مردم گیلان در آستانه نوروز با شنیدن صدای نوروزخوانان که خبر از فرارسیدن بهار را می‌دهند، از خانه بیرون می‌آیند و شادی می‌کنند. نوروزخوانی یا بهارخوانی گونه‌ای از آوازخوانی است که از پیش از اسلام در شمال ایران رواج داشته است.

امروز در رشت این آئین نمایشی از خانه میرزا کوچک خان جنگلی آغاز می‌شود و سپس آوازخوانان و نوازندگان به خیابان‌های شهر می‌روند. تصاویر این گزارش تصویر مربوط به مراسم نوروزخوانی است که در روز دوشنبه ۲۴ اسفندماه در رشت برگزار شد. نوازندگان با نواختن سازهای سنتی، نوروزخوانان و زنانی را که مجمع خوراک‌های محلی را حمل می‌کردند، همراهی کردند.

نوروزخوانی معمولاً ۱۰ تا ۱۵ روز قبل از فرارسیدن ایام عید نوروز آغاز می‌شود.
نوروزخوانان معمولاً به داخل روستا می‌آیند و با خواندن اشعار و یا ترانه‌های محلی، طلیعه سال نو را مژده داده و تبریک می‌گویند.
نوروزخوانان چند نفر هستند که یکی از آنان شعر می‌خواند، یک نفر ساز می‌زند و با خواننده اشعار عباراتی را همراهی می‌کند. و یا جواب می‌دهد و بالاخره نفر دیگر که به آن کوله‌کش (بارکش) می‌گویند، هدایا را حمل می‌کند و همه باهم به مقابل خانه‌های مردم می‌روند.
صاحب‌خانه که نوروزخوانان به مقابل خانه‌اش آمده‌اند، با دادن پول و شیرینی، گردو، تخم‌مرغ، برنج، و یا نخود و کشمش به گرمی از آنان پذیرایی می‌کند.
خاستگاه نوروزخوانی بیشتر در مناطق البرز شمالی و جنوبی، مازندران، گیلان و تالش و دیلمان، کومش و طالقان بوده است، و در حال حاضر این مراسم به‌صورت محدود در برخی نقاط ایران برگزار می‌شود.
نوروزخوانی در قبل از اسلام علاوه بر توصیف طبیعت و بشارت بهار، در ستایش اهورامزدا، مدح شاهان، امیران، بزرگان و مردم گشاده‌دست و خوش‌رو بوده است.
در نوروزخوانی افرادی که به آن‌ها نوروزخوان گفته می‌شده است پیش از آغاز فصل بهار به‌صورت دوره‌گردی به شهرها و روستاهای مختلف می‌رفتند و اشعاری در مدح بهار یا با ذکر مفاهیم مذهبی به‌صورت بداهه یا از روی حافظه می‌خواندند.
اشعار نوروزخوانی بیشتر به‌صورت ترجیع‌بند است و توسط یک یا چند شخص هم‌زمان خوانده می‌شده است.
الکساندر خوتسکو، ایران‌شناس روس، در سال ۱۸۴۲ در کتابی در مورد فرهنگ و گویش‌های شمال ایران که در لندن به چاپ رسیده به نوروزخوانی اشاره کرده است.
نوروزخوانی - به ویژه از دوران صفوی - خود را با مضامین، روایات و احادیث اسلامی – به ویژه شیعه – منطبق کرده و به حیات خود ادامه داده است.
آلات موسیقی مورد استفاده در نوروزخوانی معمولاً ساز، دهل، دایره، دف و سرنا هستند.
بخش رقص در نوروزخوانی به دلیل مخالفت‌های حکومت اسلامی با طرب، تحمل نمی‌شود.