شوخی با ویژگی های بارز امام

برگرفته از تریبون زمانه *  

هنوز توی صندلی تاکسی جا نگرفته بودم که صدای رسیدن پیامک از گوشی ام شنیده شد، راننده در یک نگاه من را ورانداز کرد و گفت “اگر از این چیزای جدید درباره خمینی آمده بخون ما هم شاد بشیم”. تا آن ساعت عصر چندمین نفری بود که به بهانه ای در این زمینه با من صحبت می کرد. پاسخ دادم که “نه کسی برای من از این چیزا نمی فرسته”، اما این صحبت ها و بررسی های بعدی نشان داد که موج بسیار تندی از ارسال پیام های تمسخر آمیز با موضوع شخص آیت الله خمینی شروع شده که فراتر از شیطنت های چند نفر طنّاز است.

شوخ طبعی فراگیر هموطنان در سالیان اخیر خود را با خوبی نشان داده است. در همه شرایط دشوار روبروی مردم که غالبا ساخته دست نظام ولایت فقیه بوده، نکته سنجی های لطیفه پردازان کمک بسیاری به شرح و البته تحمل شرایط کرده است. به خاطر داریم که در میانه بحران آفرینی های معجزه هزاره سوم و کارگزاران تابع ولی فقیه، چگونه طنّازی های افراد خوش ذوق و گمنام لبخندی را بر لبها نشانده و علاوه بر اینکه شرایط را به خوبی تشریح کرده، تحمل اوضاع را ساده تر ساخته است؛ اما آنچه که در روزهای پایانی هفته گذشته به سرعت رواج یافت واجد این ویژگی ها نبود.

ارسال و بازنشر جملاتی که عبارت مشترک آنها “ویژگی های بارز امام خمینی” بود در چنان سطحی صورت گرفت که حتی آنانی را که از فیسبوک و توئیتر و ابزارهای موبایلی بیشتر برای لطیفه پراکنی استفاده می کنند با پرسش مواجه کرد. از طرفی زمان انتشار این عبارات که با مشاجرات اخیر نمایندگان مجلس ولی فقیه و وزرای دولت، یکی شده بر میزان ابهامات افزوده و پرسش هایی را نه تنها در میان سیاست پیشه گان بلکه در بین مردم عادی نیز ایجاد کرد؛ و این واکنش تا بدان پایه بود که دوست عزیزی که همواره به صورت یک جانبه برای من لطیفه می فرستد، در تماسی کوتاه خواستار حذف پیغام ها و امتناع از بازنشر آن شد و نگرانی خود را از اینکه وارد “بازی کثیف سپاه” شده باشد ابراز کرد. تردیدی نیست که شروع و ادامه انتشار این پیغام ها سازماندهی شده و با برنامه قبلی بوده است.

سالها پیش دوست عزیزی توصیه می کرد که “با آخوندها درگیر نشوید چون خودشان چیز موهومی را به شما نسبت داده و سپس در مقابله با آن شما را تا حد کفر می برند”. روزهای اخیر من این جملات را چندین مرتبه از ذهن گذرانده ام که آیا ممکن است تولید کنندگان جملات ذکر شده بخش هایی از حاکمیت باشند که با قصد مقابله با جریانات مخالف خود چنین حرکتی را انجام داده اند؟ انجام چنین اقدامی نیاز به امکانات و ساختارهایی دارد که بخش هایی چون سپاه پاسداران از آن برخوردار است. همچنین این اقدام نیازمند اطمینان از عدم مواجهه با مشکل امنیتی است، چیزی که در سبد امکانات افراد مخالف نظام، گروه های مختلف داخلی و جناح های سیاسی نیز قرار ندارد. بدون شک یکی از متهمان اصلی این ماجرا نهادهای اطلاعات موازی است که در سالهای اخیر در سپاه پاسداران شکل گرفته است. از طرفی در ماجراهای سیاسی دوران حیات نظام ولایت فقیه نمونه های این دست اقدامات فراوان دیده شده. ماجرای بمب گذاری در حرم امام رضا، ماجرای موسوم به کارناوال عاشورا، آتش زدن عکس آیت الله خمینی در سال ۱۳۸۸ از نمونه های معروف آن است. دلیلی ندارد که ارکان عالی نظام در شرایط کنونی که ناگزیر از عقب نشینی در مقابل افشای پرونده های سنگین فساد و بی تدبیری سالیان اخیر است، از چنین گریزگاه آزموده شده ای استفاده نکند؟

اگر از زاویه اهداف و منافع کوتاه مدت نیز به موضوع نگاه کنیم، ایجاد دردسر برای وزاری حساسیت برانگیز دولت روحانی نیز هدف دست یافتنی و وسوسه برانگیزی است که می توان با انتشار این نوع پیام ها به راحتی بدان دست یافت. در روزهایی که دولت کارنامه یکساله خود را ارائه می کند و رئیس جمهور با صراحت بیشتری با مخالفین مواجه می شود، ایجاد فشار بر روی وزارتخانه هایی چون ارشاد و ارتباطات حتما برای مخالفین جذاب است. توقفی کوتاه روی سخنان آیت الله مکارم شیرازی درباره اینترنت نسل سوم و بالاتر ابهامات در این زمینه را بیشتر می کند. جالبتر اینکه ایشان در زمان شروع به کار ارتباط تصویری موبایل نیز با صحبت های مشابهی موجب توقف کار در این زمینه شد و بدون شک صحبت های وی در روزهای اخیر در کنار انبوه پیغام هایی که بنیانگذار نظام ولایت فقیه را هدف قرار داده است، ابزارهای مناسبی را در اختیار بخش تبلیغاتی مخالفین دولت قرار می دهد.

اما همسایه قدیمی من البته همچنان دار و دسته احمدی نژاد را بانی این اقدامات می داند، او معتقد است که آنها از دو سال قبل با ساخت ماکت مقوایی آیت الله خمینی در سالگرد ۱۲ بهمن، نشان دادند که برنامه حساب شده ای برای تخریب خمینی دارند، به نظر او این اقدام با هر هدفی که انجام شده باشد موجب خوشحالی مردم می شود چرا که بیان خواسته قلبی آنها است. اما تقدس زدایی از آیت الله خمینی همچنین عملا برای ولی فقیه نیز مطلوب است چنانچه وی در مورد اتفاقاتی مشابه آنچه که در سالگرد ۱۴ خرداد برای حسن خمینی رخ داد واکنش اندکی بروز داده است. تحلیل موضوع از زاویه انگیزه و نتیجه نیز این نظریه را تایید می کند که شخص ولی فقیه و حلقه پیرامونی وی اگر بانی این حرکت نباشند از آن نیز ناخرسند نیستند.

با فرض اینکه انتشار این پیغام ها هدایت شده بوده است، نمی توان همزمانی انجام این اقدام با موضوعاتی چون یکساله شدن دولت، فشار استیضاح ها بر وزرای کلیدی، و تلاش دولت برای پیگیری مفاسد پیشین را نادیده گرفت. در روزهایی که روحانیونی چون آیت الله مصباح یزدی و مکارم شیرازی آماده حرام اعلام کردن اقدامات وزارتخانه های مختلف هستند و وزار شمشیر استیضاح انتقام جویانه را بالای سر خود می بینند؛ نمی توان به انتشار این نوع پیغام ها بدبین نبود. اما نکته جالب اینکه عموم مردم و فعالان فضای مجازی به نحوی خودجوش و با شناخت همه احتمالات ممکن وارد روند بازنشر این نوع پیغام ها نشدند. انتشار سریع این پیغام ها در کمتر از ۴۸ ساعت کند و در کمتر از ۳۶ ساعت تقریبا متوقف شد. این اتفاق به تنهایی نشان از رشد رفتاری کاربران فضای مجازی و آشنایی آنها با نقاطی است که موجب برانگیختن حساسیت ویژه نظام ولایت فقیه می شود. این درک درست از شرایط به گونه ای است که نشان می دهد کاربران تمایلی ندارند تا با تحریک بی مورد روحانیون و کارگزاران ولی فقیه، بهانه دیگری برای گسترده تر کردن دایره فیلترینگ ایجاد کنند. به نظر می رسد طراحان این برنامه برخلاف انتظار موفق به دستیابی به اهداف خود نشده و اینبار با بی میلی کاربران فضای مجازی روبرو شده اند.

لینک مطلب در تریبون زمانه