سه‌شنبه ۸ بهمن (۲۸ ژانویه) در حرم شاه‌عبدالعظیم در تهران عده‌ای از مدیحه‌سرایان که خود را «شاعران آئینی» می‌نامند گرد آمدند. آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری که تولیت حرم شاه‌عبدالعظیم را به عهده دارد، میزبان این جمع بود. او خواهان به وجود آمدن یک «قوه قهریه» در مقابله با «منحرفان» شد.

جشنواره «شاعران آئینی» در خراسان
جشنواره «شاعران آئینی» در خراسان

شاعران آئینی در این نشست از کم‌کاری‌ها و انحرافاتی که در زمینه اشعار عاشورایی و مداحی به وجود آمده و همچنین از بی‌توجهی رسانه‌ها به این نوع شعر و شاعرانش گلایه‌مند بودند.

شاعران آئینی یا مدیحه‌سرایان با مداحان و حسینیه‌ها و هیأت‌های مذهبی در ارتباط تنگاتنگ قرار دارند. این شاخه از شعر عامیانه فارسی با مایه‌های مذهبی، پس از انقلاب و به ویژه در دوران رهبری آیت‌الله خامنه‌ای مورد توجه قرار گرفت و به‌تدریج، در طی سالیان گذشته به شعر درباری و شاعرانش به شاعران صله‌بگیر وابسته به بیت رهبری فروکاست.

ری‌شهری: « باید یک قوه قهریه برای برخورد با منحرفان نیز داشته باشیم؛ چرا که این کشور، دارای نظامی اسلامی است و از انحراف به دور است.»

معمولاً در ماه رمضان گروهی از این شاعران در بیت رهبر جمهوری اسلامی گرد می‌آیند و اشعارشان را می‌خوانند. برای راه یافتن به این حلقه، اشعار می‌بایست از ویژگی‌هایی برخوردار باشند. یکی از این ویژگی‌ها این است که شاعر می‌بایست واژه‌هایی مانند «شهید»، «قرآن»، «کعبه»، اذان، «کربلا»، «نماز»، «معراج»، «توحید»، «پیغمبر»، «قنوت»، «خدا»، «قدس»، «محرم»، «معصوم»، «محراب»، «تسبیح» و «سوره» را در شعرش آورده باشد. هرچه بسامد این واژه‌ها بالاتر باشد، یعنی بیشتر تکرار شده باشند، آن شعر «آیینی‌«تر است.

همسو با این نوع شعر عام‌پسند با سویه‌های برجسته ایدئولوژیک، نوعی از مداحی پاپ هم در سال‌های گذشته به تدریج در ایران رواج یافته. به‌کارگیری سازهای موسیقی و اشعار نامتعارف در مراسم عزاداری محرم در قالب پاپ دینی به مشکلی برای روحانیت شیعه بدل شده است. روحانیون صدای این مداحان را «غنا»، یعنی موسیقی نامشروع و حرام می‌دانند.

محمد ری‌شهری
محمد ری‌شهری

مدیحه‌سرایان در نشست حرم شاه‌عبدالعظیم از چنین انحرافاتی در شعر مداحی سخن در میان آوردند.

ری‌شهری به مدیحه‌سرایان گفت: « ما نیرویی برای جلوگیری از انحرافات نداریم، ولی اگر شما شاعران دلسوز اهل بیت با هم باشید، زمینه مقابله با انحرافات و منحرفان نیز فراهم می‌شود؛ چرا که این کشور، کشور اهل بیت و اسلام است.»

در این نشست قرار شد کارگروهی برای گردآوری مدیحه‌سرایی‌ها تشکیل شود. مهم‌ترین وظیفه این کارگروه گردآوری اشعار مداحی در کتاب‌هایی در چندین جلد است که در ایران اصطلاحاً به آن «ادبیات فاخر» می‌گویند. آقای ری‌شهری درباره وظایف این کارگروه گفته است: «این گروه باید در زمینه شناسایی آثار فاخر و تدوین آن‌ها در چند جلد، دقت لازم را به خرج دهند. سپس باید در زمینه تولید آثار فاخر جدید قدم برداشت تا در صورتی‌ که به این مسئله توجه نشده است، ما خودمان با دقت به این امر اهتمام ورزیم و پس از انجام کار، آثار فاخر را به رسانه‌ها، سازمان تبلیغات اسلامی و ارگان‌های فعال در این عرصه معرفی کنیم.»

افزون بر «سازمان تبلیغات اسلامی» در ایران نهادهایی هم مانند «پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس» برای ترویج ادبیات ایدئولوژیک به وجود آمده‌اند.

یکی از وظایف «پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس» فراهم آوردن زمینه‌هایی برای انتشار رمان‌های چند جلدی درباره وقایع جنگ ایران و عراق است.

رویکرد قهرآمیز به زبان و ادبیات پس از دیدار آیت‌الله خامنه‌ای با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۹ آذر ماه از نو در جامعه مطرح شد. این رویکردهای تازه در سایه احتمال گشایش نسبی فضای فرهنگی در دولت حسن روحانی اهمیت پیدا می‌کند.

این پژوهشگاه که با وزارت آموزش و پرورش، موزه‌ها، ستاد کل نیروهای مسلح، دانشکده افسری و دانشگاه پیام نور و کتابخانه‌ها همکاری تنگاتنگ دارد، رمان‌های «فاخر» چند جلدی را به طور گسترده در سطح جامعه، از طریق این نهادها توزیع می‌کند، و به این ترتیب بر شمارگان کتاب‌ها می‌افزاید. رمان‌هایی مانند «نورالدين پسر ايران»‌، «شنام» و «پايی كه جا ماند» و همچنین کتاب‌های متعدد «خاطرات دفاع مقدس» و «داستان دفاع مقدس» و «سینمای دفاع مقدس» از آثاری هستند که زیر پوشش « پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس» انتشار می‌یابند و به شکل گسترده توزیع می‌شوند. رسانه‌های وابسته به حاکمیت در ایران از این آثار به عنوان «آثار فاخر ادبی» یاد می‌کنند. پیش از آنکه این اصطلاح باب شود، منتقدان از «اسلامی‌نویسی» سخن می‌گفتند.

اکنون آیت‌الله ری‌شهری از مدیحه‌سرایان هم خواسته است که اشعار مداحی را گرد بیاورند و به شکل کتاب‌های چند جلدی فاخر منتشر کنند.

محمد ری‌شهری که در زمان ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای و در کابینه میرحسین موسوی در دو دوره وزیر اطلاعات بود، در نشست شاه‌عبدالعظیم راهکاری هم برای مقابله با آنچه که به گمان او انحراف در شعر و ادبیات به شمار می‌آید پیشنهاد داد. آقای ری‌شهری گفت: « باید یک قوه قهریه برای برخورد با منحرفان نیز داشته باشیم؛ چرا که این کشور، دارای نظامی اسلامی است و از انحراف به دور است.»

پیش از این حمید رضا مقدم‌فر، معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران در گفت‌و‌گویی که خبرگزاری بسیج در ۶ بهمن ماه با او انجام داده بود اعلام کرد که بسیج و سپاه پاسداران قصد دارند وظیفه پاسداری از زبان فارسی را هم به عهده بگیرند.

آقای مقدم‌فر که در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ مدیر عامل خبرگزاری فارس هم بوده است، گفته بود: «احیا و حفظ زبان فارسی برای تمام افرادی که ولایت‌مدار هستند و عرق دینی، ملی و مذهبی دارند، یک امر واجب است.»

آقای ری‌شهری از سال ۱۳۵۸ تاکنون حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی، ریاست دادگاه انقلاب ارتش، وزیر اطلاعات، دادستان کل کشور، دادستان ویژه روحانیت، تولیت شاه‌ عبدالعظیم، نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری، نمایندگی ولی فقیه و سرپرستی حجاج را به عهده داشته است.

رویکرد قهرآمیز به زبان و ادبیات پس از دیدار آیت‌الله خامنه‌ای با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۹ آذر ماه از نو در جامعه مطرح شد. این رویکردهای تازه در سایه احتمال گشایش نسبی فضای فرهنگی در دولت حسن روحانی اهمیت پیدا می‌کند.

به حکم محمد محمدی ری‌شهری در سال‌های نخست انقلاب بیش از ۱۳۰ تن از افسران ارتش و همچنین برخی شخصیت‌های سیاسی مانند صادق قطب‌زاده به جوخه اعدام سپرده شدند. او همچنین بنا بر برخی گزارش‌ها حکم قتل فریدون فرخزاد را هم صادر کرده بود.

او هم‌اکنون رییس مؤسسه فرهنگی دارالحدیث است.

در همین زمینه:

طیب‌الله انفاسکم، بد لفظ و بد مضمون
«بسیج و سپاه وظیفه پاسداری از زبان فارسی را بر عهده دارند»
فریدون فرخزاد چگونه به قتل رسید؟
اعدام افسران حزب توده به حکم ری‌شهری