودشان از قضیه مطلع شده بودند.
 
این نمونه به خوبی نشان می‌دهد که در چین هم مانند همه جای دیگر اخبار و اطلاعات با سرعت باد پخش می‌شوند و دولت برای کنترل ارتباطات اینترنتی مردم با مشکلات زیادی روبه‌رو است.
 
در یک نمونه دیگر در ماه ژوئیه  امسال، پخش میلیونی خبر یک تصادف در نزدیکی شهر ونجو (Wenzhou)
مانع از آن شد که  دولت کشته شدن ۴۰ نفر را لاپوشانی کند.
 
قریب به پانصد میلیون چینی به اینترنت وصلند. کنترل اینها کار حضرت فیل است. فیس‌بوک و توییتر در چین به کلی ممنوع است. به جای آنها برخی سایت‌های اجتماعی محلی مانند “بایدو“، “سینا“ یا “تنسنت“ایجاد شده است.  ۲۰۰ میلیون چینی از راه میکروبلاگ‌ها با هم رابطه دارند. تنها در مورد شرکت “سینا.وایبو”  (Sina.Weibo) در عرض سه ماه ۴۰ میلیون کاربر ثبت نام کرده‌اند.
 
اینکه این کانال‌های ارتباطی چه قدرتی دارند، در جریان پخش اخبار بهار عربی عیان شد. متخصصان کارکشته سانسور در ارگان حزب حاکم در روزنامه خلق (Volkszeitung) تأیید کردند که “در هنگام حوادث ناگهانی میکروبلاگ‌ها دست به یکی می‌کنند و به افکار عمومی جهت می‌دهند”.
 
این مسئله برای هو جینتائو (Hu Jintao) رهبر حزب و دولت مشکل‌ساز است. قضیه به قدری اهمیت دارد که او “هدایت صحیح افکار عمومی” را “وظیفه اصلی” خود اعلام کرده است.  قیام بهار عربی سانسورچیان چینی را از خواب بیدار کرد. آنها دیدند که روش‌های معمول سانسور دیگر کارایی ندارند. حتی فیلترهایی که سایت‌های مخالف را بلوکه می‌کردند و بعضی کلمات حساس را در ایمیل‌ها شناسایی می‌کردند، کارایی موثری نشان ندادند.
 
سانسور فقط توسط شرکت‌های دولتی اعمال نمی‌شود. چون نیاز به سانسور به قدری زیاد است که به این آسانی‌ها رفع نمی شود. برخی سانسورچیان به استخدام شرکت‌های خصوصی در می‌آیند تا “موضوعات مسئله‌ساز” را پاک کنند. شرکت‌هایی که در کار سانسور به حد کافی جدیت به خرج ندهند ممکن است دفتر و دستک‌شان بسته شود.
 
نهاد ویژهسانسور

 
پلیس کوچک کارتونی، نمادی است که این روز‌ها بر صفحه نمایش رایانه‌های کاربران چینی ظاهر می‌شود و به آن‌ها یادآوری می‌کند که قوانین را رعایت کنند.
 
در ماه مه امسال شورای رهبری چین یک نهاد مرکزی  (SARFT) جدید سانسور بر پا کرد. کار این نهاد هماهنگ کردن دستورالعمل‌های سانسورچیان ریز و درشتی است که از سوی ارگان‌های مختلف، ازجمله واحدهای تبلیغات و امنیت حزبی و وزارتخانه‌ها صادر می‌شوند.
 
آن‌چه چینی‌های بینوا از آن می‌ترسیدند، همین چندروز پیش بر سرشان نازل شد: در تازه‌ترین نشست کمیته مرکزی حزب “اصلاح و تقویت رشد شگفت‌آور فرهنگ سوسیالیستی” محور مباحثات بود. بر این پایه تمهیداتی تصویب شد .
 
اینترنت و میکروبلاگ‌ها بر اساس تمهیدات جدید قرار است با شدت و حدت بیشتری “سرپرستی” شوند، تا به کمک قانون مجازات متخلفین از انتشار “اخبار نامطبوع“ جلوگیری شود. جزییات بیشتری در مورد نحوه اعمال این “سرپرستی” فاش نشده است.
 
ادعا و رد ادعا

با همه این تمهیدات باز سانسورچیان حریف شم تیز و ابتکار کاربران نمی‌شوند. اصطلاحات و واژه‌های ممنوعه قوه ابتکار کاربران را تحریک می‌کنند. آنها با کمی تغییر در حروف کلمات ممنوعه و بازی‌های با نمک با واژه‌ها، سانسور را دور می‌زنند. عکس‌های روابط سکسی مسئولان جانماز آبکش محلی، یا تصاویر افشاگرانه عروسی‌های آقازاده‌ها با ماشینهای لوکس به قدری در اینترنت می‌مانند، تا پیش از فیلتر شدن، صدها هزار نفر آنها را دانلود کنند.
 
برای اینکه چینی‌ها از جنبش اشغال وال استریت به جنب و جوش نیافتند و ساکت سر جای‌شان بنشینند، شرکت اینترنتی بایدو (Baidu)اخیرا در یک اقدام پیشگیرانه تمام ترکیباتی را که در زبان چینی با “اشغال” و اسم یک شهر بزرگ چینی ساخته شوند، مسدود کرد. این برای آن بود که مردم مثلاً به صرافت نیافتند تا فلان شهر را اشغال کنند.
 
سال گذشته شرکت‌های اینترنتی چین واحد جدیدی  به نام “بازرسان شایعه” راه انداختند. این بازرسان که  بیشتراز جوانان زیر ۳۰ سال تشکیل شده است، هر روز میکروبلاگ‌ها را به دنبال “شایعات دروغین” زیرو رو می‌کنند. این “شایعات” باید در جا تکذیب شوند. این نهاد سانسور زیر نظارت مستقیم رهبری و دولت چین قرار دارد و به آن همان اهمیتی هم سطح با اهمیت “اداره رادیو، فیلم و تلویزیون” داده می‌شود.
 
یک نمونه از پیگیری و تکذیب‌های این نهاد سانسور چنین است: “اخیرا کاربران میکروبلاگ‌ها مدعی شده‌اند که در هنگام اکران نخست فیلم دولتی بنیانگذاری جمهوری هیچ تماشاگری حضور نداشت. این خبر کذب است. تماشاگر وجود داشت. میکروبلاگ‌های خاطی که این خبر کذب را منتشر کرده‌اند دوماه تمام حق انتشار از راه شرکت اینترنتی سینا.ویبو نخواهند داشت و به هیچ محفل اینترنتی هم نمی‌توانند وصل شوند.“
 
دست‌انداختن سانسورچیان
 
با همه این تمهیدات باز سانسورچیان حریف شم تیز و ابتکار کاربران نمی‌شوند. اصطلاحات و واژه‌های ممنوعه قوه ابتکار کاربران را تحریک می‌کنند. آنها با کمی تغییر در حروف کلمات ممنوعه و بازی‌های با نمک با واژه‌ها، سانسور را دور می‌زنند. عکس‌های روابط سکسی مسئولان جانماز آبکش محلی، یا تصاویر افشاگرانه عروسی‌های آقازاده‌ها با ماشینهای لوکس به قدری در اینترنت می‌مانند، تا پیش از فیلتر شدن، صدها هزار نفر آنها را دانلود کنند.
 
 اما وقتی علی‌رغم همه دوز و کلک‌ها، کار از کار بگذرد و دولت مستاصل شود، درست و حسابی از کوره در می‌رود: تابستان سال ۲۰۰۹ بعد از ناآرامی های قومی دراستان چیانچیانگXinjiang)) در غرب کشور ده ماه آزگار اینترنت منطقه به طور کامل قطع شد. در این مدت تنها بانک‌ها و نهادهای حزبی می‌توانستند هنوز به اینترنت وصل باشند.
 
منبع: TAZ