در یک ماه گذشته آنفونزالای مرغی تالاب به تالاب و استان به استان پیشرفته است. اکنون هشت استان ایران درگیر ویروس حادی شده است که با پرندگان مهاجر وارد ایران شد. ویروسی که بسیاری از انواع آن بین پرندگان و انسان مشترک است.
ماجرا از تهران آغاز شد. اوایل آذرماه امسال اولین مورد ابتلا در یکی از مرغداری‌های تهران مشاهده شد.
کمتر از یک هفته بعد سازمان دامپزشکی ایران تأیید کرد که این بیماری آنفولانزای خطرناک (H5N8) است.
زنگ خطر زمانی به صدا درآمد که نزدیک به ۵ هزار مرغ تنها در دو واحد مرغداری تهران تلف شدند. اما این تازه آغاز فراگیر شدن این ویروس بود.
در فاصله کوتاهی ویروس به استان مرکزی رسید، تالاب میقان در نزدیکی اراک. با این حال، تایید رسمی آنفولانزای پرندگان این تالاب ۱۰ روزی به طول انجامید تا بالاخره در ۱۸ام آذر تأیید شد که استان مرکزی نیز درگیر ویروس H5N8 است.
میقان تا کنون بیشترین خسارت و موارد ابتلا به آنفولانزای مرغی را متحمل شده است. حفاظت محیط زیست استان مرکزی تصدیق کرد که تنها تا روز سوم دیماه لاشه نزدیک به ۶۹۴ پرنده در اطراف تالاب میقان جمع‌آوری و امحا شده است.
با این حال، به سبب یخ‌زدگی این تالاب، باتلاقی بودن و نیزارها، اعلام آمار دقیق پرندگانی که تلف شده‌اند غیر ممکن است.
تالاب میقان به سبب موقعیت ویژه جغرافیایی، در فصل سرما از مقصدهای اصلی پرندگان مهاجر به شمار می‌آید. تخمین زده می شود که در روستاها و مرغذاری‌های اطراف این تالاب جمعیتی نزدیک به ۹۰۰ هزار پرنده وجود دارد.
در زمین‌های کشاورزی و تالاب های میانکاله گلستان و فریدونکنار، سرخرود و محمود آباد استان مازندران نیز وضعیت به همین منوال است.
وب‌سایت دیدبان محیط زیست گزارش داد که شمار و پراکندگی لاشه‌های پرندگان به حدی رسیده که جمع‌آوری آن از کنترل خارج شده و جتی صاحبان پرندگان نیز دست از جداسازی و پاکسازی برداشته‌اند.
به گزارش این وب‌سایت، با وجود اخطار و گستردگی بحران، بازار خرید فروش پرندگان وحشی و اهلی همچنان برقرار است.
همزمان گزارش‌ها از قزوین نیز حاکی است عملیات معدوم‌سازی بیش از ۶۳ هزار قطعه مرغ مادر و حدود ۸۰۰ هزار عدد تخم مرغ نطفه‌دار و جوجه یک‌روزه در شهرستان آبیک آغاز شده است.
ظرف چند روز گذشته، مرگ دسته جمعی غازهای تالاب میانگران در ایذه نیز روایتی دیگری از گسترش ویروس آنفولانزای حاد پرندگان در سرتاسر ایران به دست داد.
حالا استان‌های تهران، البرز، آذربایجان شرقی، مرکزی، قم، مازندران، گلستان و خوزستان درگیر ویروسی شدند که در هفته‌های گذشته در اروپا مشاهده شده بود.
از حدود یک ماه پیش نیز صادرات تخم مرغ ایران به کشورهای همسایه از جمله عراق و افغانستان نیز متوقف شد و قیمت این کالا در بازار داخلی به شدت افت کرد.
با وجود شیوع گسترده این بیماری، زمان زیادی صرف شد تا رسانه‌های رسمی در این باره اطلاع‌رسانی کنند و دولت ایران نیز اقداماتی برای مقابله با این ویروس آغاز کند.
دستکم در خصوص اطلاع رسانی به مردم، تعیین محلی برای سوزاندن و دفن بهداشتی لاشه‌ها، افزایش گشت و کنترل و جلوگیری از خرید و فروش پرندگان وحشی دولت عملکرد به موقعی نداشته است.
تا کنون در وب‌سایت وزارت بهداشت تنها مطلبی درباره راه‌های انتقال و چیستی این بیماری منتشر شده است.
از روزهای اول شیوع این بیماری تنها اداره دامپزشکی بود که در چند اطلاعیه درباره عوارض و خطرات و راه مقابله با این ویروس اطلاع‌رسانی کرد.
اکنون بسیاری از مرغداران انگشت اتهام را به سوی وزارت کشاورزی دراز کرده‌اند. آنها میگویند از دولت قبلی تا امروز قول تشکیل کمیته ویژه مقابله با آنفولانزای مرغی داده شده بود؛ وعده‌ای که هرگز عملی نشد.
پیشتر کارشناسان هشدار داده بودند که اگر برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای مقابله با آنفولانزای حاد پرندگان صورت نگیرد شیوع این ویروس خسارت بسیاری به بار خواهد آورد. به ویژه آنکه مهاجرت پرندگان، به عنوان ناقلان اصلی این بیماری از اوایل فصل سرد تا اوایل بهار ادامه خواهد شد.
در هفته‌های گذشته این ویروس در اروپا نیز شیوع پیدا کرده بود که با قرنطینه، قوانین سختگیرانه و واکنش سریع دولت‌ها تحت کنترل در آمده است.
تاریخچه جهش آنفولانزای مرغی
در ماه سپتامبر ۲۰۱۴، سازمان خواروبار جهانی وابسته به سازمان ملل، نسبت به شیوع یک آنفولانزای مرغی تازه هشدار داد و ویروس را از نوع H5N6 خواند که بسیار مسری است.
آلمان در اوایل ماه نوامبر نخستین کشور اروپایی بود که خبر از شواهد آنفولانزای مرغی از نوع H5N8 داد. نشانه‌های این بیماری در ایالت شمالی مکلنبورک فورپومرن آلمان دیده شدند اما وزارت کشاورزی دولت محلی اعلام کرد که این ویروس تحت کنترل درآمده و مرغداری‌های با فاصله ۵۰ کیلومتری از محل شیوع، می‌توانند به کار خود ادامه دهند.
اوایل این ویروس، پدیده‌ای مختص آسیا قلمداد می‌شد.
نخستین شیوع آنفولانزای مرغی در هلند مربوط به سال ۲۰۰۳ است که ویروسی از نوع H7N7 در این کشور شایع شد. در آن زمان ۳۰ میلیون قطعه مرغ و خروس برای پیشگیری از بروز اپیدمی، معدوم شدند.