همزمان با روز جهانی مبارزه با کار کودکان و در حالی کشورهای مختلف در تلاش هستند تا قوانین جدیتری علیه کار کودکان وضع کنند، دبیر قرارگاه اجتماعی شهرداری تهران در اولین همایش ملی حمایت از اطفال و نوجوانان آسیبدیده و در معرض آسیب گفت کار عار نیست و جوهره “مرد” است، حالا از نوجوانی و یا در سنین پایینتر.
احمد احمدی صدر ضمن «عادیسازی کار کودکان» گفت که باید با شبکهها و باندهایی که در حوزه استثمار کودکان فعالیت میکنند به شدت برخورد شود:
«کودکان کاری که در شرکتها، کارخانهها و جاهای مختلف کار میکنند و زیر سن قانونی هستند باید مورد پیگیری قرار بگیرد.»
دبیر قرارگاه اجتماعی شهرداری تهران از سوی دیگر ضمن انتقاد از «ایجاد فضای ترحمی» نسبت به کودکان کار گفت:
«ما خودمان در کودکی کار میکردیم و به خانواده کمک میکردیم. آن موقع که کودک و نوجوان بودیم و کار میکردیم به ما نمیگفتند کودک کار بلکه میگفتند دیگر “مرد” شدی و کار میکنی و احسنت به تو که دست خانواده را میگیری ولو در تابستان.»
مشخص نیست با این استدلال معیوبِ دبیر قرارگاه اجتماعی شهرداری تهران، چگونه میتوان کار دختران در سنین کودکی را توجیه کرد.
این در حالیست که در سالهای گذشته فعالان حقوق کودک نسبت به آنچه «دخترانه شدن کار کودکان» خوانده شده است، هشدار دادهاند. از جمله علیاکبر اسماعیلپور، فعال حقوق کودک، ۲۲ خرداد ۱۴۰۰ ضمن اشاره به پایین آمدن سن کودکان کار، درباره «دخترانه» شدن این آسیب اجتماعی هشدار داد:
«اکنون وجه غالب کار کودکان در خیابان به سمت دختران رفته و دخترانه شده است. کار کودکان در خیابان بیشتر دخترانه شده است اما کار زیرزمینی کودکان، پسرانه شده است. دلیل این امر روشن نیست اما “خیلی از خانوادهها” فکر میکنند کودکان کار در خیابان راحتتر میتوانند کار کنند و خطر کمتری متوجه آنها است. برای همین دختران در خیابان کار میکنند و پسرها در کارگاهها.»
احمدی صدر اما در ادامه صحبتهای امروز خود گفت یک دسته از کودکان کار به صورت سازماندهی شده و هدفمند به نفع سودجویان مورد استثمار قرار میگیرند، اما:
«یک دسته دیگر از کودکان در کارگاهها، کارخانهها و شرکتها فعالیت دارند و تلاش میکنند و نباید اینها را اشتباه بگیریم.»
او همچنین گفت با وجود بیش از ۱۴ دستگاه متولی در حوزه کودک که مکلف به اجرای قوانین و مقررات وضع شده هستند، همچنان شاهد کار کودک در خیابان و کارگاهها هستیم.
به گفته این مقام مسئول در شهرداری تهران، بیش از ۱۰ هزار سازمان مردمنهاد در حوزه مبارزه با کار کودکان فعالیت میکنند. منبع عدد ارائه شده از سوی احمدی صدر اما مشخص نیست.
او در بخش دیگری از صحبتهایش گفت:
«اگر بخواهیم مسایل اجتماعی کشور را حاکمیتی حل کنیم، باز هم هیچ اتفاق دیگری نمیافتد.»
دبیر قرارگاه اجتماعی شهرداری تهران با به کار گرفتن یکی از «کلید واژه»های مطرح شده از سوی علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، وظیفه حل مشکل کودکان کار را بر دوش شهروندان انداخت و گفت که در این موضوع، همه باید «آتش به اختیار» عمل کنند:
«اگر مسائل اجتماعی در کشور حل نمیشود برای این است که نقش حاکمیت و گروههای مردمی جابهجا شده است. حاکمیت باید در مسائل اجتماعی تکیهگاه باشند و کار با حضور مردم انجام شود. علاج مسائل اجتماعی توجه ویژه به ظرفیتهای مردم است.»
بر اساس آمارهای موجود، در حال حاضر ۱۰ درصد کودکان بالای پنج سال در جهان به جای رفتن به مدرسه، به کار اجباری گرفته شدهاند.
مطالعه مشترک صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) و سازمان بین المللی کار (ILO)، تعداد کودکان کار در جهان را دستکم ۱۶۰ میلیون نفر، معادل ۱۰ درصد کودکان جهان اعلام کرده است.
حداقل ۷۹ میلیون کودک در شرایط خطرناک و ناامن کار میکنند.
با وجود چنین آمارهایی و در حالی که شرایط اقتصادی در ایران، شرایط معیشت گروههای مختلف اجتماعی را روزبهروز دشوارتر میکند، مقامهای جمهوری اسلامی با رویکردهایی سادهانگارانه و شعاری، قصد حل کردن مشکلی پیچیده و جهانشمول را دارند.
بر اساس برخی گزارش و آمارهای موجود از منابع رسمی و غیررسمی، کودکان کار در ایران اغلب دارای خانواده هستند و به دلیل فقر و برای تأمین معاش خانواده خود، مجبور به کار شدهاند که دبیر قرارگاه اجتماعی شهرداری تهران عملا کار این گروه از کودکان را ستایش میکند.
از سوی دیگر مقامات دولتی جمهوری اسلامی همواره با «اتباع خارجی» توصیف کردن این کودکان از یک سو و گره زدن کارشان با گروههای بزرگ مافیایی از سوی دیگر، سعی در شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت خود در قبال کودکان کار دارند.