بیژن روحانی – انتشار نقشه جدید «امنیت غذایی» در جهان موقعیت خطرناک برخی ازکشورها را آشکار کرده است و به خوبی ارتباط عمیق جنگ و گرسنگی انسان‌ها را در نقاط مختلف دنیا نشان می‌دهد. مطابق نقشه و گزارش جدید مربوط به آن که به تازگی منتشر شده است، بخش‌های وسیعی از قاره آفریقا با بحران مهارنشدنی گرسنگی و قطحی روبه‌رو است؛ در حالی که برخی ساکنان کره زمین به‌خصوص در آمریکای شمالی و استرالیا با بیماری‌های ناشی از چاقی مفرط دست به گریبان هستند.
این نقشه توسط موسسه پژوهشی«میپل کرافت» و بر مبنای اطلاعات و داده‌های سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، فائو تهیه شده است. در تهیه این نقشه که میزان امنیت غذایی و خطر گرسنگی در جهان را نشان می‌دهد، دوازده شاخص مهم مورد توجه پژوهشگران بوده است؛ شاخص‌هایی از قبیل فراهم بودن غذا، دسترس‌پذیر بودن آن و ثبات و پایداری منابع غذایی، مغذی بودن و همچنین بهداشتی بودن مواد غذایی جزو شاخص‌هایی هستند که در این پژوهش به آن‌ها استناد شده است.
گرچه وجود فقر، قحطی و گرسنگی شدید در مناطق جنوبی صحرای بزرگ آفریقا و شاخ آفریقا، غافلگیرکننده نیست، اما برخی دیگر از نتایج این نقشه زنگ خطر و هشدار را برای سایر نقاط جهان به صدا درمی‌آورد.
مطابق برآوردهای این موسسه پژوهشی که به‌طور ویژه در خصوص خطرات و تهدیدهای مختلف جهانی تحقیق می‌کند، ایران جزو کشورهایی است که در رده‌بندی «خطر متوسط» در نقشه امنیت غذایی جهان قرار گرفته است و از این نظر با بسیاری از کشورهای جهان موقعیتی مشابه دارد؛ اما دو همسایه شرقی و غربی ایران با خطرات بزرگی تهدید می‌شوند. افغانستان جزو کشورهایی است که با رنگ قرمز در این نقشه مشخص شده و بنابراین امنیت غذایی در آن با خطرات فوق‌العاده زیادی تهدید می‌شود. عراق نیز جزو کشورهایی است که با یک درجه ریسک کمتر، امنیت غذایی‌اش در معرض خطراتی با ضریب بالاست. افغانستان سالی بحرانی را از نظر امنیت مواد غذایی پشت سرگذاشته است و هنوز خطرات فراوانی مقابل آن قرار دارند. در ابتدای سال جاری میلادی، خطر خشکسالی و کمبود باران محصولات کشاورزی و به‌خصوص گندم را در این کشور به شدت تهدید می‌کرد، اما این خطرات از نیمه دوم سال به خطر سیل تبدیل شد و اکنون بخش وسیعی از محصولات غذایی آن در معرض نابودی به دلیل طغیان‌های فصلی و سیل قرار گرفته‌اند. تداوم بحران، ناامنی و درگیری به خصوص در مناطق جنوبی، جنوب شرقی و جنوب غربی افغانستان بازهم می‌تواند امنیت و دسترسی به مواد غذایی را به خطر بیاندازد و باعث جابهجاییهای جمعیت درون افغانستان یا سیل مهاجرت به کشورهای همجوار شود.واقعیت دهشتناک مهمی که این پژوهش آشکار می‌کند ارتباط ناخوشایند جنگ و گرسنگی در جهان است: هرجا که یکی راه می‌یابد، دیگری را نیز به دنبال خود می‌برد. بدترین کشورهای جهان از نظر امنیت غذایی و خطر گرسنگی کشورهای کنگو، سومالی، بروندی، اریتره، چاد، اتیوپی، هاییتی، افغانستان و لیبریا هستند. در بسیاری از این کشورها جنگ‌های مختلف و منازعات داخلی هنوز در جریان است یا این‌که آثار ناخوشایند جنگ‌های گذشته بر تولید، توزیع و دسترسی به مواد غذایی تاثیر منفی گذاشته است. بحران امنیت غذایی در کنگو به جز جنگ دلایل دیگری نیز دارد: نیمی از زمین‌های قابل کشت در این کشور در اختیار شرکت‌های خارجی است که از آن برای تامین مواد غذایی کشورهای ثروتمند استفاده می‌کنند. طبق برآوردها، جمهوری دمکراتیک کنگو طی چندسال آینده یکی از پرتراکم‌ترین کشورهای جهان از نظر جمعیت خواهد بود، بنابراین با توجه به وضعیت بحرانی مواد غذایی در این کشور باید انتظار یک فاجعه تمام عیار را در این منطقه داشت.
نقشه امنیت غذایی در جهان بار دیگر توجه بین‌المللی را به وضعیت دهشتناک شاخ آفریقا، جایی که کشورهای سومالی، اتیوپی و اریتره قرار دارند، جلب می‌کند. این منطقه با یکی از بدترین خشکسالی‌‌ها و قحطی‌ها طی شصت‌سال گذشته روبه‌رو است و از همین‌رو زندگی میلیونها نفر از مردم ساکن این کشورها تحت تاثیر قحطی شدید و کمبود مواد غذایی قرار گرفته است. از سوی دیگر افزایش شدید قیمت مواد غذایی که به اعتقاد برخی کارشناسان این حوزه با مسائل جاری اجتماعی و قیام‌‌های خاورمیانه و شمال آفریقا می‌تواند در ارتباط باشد، به شدت بر قیمت غذا در سومالی و شاخ آفریقا تاثیر گذاشته است. اکنون قیمت آرد ذرت در موگادیشو، پایتخت سومالی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته بیش از صد در صد و قیمت ذرت خوشه‌ای حدود صد و هشتاد درصد افزایش یافته است.همچنین بر پایه اطلاعات تحلیل شده، شبه قاره هند نیز اکنون در وضعیت ناپایدار از لحاظ امنیت غذایی قرار دارد. هند اگرچه توانسته رشد اقتصادی بسیار قابل توجهی داشته باشد، اما واقعیت آن است که هنوز میلیونها نفر در این کشور پرجمعیت از فقر شدید مواد غذایی و گرسنگی رنج می‌برند و یک چهارم گرسنگان جهان در آن‌جا زندگی می‌کنند، همچنین نیمی از کودکان هندی به سوء تغذیه مبتلا هستند. توسعه زیرساخت‌ها و رشد سریع و حیرت‌آور اقتصادی در هند هنوز نتوانسته است بر فقر و گرسنگی در این شبه‌قاره عظیم چیره شود. یکی از دلایل مهم فقر و گرسنگی در هند به اعتقاد کارشناسان موسسه «میپل کرافت»، توزیع ناعادلانه ثروت و درآمدهای نامتوازن در این کشور است.
اسپانیا و پرتغال نیز جزو معدود کشورهای اروپایی و ثروتمند هستند که در مناطق با خطرپذیری متوسط از نظر امنیت مواد غذایی قرار گرفته‌اند. دلیل عمده این امر وابستگی بیش از حد این دو کشور به واردات گندم و همچنین کاهش منابع آبی است. بنابراین افزایش قیمت این محصول می‌تواند امنیت غذایی در این کشورها را به خطر بیندازد.
تاثیر بحران غذا در نقاط مختلف دنیا، تنها به بروز فجایع انسانی نظیر قحطی و گرسنگی محدود نمی‌شود بلکه چنین وضعیتی عامل بروز بسیاری از بحران‌های دیگر از جمله ناامنی، جابهجاییهای جمعیتی، خشونت و درگیری‌های اجتماعی است.
در همین زمینه: