حمید مافی − کاهش تولید نفت ایران همچنان ادامه دارد. در حالی که مقامهای ایرانی در ماههای گذشته همچنان بر حفظ میزان تولید نفت خود تاکیده کردهاند، گزارشهای جدید سازمانهای بین المللی که به رصد بازار انرژی میپردازند، نشان میدهد که توان تولید نفت ایران بیش از گذشته کاهش یافته است.
در تازهترین گزارش “اوپک” از وضعیت بازار انرژی در مقابل نام ایران یک خط تیره قرار دارد، خط تیرهای که نشاندهنده خودداری مقامهای دولتی ایران از اعلام میزان تولید و صادرات نفت در یک ماه گذشته است. با این حال، اوپک به نقل از “منابع ثانویه” خود اعلام کرده است که صادرات نفت ایران نسبت به مدت مشابه سال گذشته، بیش از ۵۲ درصد کاهش یافته است. بر اساس این گزارش، صادرات نفت ایران در ماه گذشته میلادی به یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
بر پایه گزارش “رویترز”، تولید نفت ایران نسبت به سه ماه نخست سال ۲۰۱۲ به میزان ۵۶۶ هزار بشکه در روز کاهش یافته است. این گزارش میزان کاهش تولید نفت ایران در مقایسه با سال ۲۰۱۰ را ۸۹۰ بشکه در روز اعلام کرده است. میزان تولید روزانه نفت ایران در ماه گذشته دو میلیون ۸۱۷ هزار بشکه گزارش شده است. این در حالی است که مقامهای ایرانی اعلام کرده بودند که تولید نفت در سال جاری به چهار میلیون و چهل هزار بشکه در روز میرسد.
مقامهای حکومتی در ایران، امیدوارند که با راهکارهایی که از آن به عنوان اقتصاد مقاومتی یاد میکنند، بتوانند در مقابل تحریمها ایستادگی کنند. اما بنا بر گفته همین مقامهای حکومتی، فشار تحریمها بیشتر از آنچه که تصور کردهاند، بوده است. کاهش صادرات نفتی و غیر نفتی سبب شده است که برخی از نمایندگان مجلس و مقامهای دولتی خواستار بازنگری در قانون بودجه و واقعی کردن منابع درآمدی دولت شوند.
این در حالی است که کارشناسان مستقل اعلام کردهاند که تا به حال تنها سی درصد از مجموعه تحریمهای اعمال شده علیه ایران اجرایی شده است و با افزایش تحریمها و اعمال سخت گیریهای بیشتر از سوی سازمانهای بین المللی و کشورهای عضو اتحادیه اروپا و امریکا، میزان صادرات نفتی و غیر نفتی ایران با کاهش چشمگیری روبرو خواهد شد، کاهشی که اقتصاد ایران را بیش از گذشته آشفته خواهد کرد و دولت را در تنگناهای بیشتری قرار خواهد داد.
مجموعه گزارشها حاکی از این است که صادرات نفت ایران در ماههای گذشته با کاهش چشمگیری روبرو بوده است. همین کاهش در میزان صادرات نفت، سبب شده است که دولت بخش زیادی از درآمدهای نفتی خود را از دست بدهد. پایگاه خبری “رویترز” مدعی شده که ایران از محل کاهش تولید و صادرات نفت، سه میلیارد دلار در ماه زیان میبیند.
سایه سوریه بر سر روابط ایران و ترکیه
“رویترز” همچنین گزارش کرده است که واردات نفت ترکیه از ایران، به کمترین میزان خود رسیده است. ترکیه در ماه گذشته تنها ۷۰ هزار بشکه نفت از ایران خریداری کرده است. این در حالی است که واردات نفت این کشور از ایران، در نخستین ماههای سال ۲۰۱۲، ۲۷۰ هزار بشکه بوده است. دولت ترکیه فروردین ماه امسال، همزمان با نشست ایران و گروه ۵+۱ در استانبول اعلام کرد که واردات نفت از ایران را کاهش خواهد داد. اگر چه دولت ترکیه اعلام کرده بود که تنها بیست درصد واردات نفت از ایران را کاهش خواهد داد، اما بالا گرفتن تنش میان ایران و ترکیه سبب شده که این کشور، بیش از آنکه اعلام کرده است، واردات نفت خود از ایران را کاهش دهد.
روزنامه “زمان” ترکیه، که به حزب حاکم بر این کشور نزدیک است، مقالهای منتشر کرده که در آن ضمن اشاره به حمایتهای دولت ترکیه از ایران در کشمکش بر سر برنامه هستهای جمهوری اسلامی آمده است: “زمان آن رسیده که دولت ترکیه، در روابط خود با ایران تجدید نظر کند.” عبدالله بوزکورت، نویسنده این مقاله، مدعی شده است که روابط ایران و ترکیه، به دوران قبل باز نخواهد گشت. او سوریه را محل اختلاف استراتژیک ایران و ترکیه دانسته و با اشاره به تهدید مقامهای ایرانی در خصوص دخالت ترکیه در امور داخلی سوریه، نوشته است: “حکومت ایران نگران است که پس از سقوط بشار اسد، نوبت به بهار ایرانی برسد.”
او در ادامه با اشاره به حجم بالای مبادلات تجاری میان ایران و ترکیه، نوشته است: “مبادله تجاری ایران و ترکیه به نفع ترکیه نیست، چرا که بسیاری از شرکتهای ایرانی در ترکیه، تحت نظر فرماندهان نظامی هستند و از سوی دیگر، مبادله نفت و گاز با ایران، سبب شده است که ترکیه همواره با کسری حساب جاری روبرو شود”.
بوزکورت در ادامه، با اشاره به اینکه ایران به خاطر ترس از انزوای منطقهای و بینالمللی بیشتر نمیخواهد روابط با ترکیه را از دست بدهد، تاکید کرده است که ترکیه هم نباید به خاطر روابط با تهران، روابط منطقهای و نقش خود در منطقه را مخدوش کند.
پیش از این نیز، برخی از کارشناسان سیاسی ترکیه خواستار قطع روابط تجاری این کشور با ایران شده بودند. عبدالله بوزکورت، چند ماه پیش در مقالهای، بر رها شدن ترکیه از قید ایران تاکید کرده بود. او گفته بود که واردات گاز از ایران، برای ترکیه مقرون به صرفه نیست.
کاهش صادرات پتروشیمی
گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران در چهار ماه نخست امسال از کاهش صادرات غیر نفتی ایران حکایت دارد. گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که میزان صادرات غیر نفتی ایران در چهار ماه نخست امسال به ۱۱ میلیارد و ۹۸۷ میلیون دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، به لحاظ ارزشی ۱۶ درصد و به لحاظ وزنی ۷٫۵۸ درصد کاهش را نشان میدهد.
بر اساس این گزارش، نزدیک به ۵۰ درصد از صادرات غیر نفتی ایران را محصولات پتروشیمی و شبه نفتی تشکیل دادهاند. ۳۰,۱۳ درصد از صادرات غیر نفتی ایران را محصولات پتروشیمی و ۱۸,۲ درصد را میعانات گازی تشکیل میدهند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از سی درصد کاهش را نشان میدهد.
آن گونه که گمرک ایران گزارش کرده است، صادرات ایران به قاره اروپا بیش از سایر قارهها کاهش داشته است. در حالی که صادرات ایران به قاره امریکا افزایش چشمگیری داشته است. میزان صادرات غیر نفتی ایران به قاره اروپا، ۳۱,۳۵ درصد کاهش داشته در حالی که صادرات غیر نفتی ایران به قاره امریکا با افزایش ۱۴۱ درصدی همراه بوده است.
صادرات غیر نفتی ایران به قاره آسیا نیز ۴,۶۶ درصد کاهش یافته است. همچنین ارزش کالاهای صادراتی ایران به اقیانوسیه هم با کاهش ۲۲,۳ درصدی همراه بوده است. ارزش کالاهای صادراتی ایران به قاره افریقا هم از افزایش ۹۹ درصدی بهرهمند شده است.
ارزان فروشی نفت ایران
ایران برای اینکه از کاهش بیشتر درآمدهای نفتی خود جلوگیری کند، در ماههای گذشته اقدام به کاهش قیمت نفت و تخفیف به مشتریان نفتی خود کرده است. بر اساس گزارش “بلومبرگ”، ایران در ماه گذشته، هر بشکه نفت خام خود را با ۳۹ تا ۸۰ سنت تخفیف به مشتریان عرضه کرده است.
مقامهای ایرانی اعلام کردهاند که این تخفیفها به منظور رقابت با عربستان صورت گرفته است. “بلومبرگ” بدون ذکر نام، به نقل از یک مقام رسمی شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است: “این شرکت قیمت نفت سبک ایران را در آسیا ۸۰ سنت نسبت به ماه آگوست کاهش داده و قیمت این نوع نفت به ۱,۴۴ دلار بیش از متوسط قیمت نفتهای دبی و عمان رسیده است.”
شرکت نفت عربستان قیمت نفت سبک خود را به همین میزان کاهش داده است و شرکت ملی نفت ایران قیمتهای خود را با آن قیمتهایی که توسط شرکت “آرامکو” عربستان تعیین میشود، منطبق میکند. وی گفته است: “قیمت نفت سنگین ایران نیز با تخفیف ۳۹ سنتی در ازای هر بشکه مواجه شده و قیمت نفت فروزان ۱۸سنت کاهش یافته است. نفت سروش و نوروز برای آسیا با تخفیف ۵,۶۰ دلاری نسبت به نفت سنگین ایران قیمتگذاری خواهد شد”.
پیش از این گزارشهایی در باره ارزان فروشی نفت از سوی ایران منتشر شده است. مقامهای ایرانی به دلیل تحریمهای نفتی و بانکی، اعلام کردهاند که یک کنسرسیوم داخلی، بیمه نفت کشهای ایران را عهده دار میشود. چین به عنوان یکی از مشتریان نفتی ایران هم اعلام کرده است که خرید نفت از ایران را به شرط تحویل در محل، ادامه خواهد داد.
علاوه بر این، آن گونه که یک ماه پیش، رسانههای داخلی ایران گزارش دادند، ایران به تهاتر نفت در برابر کالا روی آورده است. هند، چین، اندونزی و کره جنوبی کشورهایی هستند که در مقابل خرید نفت، کالا به ایران صادر میکنند.
پیچ سخت تحریمها
مقامهای حکومتی در ایران، امیدوارند که با راهکارهایی که از آن به عنوان اقتصاد مقاومتی یاد میکنند، بتوانند در مقابل تحریمها ایستادگی کنند. اما بنا بر گفته همین مقامهای حکومتی، فشار تحریمها بیشتر از آنچه که تصور کردهاند، بوده است. کاهش صادرات نفتی و غیر نفتی سبب شده است که برخی از نمایندگان مجلس و مقامهای دولتی خواستار بازنگری در قانون بودجه و واقعی کردن منابع درآمدی دولت شوند.
این در حالی است که کارشناسان مستقل اعلام کردهاند که تا به حال تنها سی درصد از مجموعه تحریمهای اعمال شده علیه ایران اجرایی شده است و با افزایش تحریمها و اعمال سخت گیریهای بیشتر از سوی سازمانهای بین المللی و کشورهای عضو اتحادیه اروپا و امریکا، میزان صادرات نفتی و غیر نفتی ایران با کاهش چشمگیری روبرو خواهد شد، کاهشی که اقتصاد ایران را بیش از گذشته آشفته خواهد کرد و دولت را در تنگناهای بیشتری قرار خواهد داد.