دولت هر روز وظایف بیشتری را از خود سلب و بر دوش خیریه‌ها می‌اندازد. بعد از ساخت ۵۷درصد مدارس کشور به وسیله خیریه‌ها حالا دولت از آنها خواسته در راه‌سازی هم کمک کنند. این در حالی است که فعالیتهای اقتصادی خیریه‌ها هم ناشفاف است و بسیاری از آنان متهم به پولشویی و فعالیتهای اقتصادی غیرقانونی‌اند.
دایره درخواست‌های دولت از خیرین و خیریه‌ها به ساخت راه و جاده هم رسیده است. مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور راه روستایی و معاون ساخت آزادراه‌های این وزارتخانه از خیرین راه و ترابری خواسته برای پرداخت بدهی این وزاتخانه به پیمانکاران کمک کنند. حسین میرشفیع همچنین گفته ۴۰۰هزار کارگر پیمانکاران وزارت راه و شهرسازی منتظر پرداخت بدهی‌های این وزارتخانه‌اند.
او با اشاره به اینکه قرار بر این بود هزار میلیارد تومان از محل اسناد خزانه اسلامی بابت پرداخت بدهی پیمانکاران راه‌های روستایی پرداخت شود، اضافه کرده که از این رقم فقط ۱۶۰ میلیارد تومان تامین شده است. مشاور وزیر راه همچنین گفته این وزارتخانه فشار کار و تنگنای مالی زیادی دارد ولی توانسته با مشارکت «خیرین و بخش‌های غیردولتی» راه‌های کشور را توسعه دهد.
میرشفیع همچنین اعلام کرده ۹ هزار کیلومتر راه روستایی جدید آسفالت شده است و هشت هزار کیلومتر راه روستایی ایجاد شده و برای ساخت دو هزار کیلومتر راه روستایی هم با کمک خیرین مشارکت عمومی جذب شده است.این در حالی است که دولت هزار و ۱۵۰ میلیارد تومان در سال‌های ۹۴ و ۹۵ برای ساخت راه روستایی بودجه در نظر گرفته که فقط یک میلیارد تومان از آن محقق شده است.
بر همین اساس بدهی وزارت راه و شهرسازی به پیمانکاران راه‌های روستایی به هزار و ۵۹۲ میلیارد تومان رسیده است و با اینکه دولت قول پرداخت هزار میلیارد تومان داده بود اما فقط ۱۶۰ میلیارد از این رقم تامین شده است. بر این اساس پیمانکاران راه‌های روستایی در آستانه عید هم توان پرداخت دستمزد و حقوق معوقه کارگران خود را نخواهند داشت.
۶۰۰ هزار خیر مدرسه‌ساز در کشور وجود دارد که ۳۰ درصد مدرسه‌های کشور را ساخته‌اند. همچنین از بودجه هزار و ۴۰۰ میلیارد تومانی ساخت مدرسه در ایران ۸۰۰ میلیارد تومان آن، یعنی ۵۷ درصد این بودجه به وسیلهه خیرین تامین می‌شود.
مشاور وزیر راه البته پیمانکارانی را هم که چهار سال است طلب خود را دریافت نکرده‌اند در زمره خیرین قرار داده و پیشنهاد کرده خیرین راهساز حساب سپرده‌ای را افتتاح کنند تا از منابع این حساب به صورت قرض الحسنه به پیمانکاران وزارت راه و شهرسازی که هنوز مطالبات خود را دریافت نکرده‌اند، کمک شود.
واگذاری وظایف بیشتر به خیریه‌ها
دولت در حالی وظایف خود را به دوش کمک‌های مردمی و خیرین قرار می‌دهد که هر سال هزاران میلیارد تومان برای این وظایف در نظر گرفته می‌شود اما در نهایت بسیاری از این بودجه‌ها هرگز تامین نمی‌شوند. ساخت مدرسه که یکی از ابتدایی‌ترین وظایف دولت‌ها است در سال‌های گذشته به همین شکل ادامه داشته است. بر اساس برخی آمار ۶۰۰ هزار خیر مدرسه‌ساز در کشور وجود دارد که ۳۰ درصد مدرسه‌های کشور را ساخته‌اند. همچنین از بودجه هزار و ۴۰۰۰ میلیارد تومانی ساخت مدرسه در ایران ۸۰۰ میلیارد تومان آن، یعنی ۵۷۷۷ درصد این بودجه به وسیله خیرین تامین می‌شود. دولت به همین هم راضی نیست و رئیس ستاد ملی پروژه مهر آموزش و پرورش گفته باید به روزی رسید که همه بودجه ساخت مدرسه را خیرین تامین کنند. با همه این‌ها دولت همچنان مشغول واگذاری مدرسه‌های دولتی به بخش خصوصی و غیرانتفاعی است و وظیفه خود برای آموزش رایگان شهروندان را هم به مراکز خصوصی واگذار می‌کند.
حالا دولت در زمینه راه‌سازی هم دست به دامن خیرین شده است، موضوعی که یکی از وظایف ابتدایی دولت‌ها است و البته دولت به بهانه تنگنای مالی و نبود منابع اقتصادی علاقه دارد آن را به خیریه‌ها واگذار کند. این حالت را بسیاری از منتقدان توسعه خیریه‌ها پیشتر پیش‌بینی کرده بودند چراکه به اعتقاد آنها این خیریه‌ها وظایفی که دولت‌ها باید برعهده بگیرند مانند ساخت مدرسه، ریشه‌کنی فقر، کمک به کودکان، ساخت مسکن و ده‌ها مورد دیگر را بر دوش می‌گیرند و در در این شرایط دولت‌ها در گذر زمان نه تنها این وظایف خود را فراموش می‌کنند بلکه وظایف دیگری را هم بر دوش خیریه‌ها قرار می‌دهند.
خیریه‌هایی برای پولشویی، رانت و فرار مالیاتی
اما این فقط یک طرف ماجرا است. خیریه‌ها هم در ایران با اما و اگرهای بسیاری مواجه‌اند. بر اساس برخی آمارها هفت هزار خیریه در ایران وجود دارند که برخی از آنها موسسه‌های مالیند که فقط نام ظاهریشان «خیریه» است، اما «فعالیتهای اقتصادی خاص» انجام می‌دهند و به هیچ‌رو هم زیربار شفافیت مالی نمی‌روند. این‌ها را یک مقام رسمی ایران یعنی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفته است. محمدرضا پورابراهیمی همچنین گفته بسیاری از خیریه‌ها پولشویی می‌کنند و «برخی از این موسسه‌ها دارای شرکت هواپیمایی به ارزش ۶میلیارد دلارند» و «۲۵۰ نفر با تشکیل مافیا در کشور ۹۶هزار میلیارد تومان را مدیریت می‌کنند.» او همچنین گفته با این وضعیت نمی‌توان جلوی فساد و رانت اقتصادی را گرفت.
هفت هزار خیریه در ایران وجود دارند که برخی از آنها موسسه‌های مالیند که فقط نام ظاهریشان «خیریه» است، اما «فعالیتهای اقتصادی خاص» انجام می‌دهند و به هیچ‌رو هم زیربار شفافیت مالی نمی‌روند.
پولشویی در برخی از این موسسه‌های خیریه به شکل پرداخت پول در قالب کمک صورت می‌گیرد. یعنی پول‌هایی که به صورت غیرقانونی مانند فروش مواد مخدر به دست آمده‌اند در قالب صدها و یا هزاران کمک کوچک مالی به یک خیریه واریز و از آنجا به صورت‌ها و با روش‌های مختلف مصرف می‌شود.
گسترش دامنه نفوذ خیریه‌ها صدای اعتراض رحمت‌الله حافظی، عضو شورای شهر تهران را هم بلند کرده است. به گفته حافظی «کمک‌های بی‌ضابطه شهرداری به خیریه‌ها شائبه‌برانگیز است.» پای انجمن‌های خیریه حتی به بازار دلالی کلیه هم باز شده و رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی گفته «هر کاری کردیم حریف برخی از خیریه‌ها نشدیم.» این همان حالتی است که رئیس کمیسون اقتصاد مجلس آن را اینگونه تشریح کرده است: «به ما گفته‌اند اطلاعات این نهادها محرمانه است و نمی‌توانند این نهادها را ملزم به پاسخ‌گویی کرد». او در ادامه پرسیده آیا همین محرمانگی گمانه اتصال این نهادها به افراد یا سازمان‌های خاص را تقویت نمی‌کند؟
حالا در چنین شرایطی اصرار دولت به کمک‌گرفتن بیشتر از خیریه‌ها و بازکردن پای آنها به پروژه‌های بزرگ و سنگینی ماننده راه‌سازی پرسش‌های زیادی در ذهن ایجاد می‌کند. آیا خیرینی که به دولت کمک می‌کنند در آینده از رانت این موضوع استفاده خواهند کرد؟ آیا این خیرین از معافیت‌های مالیاتی خاصی بهره‌مند خواهند شد؟ آیا پروژه‌های عظیم دولتی به جایی برای پولشویی خیریه‌ها تبدیل می‌شود؟ و در نهایت آیا دولتی که سالانه میلیاردها دلار پول نفت را به خزانه می‌ریزد همچنان وظایف خود را با خیریه‌ها تقسیم خواهد کرد؟ روشن‌شدن پاسخ هرکدام از این پرسش‌ها شاید بسیاری از زوایای پنهان رابطه دولت و خیریه‌ها را آشکار کند.
منبع: میدان
