پس از خبرهای گوناگونی از حضور یا عدم حضور مسعود پزشکیان از ۲۹امین اجلاس اقلیمی سازمان ملل متحد در شهر باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان ـ که درنهایت هم او به این اجلاس نرفت ـ و پس از اعتراض‌ها به حضور مقام‌های جمهوری اسلامی در اجلاسی که اسرائیل هم در آن حضور دارد، ۲۶ آبان شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست ایران در یادداشت «گزارشی از اجلاس کاپ ۲۹» نوشت که توانسته است «سه دقیقه» در این اجلاس صحبت کند. او همچنین نوشت با مقام‌های چند دولت مانند عراق، ترکیه، نپال، امارات متحده عربی، کویت، پاکستان، اقلیم کردستان و بنگلادش صحبت کرده و درنهایت افزود:
در روز دوم اولین سخنران مراسم بودم. با توجه به زمان محدود سه دقیقه تعیین شده، در سخنانم تلاش کردم به این واقعیت اشاره کنم که کشورها برای رشد اقتصادی نیاز به انرژی دارند که لازمه آن دسترسی به انرژی‌های تجدیدپذیر، پاک و هسته‌ای است. استفاده از این نوع انرژی‌ها نیازمند دو مولفه مهم فناوری و منابع مالی است و برای تحقق مقابله با تغییر اقلیم، کشورهای جنوب حتما باید حمایت شوند.
انصاری در این یادداشت یادآور وضعیت نگران‌کننده دریای خزر و آلودگی رود ارس شد، از وضع انرژی نوشت اما صحبتی از واقعیت تغییر اقلیم در ایران نکرد و از امتداد خشکسالی، مرگ روستاها و شهرها، جنگل‌سوزی‌ها، سیلاب‌ها و… حرفی نزد. او از «رشد اقتصادی» صحبت کرد اما از تلاش برای پیوستن ایران به پیمان پاریس چیزی نگفت. پیمانی که نماینده ایران آن را امضا کرد، اما شورای نگهبان آن را رد کرد چون «منابع مالی مشخص ندارد» و پس از آن دیگر الحاق ایران به این پیمان به دست فراموشی سپرده شد.
تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های صنعتی و سبک زندگی آدمی است و توجه‌ای به چشم‌اندازهای کوتاه‌مدت و متمرکز رفع تحریم‌ها یا موضوع امتداد رشد اقتصادی ندارد. وضع اقلیمی ایران بد است و نشانه‌ای از تلاشی برای بهبود آن دیده نمی‌شود. یک مثال آن را می‌توان در رتبه‌بندی حکومت‌های جهان در موضوع برنامه‌ریزی برای مقابله و مدیریت گرمایش جهانی دید. در یکی از آنها، ایران در قعر جدول است و فقط وضع عربستان سعودی بدتر از ایران است و در رتبه‌بندی‌های دیگر برنامهریزیهای این حکومت «به‌طور بحرانی ناکافی» عنوان شده است.
ایران می‌تواند جهان را به آستانه چهار درجه بکشاند
موسسه علمی «سنجش اقدام اقلیمی»، برنامه‌ریزی‌ها و اجرای این برنامه‌ها در ۳۹ کشور جهان در کنار اتحادیه اروپا را بررسی می‌کند، کشورهایی که بیش از ۸۵ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کنند. شیوه کار این سنجش، شناسایی قول‌ها و برنامهریزیهای هر حکومت، سپس پیگیری اجراهای آنها و درنهایت مقایسه نتایج آن با دیگر کشورهاست. نمره جمهوری اسلامی در این سنجش «به‌طور بحرانی ناکافی» است و شیوه کار این حکومت برای بقیه جهان زندگی در آستانه چهار درجه سانتی‌گراد را به‌همراه خواهد داشت.
جدول این سنجش برای جمهوری اسلامی می‌گوید «پیش از حمایت جهانی، نیازمند برنامه داخلی است»، یعنی برخلاف نظر مدیر سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، رفع تحریم‌ها نمی‌تواند تاثیری بر بی‌عملی حکومت در درک، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های مقابله و مدیریت گرمایش زمین بگذارد و «اگر دیگر کشورها هم شیوه ایران را دنبال کنند، گرمایش از آستانه چهار درجه می‌تواند عبور کند».
پیش‌بینی فعلی سازمان ملل متحد گذر از آستانه سه درجه سانتی‌گراد در این قرن میلادی است. امسال، دمای میانگین زمین ۱٬۶۲ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر در مقایسه با پیش از عصر صنعتی شدن است. هدف «پیمان پاریس» نرسیدن جهان به آستانه ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد است و هم‌اکنون نگاه برخی کشورهای جهان، نرسیدن به آستانه دو درجه سانتی‌گراد است.
در ظاهر، تفاوت چندانی بین یک‌ونیم تا دو درجه سانتی‌گراد می‌تواند، به چشم نیاید اما اینجا صحبت از دمای میانگین زمین است و مانند واحد سنجش زلزله، ریشتر، نیم و یک درجه افزایش در آن می‌تواند تاثیری کاملا متفاوت بر جای بگذارد. بر اساس پژوهشی که همزمان با اجلاس اقلیمی باکو منتشر شد آستانه دو درجه سانتی‌گراد می‌تواند جان یک میلیارد نفر ـ یک نفر از هر هشت نفر مردم جهان ـ را بگیرد.
رتبه «بسیار ضعیف» جمهوری اسلامی در میان تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانه‌ای
موسسه «شاخص عملکرد تغییرات اقلیمی» از ۲۰۰۵ میلادی، وضعیت ۶۳ حکومت جهان در موضوع برنامه‌ریزی و اجرا برنامه‌های مرتبط به گرمایش جهانی را می‌سنجد. تنها ۶۳ کشور برای این سنجش انتخاب شده‌اند، چون آنها مسئول تولید بیش از ۹۰ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان هستند.
در پروفایل ایرانِ این شاخص، در ۲۰۲۴ میلادی نسبت به سال پیش، جمهوری اسلامی سه رتبه سقوط کرده و در جایگاه ۶۶ ایستاده است. عربستان سعودی در قعر جدول است و یک رتبه بالاتر از ایران، نام امارات متحده عربی دیده می‌شود. سه رتبه نخست این جدول خالی است، چون هیچ کدام از حکومت‌های جهان نتوانسته‌اند طبق سیستم این شاخص، امتیاز «فعالیت بسیار موثر» را کسب کنند.
این شاخص در موضوع جمهوری اسلامی نوشته «صرف عدم تصویب پیمان پاریس» برای امتیاز «بسیار ضعیف» این حکومت کافی است اما در کنار آن، کمتر از یک درصد انرژی مصرفی این کشور از منابع پاک ـ مانند نور خورشید یا باد ـ به‌دست می‌آید و همزمان، تولید گازهای گلخانه‌ای ایران بسیار بالاست و این در حالی است که «ایران امواج شدید گرما و دیگر عواقب تغییر اقلیم» را شاهد است.
به یک معنا، همزمان بی‌کفایتی حکومتی که حتی نمی‌تواند برق کافی برای شهروندان خود تولید کند و این انرژی را به‌شیوه‌ای پایدار و تمیز در اختیار عموم جامعه قرار دهد، بایستی از یک سو با عواقب تغییر اقلیم، مانند امتداد خشکسالی روبه‌رو شود و از آن سو عواقب بی‌برنامه‌گی‌هایش را هم شاهد باشد. به‌عنوان مثال فرونشست زمین که به طور گسترده مناطق شهری و روستایی ایران را تهدید می‌کند. وضع امروز بد است، برنامه‌ای برای بهبود وضع فردا وجود ندارد. شاید گام نخست، شفافیت و راست‌گویی باشد؛ و اینکه شینا انصاری به نمایندگی از حفاظت از محیط زیست ایران بگوید از گرمایش جهانی و تغییر اقلیم چه می‌داند و راه‌حل‌هایش برای وضعیت کنونی ایران چیست.