داعش افغانستان و هراس‌افگنان خارجی‌اش

تنها طالبان نیستند که از هرجای جهان، پیکارجویان خارجی را درپیشبرد جنگ‌ها به یاری می‌گیرند. شاخه خراسان داعش درافغانستان نیز، به شدت متکی به جنگجویان خارجی است. پیش‌مرگان داعش در افغانستان از کشورهای زیادی استند؛ از اروپا تا آسیای مرکزی و از آسیای جنوبی تا از افریقا…

منابع ما در نهادهای امنیتی و استخباراتی افغانستان و نیز در میان نظامیان پیشین امریکایی، می‌گویند که شمار کل پیکارجویان داعش در سرتاسر افغانستان از ۵۰۰۰ تا ۹۰۰۰ می‌‌رسد. داعشیان بیش از هر بخش دیگری در افغانستان، در بخش‌های شرقی این کشور فعال استند و ساحه زیرفعالیت این گروه نیز در این بخش‌‌ها گسترده است. داعشیان می‌کوشند حضور اعضای خارجی‌شان در میان مردم افشا نشود.

شمار جنگجویان داعش در شرق افغانستان که بسیاری آنان پاکستانی‌ها استند از۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ تن می‌‌رسد. ننگرهار، کنر، نورستان و لغمان، فعالیت‌گاه داعش در شرق کشوراست.

در چند ماه پسین اوضاع برسر داعشیان در بخش‌هایی ازننگرهار، نابسمان شده است. عملیات‌های گسترده نظامیان افغانستان و قیام‌کننده‌گان بومی، بساط داعش را از ولسوالی هسکه مینه ننگرهار، برچیده اند. جایی که سال‌ها، از پناهگاه‌های اصلی داعشیان در ننگرهار بشمار می‌رفت. در این‌جا اما، بیش از داعشیان بومی پیکارجویان خارجی به ویژه پاکستانی‌ها، بسیار فعال بوده‌اند.

سنگینی عملیات‌ها برضد داعش در برخی از بخش‌های ننگرهار به‌ویژه درهسکه مینه واچین، سبب شده است که نزدیک به ۷۰۰ جنگجوی داعش به شمول خارجیان و شماری از آنان با زنان وکودکان‌شان برای زنده‌ماندن از عملیات‌ها، گرسنگی و از سردی هوا، به دولت تسلیم شوند. خانواده‌های زیادی نیز، درگیر داعش مانده‌اند، اما راه فرار ندارند.

ده عضو ایرانی داعش نیز، مشمول این تسلیم‌شده‌گان بوده‌اند.

در ماه نوامبر ۲۰۱۹ میلادی، گروهی از داعشیان به حکومت تسلیم شدند. هفت داعشی اردنی نیز در میان آنان بودند؛ سه مرد، سه زن و یک کودک. آنان دو ماه می‌شد که در هسکه مینه، با داعشیان پیوسته بودند. مالک زید یکی ازاین مردان است. زید به زبان انگلیسی اما نه چندان خوب صحبت می‌کند. آشنایی به زبان‌های دری/ فارسی و پشتو، هیچ ندارد. این مرد اردنی، به «زمانه» می‌گوید که از مسیر ترکیه و ایران به گونه قاچاقی به افغانستان، آمده بودند.

مالک زید، عضو اردنی داعش درافغانستان، می گوید: «ما برای جهاد به این جا آمدیم و اما در این جا جهاد نیست، چون همه مسلمان استند. از کشورهای زیادی این جا با داعش استند. تاجیکستانی‌ها، اوزبیکستانی‌ها، چچنی‌ها، عرب‌ها و پاکستانی‌ها زیاد استند. در جایی که ما بودیم بیش ازسه‌صد خانواده خارجی نیز آنجا بودند. بسیاری‌ها با خانواده‌های‌شان آمده‌اند.»

ننگرهار در آغاز و اکنون کنر، پایگاه اصلی داعش در شرق افغانستان بوده است. پاکستانیان معمولآ از ساحات بنکش و شمال شرق پیشاور، کُرم ایجنسی، دره خیبر، کوهات و از دره آدم‌خان پاکستان، به شرق افغانستان برای پیشبرد فعالیت‌های هراس‌افگنانه داعش دراین کشور می‌آمده‌اند. بسیاری از این افراد وفادار به لشکر طیبه به رهبری حافظ محمد سعید، استند. رهبر شاخه خراسان داعش در افغانستان نیز، عبدالله اورکزی از پاکستان است. مردی که پیشینه فعالیت با تحریک طالبان پاکستانی را داشته است.

یک فرمانده محلی داعش در ننگرهار که درمیان تسلیم‌شده‌گان است، به ما می‌گوید حلقه رهبری داعش که بیشتر پاکستانی‌ها استند، با تدابیر سخت امنیتی از دید دیگر پیکارجویان و در یک حلقه تنگ خودی‌شان قرار دارند که آسان نیست با آنان دیدارکرد. این فرمانده بومی داعشیان، پرده برمی‌دارد که: «بنگله‌دیشی‌ها، هندی‌ها، اوزبیکستانی‌ها و تاجیکستانی‌ها نیز بسیار با داعشیان استند. یک شهروند بریتانیایی را هم خودم به چشمم دیدم که آمده بود. اما حضور پاکستانی‌ها درمیان داعش بسیار زیاد است.»

از خونین‌ترین حمله داعشیان خارجی در افغانستان، حمله بر یک محفل عروسی درشب ۱۷ آگست ۲۰۱۹ میلادی در کابل است که ۶۰ کشته و بیش از۱۸۰ زخمی برجا گذاشت. مسئولیت این حمله را داعشیان با پخش عکس یک انتحارکننده به نام ابوعاصم پاکستانی، برعهده گرفتند. گروه داعش اما، معلومات بیشتری از این حمله‌کننده پخش نکرده است. قربانیان این رویداد همه غیرنظامیان بودند؛ کودکان، زنان و مردان …

در ولایت بدخشان از ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ جنگجوی خارجی فعال استند. پناهگاه‌های این پیکارجویان در مناطق وردوج، درایم، خِستک، راغستان، جرم و در دیگر بخش‌هایی از بدخشان است. این پیکارجویان که از تاجیکستان، اوزبیکستان و برخی هم ازکشورهای عربی هستند، تمایل زیاد به داعش دارند، اما هراس از گروه طالبان باعث شده است تا هنوز به گونه رسمی پرچم داعش را بلند نتوانند. این جنگجویان پنهانی با داعش همکاری می‌کنند و در درون سنگرهای‌شان پرچم داعش را با خودشان دارند.

عاملان حمله هراس‌افگنانه داعش بر گردشگران در تاجیکستان هم، از سوریه و عراق از مسیرافغانستان به تاجیکستان برای انجام حمله‌های‌شان رفته بودند. داعشیان تاجیک که در این حمله چهارتن ازگردشگران دوچرخه‌سوار خارجی را درختلان درجنوب تاجیکستان کشتند، نیز از عراق و سوریه به ترکیه آمده بودند و با رد شدن از ایران به افغانستان وارد شده بودند. آنان در کابل نیز مانده بودند و پس از آن به بدخشان، و از ولسوالی واخان بدخشان افغانستان به بدخشان تاجیکستان رفتند.

این حمله در جولای ۲۰۱۸ میلادی درختلان درجنوب تاجیکستان رخ داد. قربانیان این رویداد، شهروندان سویس، هالند و ایالات متحده امریکا بودند. حمله‌کننده‌گان پنج تن بودند.

در جنوب افغانستان، بیشتر پیکارجویان خارجی مشتاق به داعش، در هلمند حضور دارند. کسانی که در ولایت‌های غزنی و زابل بودند و اما با تهدیدهای بلند بر آنان از مسیر ولسوالی خاک افغان زابل به سمت غور رفتند و از همان راه خودشان را به شمال ولایت هلمند به دره تخت سلیمان ولسوالی‌های باغران و بغنی رسانیدند.

این دره خیلی پیچیده، سبز و دشوارگذر است. مردمان بومی در این دره کم استند. اما پیکارجویان خارجی که از شهروندان کشورهای عربی و اروپایی نیز درمیان‌شان است، اکثراً با خانواده‌‌های‌شان در این دره پناه برده‌اند. این هراس افگنان که شمارشان تا به ۱۰۰۰ تن می‌‌رسد، در پی گرم گرفتن گفتگوهای صلح میان گروه طالبان و امریکایی‌ها، از طالبان ناخوش شده‌اند و تاهنوز مستقلانه عمل می‌‌کنند. این پیکارجویان خارجی می‌‌خواهند که زیر چتر داعش فعالیت کنند و خودشان را به شمال افغانستان برسانند.

در این میان، بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ پیکارجوی خارجی در ولایت سرپل، ۱۰۰ جنگجوی خارجی در تخار و از ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن دیگر درکندز، فعالیت می‌کنند. درحال حاضر این جنگجویان دل ناخوش از طالبان دارند و اما به گونه رسمی به داعش بیعت نکرده‌اند. طالبان این پیکارجویان را به شدت زیرنظارت گرفته‌اند و اگر کار ضد منافع طالبان نیز انجام بدهند، طالبان آنان را مجازات می‌کنند.

نقش جنگجویان خارجی داعش در افغانستان

درباره جنگجویان پاکستانی داعش در افغانستان پیش از این گفتیم. آنها بیشترین تعداد داعشی‌های خارجی در افغانستان را شکل می‌دهند.

بربنیاد یافته‌‌های این گزارش، بیشترین شمارجنگجویان خارجی داعش را درافغانستان پس ازپاکستانی‌ها، اوزبیکستانی‌ها تشکیل می‌دهند. داعشیان اوزبیکستانی چندان میانه خوب با داعشیان سوری ندارند.

همچنین یافته‌های ما در این گزارش نشان می‌دهند که شمار زیادی از جنگجویان پیشین داعش در عراق و سوریه، درتلاش آمدن به افغانستان استند. این افراد هر از گاهی از راه‌های مختلف با کاروان‌های قاچاقی مرزهای ایران را می‌پیمایند، به کراچی پاکستان می‌آیند و از همان جا سفر افغانستان را درپیش می‌گیرند. شمار این افراد از۵۰ تا ۶۰ تن در ماه می‌‌رسد که این گونه در ساحات حکمرانی داعش وارد خاک افغانستان می‌شوند. آنها از کشورهای مختلفی هستند.

در ادامه به نقش دیگر پیکارجویان خارجی ــ به جز پاکستانی و ازبکستانی و تاجیکستانی ــ در افغانستان می‌پردازیم.

▪️ داعشیان ایرانی در افغانستان

ایران برای نابودی و مهار تهدید‌های داعش در خاورمیانه می‌جنگیده و ترس تهران ازفعالیت‌های داعش در افغانستان نیز سنگین است. این ترس سبب شده است تا ظاهراً‌ تهران دست به دامن طالبان بزند و از این گروه در سرکوب داعش درافغانستان، استفاده ببرد. مقام‌های ارشد ایران پذیرفته اند که با طالبان از نزدیک در تماس استند. در این میان اما، حضور جنگجویان ایرانی در سنگرهای داعش به ویژه در شرق افغانستان در ننگرهار نیز، مشهود بوده است.

در ماه می سال ۲۰۱۷ میلادی، نیروهای پولیس، یک ایرانی عضو داعش را در ننگرهار همراه با سه عضو پاکستانی این گروه، بازداشت کردند. این پیکارجوی ایرانی داعشی که یاسر نام دارد از آذربایجان غربی ایران است. درست زمانی ‌که یاسر با دو پاکستانی داعش بازداشت شدند، داعشیان در حال گسترش فعالیت‌های هراس‌افگنانه در بخش‌هایی از شرق افغانستان به ویژه در ننگرهار بودند. این نخستین باری بود که یک شهروند ایران در همکاری با داعش در جنگ افغانستان، بازداشت می‌شود.

محمد یاسر،‌ پیکارجوی ایرانی داعش می‌گوید: «در آذربایجان غربی از طریق تلگرام به داعش پیوستم. از راه نیمروزبه کابل آمدم، دو شب در نیمروز ماندم. بعد به ولسوالی چپرهارننگرهار آمدم.»

بنا به یافته‌های این گزارش، شمار جنگجویان ایرانی داعش، تا بیشتر از ۲۰ تن بوده است. این هراس‌افگنان معمولاً درشرق افغانستان حضور داشته اند. فعالیت‌های این جنگجویان، مرموزتر از دیگر خارجیان در افغانستان گفته شده است.

این افراد، درمواردی در میان هراس‌افگنان خارجی به ویژه در میان داعش، نقش جاسوسان را داشته اند. جنرال جاوید کوهستانی، مامور پیشین استخباراتی افغانستان، به «زمانه» می‌گوید که تهران به شمول ایرانی‌ها افرادی از کشورهای دیگری را نیز به جاسوسی در میان داعشیان به کار گماشته است.

جاوید کوهستانی می‌گوید: «روشن نیست که این افراد از جیش‌العدل جدا شده‌اند یا شامل کدام گروه دیگری استند. دربسیاری ازموارد دیده شده‌ است که تعدادی از افراد کشورهای مختلف را ایران تلاش کرده است که برای جمع‌آوری اطلاعات و دسترسی در داخل داعش و شبکه‌‌های جنگجوی خارجی درافغانستان، به کار بگمارد. این افراد به نام شهروندان ایران به خدمت گرفته می‌شوند و چنین موارد در شرق افغانستان اتفاق افتاده است که گاهی ازکشورهای آسیای میانه را نیز، به خدمت می‌ گیرد. اما، شهروندان بلوچ و کُرد ایران در صفوف داعش استند.»

▪️ داعشیان تُرکیه‌ای و روس در افغانستان

افغانستان بی‌نصیب از جنگجویان ترکیه‌ای نیز در میدان‌های جنگ نمانده است. پس از جنگ‌‌های سخت در سوریه و عراق و پس از شکست سنگین داعش در این کشورها، بسیاری از یاران جنگی داعش در سنگرهای خشونت، بار و بنه به افغانستان بستند.

بر اساس یافته‌های ما، هزاران هراس‌افگن داعشی از سوریه و عراق، برای انجام فعالیت‌های هراس‌افگنانه به افغانستان، می‌آمده‌اند. بخشی ازاین جنگجویان برای توانمند ساختن قدرت داعش در این کشور و شماری هم ازبرای درامان ماندن از خطرها در کشورهای‌شان، افغانستان را جای امن برای خودشان و خانواده‌های‌شان برگزیده‌اند.

در حال حاضر از ۶۰ تا ۷۰ شهروند ترکیه درصفوف داعش درافغانستان فعالیت می‌کند. این افراد پیشینه فعالیت در جنگ‌های عراق و سوریه داشته‌اند، و اما در این پسان‌ها به افغانستان آمده‌اند. این پیکارجویان، پس از جنگ‌های عراق و سوریه، به دلیل خطرهای سنگین در ترکیه به این کشوربرنگشته اند.

در کنار ترکیه‌ای‌‌ها، روس‌ها نیز از راه‌‌های ایران، به ویژه از راه قاسم‌آباد ایران و ازاین طریق به کراچی پاکستان می‌‌آیند و سرانجام وارد میدان‌های جنگ داعش درافغانستان می‌شوند.

شمار جنگجویان روس درکنار داعش درافغانستان، به ۲۵ پیکارجو می‌رسد.

▪️ داعشیان عرب در افغانستان

عرب‌های زیادی که تجربه جنگ از جبهات داعش درعراق و سوریه دارند در دو سنگر طالبان و داعش در افغانستان نیز فعالیت می‌کنند. در مواردی این هراس‌افگنان نقش جنگجو را دارند و اما بیشتر نقش‌شان آموزش، مشورت‌دهی و سازماندهی عملیات‌های بزرگ داعش در کشور است. این پیکارجویان از عربستان، عراق، سوریه، لیبیا، اردن و الجزایر استند.

پیکارجویان عراقی و سوری هرچند شمارشان اندک است، اما نقش برجسته درصفوف داعش دارند. اینان هرازگاهی در نقش هیأت‌های ۳ تا ۵ نفری به افغانستان می‌‌آیند و از چگونگی نبردها، وضعیت مالی، تعداد جنگجو و ساحه فعالیت‌های داعش نظارت می‌کنند و آنان را دربخش‌های عملیات و ادامه نبرد‌ها مشورت می‌‌دهند. تامین ارتباطات با سایر داعشیان در بیرون ازافغانستان، آموزش‌‌های نظامی و در مواردی هم میانجیگری میان طالبان و داعشیان، از کارهای اصلی این افراد درافغانستان است.

تبلیغات گسترده داعش، زمینه‌های یارگیری‌ها را به این گروه سرتاسری ساخته است. مالک زید نیز با تماشای نوارهای تبلیغاتی داعش در اینترنت و از طریق شبکه‌های اجتماعی، مایل می‌شود که به افغانستان بیایید و به فکر خودش درکنار داعش جهاد بکند. این مرد اردنی به «زمانه» می‌ گوید که به مثل او بسیاری‌ها استند که این گونه به دام تبلیغات فریبنده داعش گیرافتاده اند.

مالک زید می گوید: «افراد نزدیک به رهبری داعش، با هیچ کسی صحبت نمی‌کردند. ما هرگز رهبر داعش را از نزدیک ندیدیم و اگرکسی درباره رهبر می پرسید، با مشکلات بزرگ روبرو می شد و می‌گفتند که چرا می‌پرسید. مکان بود و باش رهبر داعش، بسیار سری بود.»

شمار دقیق پیکارجویان داعش از دیگر کشورهای عربی مشخص نیست و اما ۱۲ جنگجوی الجزایری در میدان‌‌های جنگ داعش در افغانستان، فعالیت می‌کنند.

▪️ داعشیان اروپایی در افغانستان

شمار داعشیان اروپایی در مقایسه با دیگر خارجیان در افغانستان، بسیار اندک است. اما تاثیرگذاری این افراد سنگین‌تر از دیگران است. شماری از شهروندان اروپایی که در عراق و سوریه در کنار داعش می‌جنگیدند با شکست این گروه درآن کشورها، راهی جبهات جنگ در افغانستان شده‌اند.

برخی از شهروندان فرانسه، آلمان و بلجیم نیز، درکنار طالبان و داعش درافغانستان، می‌جنگند. بنا به یافته‌های گزارش، شمار جنگجویان این کشورها از ۲ تا ۷۰ تن می‌رسد.

حضور جنگجویان اروپایی در بخش‌های شمال افغانستان در کنار داعش، از سه سال پیش افزایش یافته است. در این میان اما، حضور داعشیان فرانسوی در ولایت شمالی جوزجان، آفتابی شده است. در روزهای پایانی ماه مارچ ۲۰۱۸ میلادی، نیروهای مسلح افغانستان در یک عملیات مشترک با نیروهای امریکایی در ولسوالی درزاب ولایت جوزجان، یک زن فرانسوی وابسته به گروه داعش را با دو کودک و همسرش بازداشت کردند. در آن هنگام این بانو، باردار نیز بود.

این زن از سوریه با همسر اوزبیکستانی‌‌اش که درصف داعش می‌‌جنگید به افغانستان آمده بود. نخست این زن با همسرش در ساحات زیر اداره طالبان بسر می‌‌برد، اما با قدرتمندترشدن داعش در جوزجان، به داعش پیوستند. این زن، پس از بازجویی‌های حکومت افغانستان به حکومت فرانسه سپرده شده است و مشخص نیست درفرانسه به چی کیفری رسیده است.

* مصورسازی داده: پیام الهامی

درباره اعضای خارجی طالبان افغانستان بخوانید: