خاموشی مریخ‌نورد فرصت

برگرفته از تریبون زمانه *  

مریخ‌نورد فرصت یکی از دو روباتی است که در سال ۱۳۸۲ روی مریخ فرود آمد و از آن زمان مشغول گشت‌زنی و مطالعه‌ی سیاره‌ی سرخ بود. روح و فرصت دو مریخ‌نوردی بودند که انتظار می‌رفت تنها ۹۰روز روی مریخ دوام بیاورند. مریخ‌نورد روح بسیار بیش از انتظار و بیش از شش سال وضعیت سخت مریخ را تاب آورد. فرصت اما سال‌ها پس از روح به کار خود ادامه داد. دیروز ناسا اعلام کرد که رسما ماموریت فرصت پایان یافته است. این یعنی فرصت بیش از ۱۵سال مشغول کاوش مریخ و ارسال اطلاعات به زمین بوده است. این موفقیتی بزرگ برای ناسا به حساب می‌آید.

فرصت در این ۱۵سال، ۴۵کیلومتر روی مریخ گشت‌زنی کرد و نگاه ما را از مریخ متحول ساخت. هدف اصلی این روبات‌های زمین‌شناس مریخی پاسخ به این سوال بود که آیا مریخ هرگز شرایطی داشته که بتواند پشتیبان حیات باشد یا گذشته‌ی مریخ هم مانند امروزش خشک و سرد بوده است؟ امروز با توجه به نتایجی که از این دو ماموریت به دست آمده، می‌دانیم که مریخ در گذشته چهره‌ای بسیار متفاوت با امروز داشته است. سیاره‌ای که دوره‌ای مرطوب داشته است. روح و فرصت شواهد زیادی از گذشته‌ی مرطوب مریخ ثبت کردند. آنها با بررسی سنگ‌های مریخی، شواهدی محکم از جاری بودن آب بر سطح مریخ در گذشته یافتند.

اما دستاوردهای روح و فرصت تنها علمی نبوده است. این روبات‌های زیبا در طول ماموریت خود افراد بسیاری را به دانش و کاوش‌های فضایی علاقه‌مند کردند. سرسختی این مریخ‌نوردها برایشان طرفداران پروپاقرصی به ارمغان آورد. روح در سال ۲۰۰۹میلادی روی مریخ گیر کرد و از حرکت بازایستاد. ناسا سال ۲۰۱۱میلادی ماموریت روح را رسما پایان‌یافته خواند. اما فرصت با خوش‌شانی به ماموریت خود ادامه داد.

آنچه بیش از همه مریخ‌نوردها و مریخ‌نشین‌ها را تهدید می‌کند، پوشیده شدن صفحات خورشیدی‌شان با گرد و غبار مریخی است. هر سال، مریخ طوفان‌های بزرگی به خود می‌بیند که گرد و غبار را به هوا بلند می‌کند و تجمع این گرد و غبار روی صفحات خورشیدی به آرامی توان تولید انرژی را کاهش می‌دهد تا جایی که دیگر انرژی کافی برای فعالیت کاوشگر باقی نماند.

بادهای مریخی بر خلاف انتظار به فرصت کمک کردند تا مدت زمانی حتی بیشتر فعال باقی بماند. بادهای مریخی با جابجا کردن گرد و غباری که روی صفحات خورشیدی مریخ‌نورد فرصت نشسته بود، این صفحات را تمیز کردند و مریخ‌نورد پس از گذر یک طوفان توانست انرژی‌ای بیش از پیش تولید کند. به این ترتیب عمرش باز هم طولانی‌تر شد. اما این تنها یک خوش شانسی بود. در نهایت گرد و غبار مریخی آنقدر روی صفحات خورشیدی نشست که فرصت خاموش شد. کارشناسان ماموریت ۸ماه تلاش کردند تا مجددا با فرصت ارتباط برقرار کنند اما موفق نشدند. در نهایت روز گذشته ناسا رسما ماموریت مریخ‌نورد فرصت را پایان‌یافته اعلام کرد.

فرصت کانی‌هایی روی مریخ یافت که نشان می‌دهد در گذشته روی مریخ آب جاری وجود داشته است و این یعنی زمانی مریخ می‌توانست شرایط مناسب برای شکل‌گیری حیات را داشته باشد. هزاران نفر را به دانش و کاوش‌های فضایی علاقه‌مند کرد و رکورددار مدت زمان ماموریت و مسافت طی شده روی مریخ گشت. فرصت در نهایت پس از ۱۵سال خاموش شد. آخرین تلاش برای تماس با فرصت، سه‌شنبه صورت گرفت. دکتر تانیا هریسون یکی از دانشمندان فعال روی ماموریت در یک توییت از سکوت و اشکی گفت که سکوت فرصت به همراه داشت.

Spent the evening at JPL as the last ever commands were sent to the Opportunity rover on #Mars. 💔

There was silence. There were tears. There were hugs. There were memories and laughs shared.#ThankYouOppy #GoodnightOppy pic.twitter.com/JYRPtKZ8T5

— Dr. Tanya Harrison (@tanyaofmars) February 13, 2019

مریخ‌نوردهای دوقلوی روح و فرصت، نمونه‌ای هستند از موفقیت‌های بزرگ فضایی. از پروژه‌هایی که طراحی و اجرایشان با سخت‌گیری و ظرافت به پیش می‌رود و در نهایت نشان می‌دهد که توان تکنولوژیک ما چقدر است. در برابر هر چند ماموریت نیمه‌کاره یا شکست‌خورده، ممکن است ماموریت‌های کمتری باشند که اینچنین معروف و محبوب شوند، اما نتیجه‌ی آنها جلب توجه بیشتر مردم به دانش و دستاوردهایش است. فرصت خاموش شد و روح هم گیر کرد. کاسینی به درون زحل شیرجه زد تا قمرهای زحل را با میکروب‌های احتمالی که همراه داشته، آلوده نکند. این‌ها برای بسیاری چیزی بیش از ماشین و روبات بودند. آنها کاوشگرانی پیشگام در کشف منظومه‌ی خورشیدی‌مان بودند و نامشان در تاریخ مطالعات بشر به یاد خواهد ماند. خداحافظ ای روبات دوست‌داشتنی. تو فرصتی بودی برای بشر تا بیشتر بیاموزد.

لینک این مطلب در تریبون زمانه

منبع: میدان