سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی سفر امیر قطر به تهران را تأیید کرد و گفت: این سفر به زودی انجام می‌شود و دستورکار دوجانبه و منطقه‌ای و رایزنی درباره موضوعات دوجانبه است.
رویترز روز گذشته (یکشنبه ۸ مه/۱۸ اردیبهشت) به نقل از «یک منبع مطلع» از سفر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به ایران خبر داده بود. به گفته این منبع، محور اصلی گفت‌وگوها «پر کردن حفره» مذاکرات هسته‌ای در وین است که بعد از ۱۱ ماه گفت‌وگو از مارس/ فروردین گذشته تاکنون به حالت تعلیق درآمده است.
یک تعبیر تازه: حد وسط جدید
رویترز نوشته است: هدف امیر قطر از سفر به تهران این است که طرف‌های توافق هسته‌ای با ایران را «به حد وسط جدیدی» برسانند. شنبه گذشته (۷ مه/۱۷ اردیبهشت) جوزپ بورل به فایننشال تایمز گفته بود که او به دنبال یک «راه میانه» برای پایان دادن به بن‌بست در مذاکرات احیای برجام است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از سفر انریکه مورا، مذاکره‌کننده اتحادیه اروپا برای گفت‌وگو درباره این موضوع به تهران خبر داده و گفته بود این «آخرین شانس» برای دیپلماسی است.
سفر مورا بعد از تماس تلفنی امیرعبداللهیان و بورل انجام می‌شود. سعید خطیب‌زاده سخنگوی، وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران صبح دوشنبه ۹ مه/ ۱۹ اردیبهشت در نشست خبری هفتگی خود درباره سفر انریکه مورا گفت:
«لازم بود بعد از پیشنهاد بورل و استقبال امیرعبداللهیان دیدار حضوری انجام شود. رایزنی‌هایی در تهران انجام می‌شود و مورا با باقری ملاقات خواهد داشت. البته دستور کار گفت‌وگوها تقریباً در تهران روشن است امیدواریم بتوانیم بعد از انجام گفت‌وگوها نتیجه را بهتر اعلام کنیم.»
جوزپ بورل در حال بررسی سناریویی است که به موجب آن نام سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا تروریسم برداشته می‌شود، اما سایر بخش‌های سپاه، در فهرست باقی می‌مانند.
در آمریکا دو فهرست وجود دارد: فهرست سازمانهای تروریستی وزارت امور خارجه آمریکا یا FTO و «فهرست سازمانهای تروریستی ویژه جهانی» یا SDGT که بر اساس فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ در آمریکا شکل گرفته است. اظهارات اخیر مقامات دولت بایدن این گمانه‌زنی را تقویت کرده بود که مذاکره‌کنندگان آمریکایی می‌توانند به ایران مصالحه‌ای را پیشنهاد کنند که به موجب آن، نام سازمان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست FTO خارج شود و در ازای آن نام سپاه قدس در «فهرست ویژه سازمانهای تروریستی جهانی» قرار گیرد.
بورل شنبه گذشته گفته بود:
«باید بگویم که به عنوان هماهنگ کننده [مذاکرات وین] این پیشنهاد را به طور رسمی روی میز می گذارم. تنها نقطه تعادل ممکن همین نقطه است.»
برجام فراتر از سپاه
خطیب‌زاده در ادامه نشست خبری روز دوشنبه خود گفت:
«حضور مورا نشان می‌دهد ما گفت‌وگوها را در مسیری که باید انجام شود همچنان پیگیری کردیم و به رغم اقدامات ضد دیپلماسی توسط سنا و کنگره ایران و ۱+۴ به دیپلماسی و دستیابی به توافق خوب و قابل اتکا پایبند بوده‌اند. اگر آمریکا آنچه از ما گرفته را برگرداند و حقوق ضایع شده ملت ایران را بپذیرد می‌توانیم فردای بعد از برگشت مورا به وین بازگردیم. سفر مورا این گفت‌وگوها را در مسیر درستی قرار می‌دهد.»
سنای آمریکا روز چهارشنبه، ۴ مه/۲۴ اردیبهشت به دو طرح غیرالزام‌آور رأی داد که محتوای یکی از این طرح‌ها مخالفت با خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا و دیگری تداوم تحریم‌های بانک مرکزی جمهوری اسلامی است. بر اساس این طرح بازگشت احتمالی به برجام باید همراه با دستیابی به توافقی برای رسیدگی به طیف کامل فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران، از جمله برنامه موشک‌های بالستیک، حمایت از تروریسم و توقف فعالیت برای دور زدن تحریم‌ها باشد.
سخنگوی وزارت خارجه درباره مذاکرات وین گفت مذاکرات را نباید به «یک موضوع خاص یعنی سپاه» فروکاست. خطیب‌زاده درباره بن‌بست مذاکرات گفت:
«آنچه در وین اتفاق افتاده متوقف است. در بُعد تصمیمات واشنگتن بین ایران و ۱+۴ جمع بندی انجام و متن بین ما توافق شده و آنچه باقیمانده آمریکا باید پاسخ دهد. آمریکا قرار نیست هدیه‌ای به ایران بدهد. حقوقی از ملت ایران ضایع کرده و از جیب ملت ایران چیزهایی برداشته باید بازگرداند و اگر چنین شود می‌توان گفت مذاکرات در دسترس است. من نمی‌گویم بن‌بست. تصمیم واشنگتن به راحتی می‌تواند توافق را در وین محقق کند.»
افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بعد از حمله نظامی روسیه به اوکراین سبب شده که ایران از محل صدور نفت به چین، پول خوبی به جیب بزند. بنابراین نیازی هم به انعطاف نمی‌بیند. از طرف دیگر اما اسرائیل هم که با پیش‌نویس توافق فعلی در مورد بازگشت آمریکا به برجام مخالف است، چندین راه ممکن را برای فشار بر تهران پیشنهاد کرده است، از جمله تصویب قطعنامه علیه ایران در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ژوئن و افزایش توان بازدارندگی نظامی آمریکا در خاورمیانه.