۱۰ سال پیش، پایتخت چین اغلب در دود متراکم زرد و خاکستری پوشیده شده بود، آنقدر غلیظ که تقریباً همه چیز را از دید پنهان می کرد. مردم پنجره‌های خود را بسته نگاه می‌داشتند، ماسک به صورت می‌زدند و از دستگاه‌های تصفیه هوا استفاده می‌کردند تا از آنچه به عنوان «آخرالزمان آلودگی هوا» در پکن معروف بود، فرار کنند. کیفیت هوا آنقدر بد بود و پکن در سطح جهانی آنقدر بدنام شد که رهبران چین یک «جنگ چند میلیارد دلاری علیه آلودگی» به راه انداختند.
یک دهه بعد، مشخص شده که این تلاش‌ها سودمند بوده‌اند. بر اساس گزارش جدیدی که روز سه شنبه منتشر شد، سطح آلودگی هوا در چین در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۱۳، ۴۲ درصد کاهش یافته است.
گزارش سالانه شاخص زندگی کیفیت هوا که توسط موسسه سیاست انرژی در دانشگاه شیکاگو تهیه شده است، «موفقیت خیره کننده چین در مبارزه با آلودگی» را ستوده است.
سطح آلودگی هوا در سطح جهان هم از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۱ اندکی کاهش یافته – که این گزارش می گوید «کاملاً به دلیل تلاش چین است». بدون تلاش‌های چین، میانگین آلودگی هوای جهان افزایش می‌یافت.
در این گزارش آمده که این بهبود به این معنی است که میانگین طول عمر شهروندان چینی اکنون ۲،۲ سال بیشتر شده است.
شهرهای چین قبلاً در صدر رتبه‌بندی جهانی بدترین کیفیت هوای جهان قرار داشتند. در حالی که برخی از آنها هنوز در آن فهرست در رتبه‌های بالا هستند، اکنون در بسیاری موارد در بهبود وضعیت از شهرهای جنوب آسیا و خاورمیانه پیشی گرفته‌اند.
در سال ۲۰۲۱، پکن بهترین کیفیت هوای ماهانه خود را از زمان شروع ثبت داده‌های پایشی در سال ۲۰۱۳ به ثبت رساند. به گزارش رسانه‌های دولتی، وزیر محیط زیست این کشور در آن زمان گفت: «وضعیت هوای پکن به تدریج به سمت حالت عادی حرکت خواهد کرد.»
اما، این گزارش هشدار داد که هنوز کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد، زیرا چین سیزدهمین کشور آلوده جهان است و آلودگی ذرات معلق پکن – آلاینده‌های کوچک اما بسیار خطرناکی که می‌توانند از سیستم دفاعی معمول بدن انسان عبور کنند – هنوز ۴۰ درصد بیشتر از آلوده‌ترین شهر ایالات متحده است.
در این گزارش آمده است در حالی که سطح آلودگی ذرات معلق چین در حد استانداردهای ملی آن است، اما به طور قابل توجهی از دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) فراتر رفته است.
با این حال، پیشرفت‌های انجام شده در چین نشان می‌دهد که اگر دولت و مردم آن مایل و قادر به انجام کاری باشند، تغییر امکان پذیر است.
به عنوان مثال، در این گزارش آمده است که از سال ۲۰۱۴ دولت چین تعداد خودروها را در جاده‌های شهرهای بزرگ محدود کرده است. ایجاد کارخانه‌های زغال سنگ جدید را در آلوده‌ترین مناطق ممنوع کرد. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای یا بسته شدن کارخانه‌های موجود؛ و کاهش فعالیت‌های صنعتی با آلایندگی بالا مانند تولید آهن و فولاد از دیگر اقدامات چین بوده است.
در این گزارش آمده است: «در اساس این اقدامات، عناصر مشترکی وجود داشت: اراده و منابع سیاسی، هم انسانی و هم مالی، که یکدیگر را تقویت می‌کردند. زمانی که مردم و سیاستگذاران این ابزارها را در اختیار داشته باشند، احتمال اقدام بسیار بیشتر می شود.»
هوای مرگبار در جنوب آسیا
در برخی جاها اما وضعیت بدتر شده است.
در این گزارش آمده است که آسیای جنوبی اکنون «مرکز آلودگی جهانی» است. منطقه‌ای که خانه چهار کشور آلوده -بنگلادش، هند، نپال و پاکستان – است؛ کشورهایی در مجموع نزدیک به یک چهارم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.
در هر یک از این کشورها، ساکنان به طور متوسط پنج سال از عمر خود را به دلیل آلودگی از دست می‌دهند. این میزان در آلوده‌ترین مناطق حتی بیشتر است.
در حالی که طی سال‌ها آلودگی هوا به طور پیوسته در چین کاهش یافته است، در جنوب آسیا به حدی افزایش پیدا کرده که نسبت به مصرف دخانیات یا آب ناسالم تأثیر بیشتری بر امید به زندگی دارد.
در هند، این خطر به ویژه به دلیل تراکم جمعیت و تعداد زیادی از مردمی که در مناطق شهری بسیار آلوده زندگی می‌کنند، بالا است. در این گزارش آمده است که در سال ۲۰۲۱، آلودگی ذرات معلق هند بیش از ۱۰ برابر دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی بود.
در این بیانیه آمده است که عوامل مختلفی در این وضعیت دخیل هستند. این کشورها در ۲۰ سال گذشته شاهد رشد انفجاری جمعیت، توسعه اقتصادی و صنعتی بوده‌اند. تقاضای انرژی و استفاده از سوخت‌های فسیلی بر همین اساس افزایش یافته است. در بنگلادش، تعداد خودروها در جاده ها از سال۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ سه برابر شده است.
روش‌های دیگری مانند سوزاندن محصولات زراعی که بسیاری از کشاورزان از آن برای پاک‌سازی مزارع خود برای برداشت استفاده می‌کنند و استفاده از کوره‌های آجرپزی نیز در افزایش آلودگی نقش داشته است.
در این گزارش آمده است که دولت‌ها در این مناطق شروع به شکل‌دهی ابتکارات و سیاست‌هایی برای کاهش آلودگی کرده‌اند، اما ممکن است به دلیل تفاوت در قدرت اقتصادی و زیرساخت‌ها با دشواری روبه‌رو شوند.
در این گزارش آمده است: «کشورهایی که امروز برخی از بدترین آلودگی‌ها را تجربه می‌کنند، ابزار لازم برای پر کردن این حفره‌های اساسی مدیریت کیفیت هوا، مانند ایجاد داده‌های کیفیت هوای قابل اعتماد و قابل دسترس برای عموم را ندارند.»
آفریقا، یکی دیگر از نقاط آلوده جهان، با مشکلات مشابهی مواجه است. در حالی که بودجه جهانی بزرگی برای کمک به کشورهای آفریقایی برای مبارزه با خطرات بهداشتی مانند ایدز، مالاریا و سل وجود دارد، هیچ چیز مشابهی برای مبارزه با آلودگی هوا و محیط اختصاص داده نشده است.
این گزارش افزوده است که کمک از سوی سازمان‌های بین‌المللی و کمک‌کنندگان خصوصی می‌تواند در ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز بسیار کمک کند، اما «در حال حاضر، این اتفاق نمی‌افتد».