ایران درخواست آمریکا برای تشکیل جلسه اضطراری شورای حکام آژانس انرژی اتمی به منظور بررسی فعالیت‌های هسته‌ای ایران را “طنزی تلخ” خواند و گفت پایش قرارداد برجام ارتباطی به شورای حکام ندارد.
در پی عبور ایران از مرز مجاز ۳۰۰ کیلوگرم ذخیره اورانیوم غنی‌شده در خاک ایران، ایالات متحده آمریکا روز جمعه ۵ ژوئیه/ ۱۴ تیر، از شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواست جلسه‌ای اضطراری برای رسیدگی به وضعیت برنامه هسته‌ای ایران تشکیل شود.
نمایندگی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به این درخواست در بیانیه‌ای گفته است تحولات اخیر در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ارتباطی به وظایف شورای حکام آژانس ندارد:
“تحولات اخیر هیچ ارتباطی با مباحث مرتبط با پادمان‌های آژانس و همچنین وظایف شورای حکام آژانس ندارد.”
در ادامه ایران گفته است که موضوعات مرتبط با برجام را “در مکانیزم‌های تعیین شده” در خود این قرارداد پی خواهد گرفت.
نمایندگی ایران با اشاره به اینکه آمریکا اولین امضاکننده قرارداد برجام است که “یک‌جانبه” از این قرارداد خارج شده، گفت که درخواست آمریکا یک “طنز تلخ” است:
“در واقع این یک طنز تلخ است که همان رژیمی که در عمل، برجام را به واسطه خروج غیر‌قانونی و یک‌جانبه از این توافق نقض و به دیگران فشار وارد کرده است تا همین کار را انجام دهند و در نتیجه، اجرای آن توسط جامعه بین‌المللی را از طریق اعمال همان ابزار قهرآمیز با مانع مواجه کرده است، حال نگرانی خود را در مورد اجرای همان توافق بیان می‌کند.”
نمایندگی ایران در توضیح تصمیم ایران برای نقض برخی از مفاد قرارد برجام نوشته است که این تصمیم واکنشی است “به وضعیتی که آمریکا مسبب آن بوده” و ایران به دنبال آن است که “توازن از بین رفته در این توافق را بازگرداند”.
پس از عبور از مرز ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم ذخیره شده در ایران، حسن روحانی روز چهارشنبه، ۱۲ تیر، اعلام کرد که از روز ۱۶ تیر ایران غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی را افزایش خواهد داد. او همچنین گفت که ایران ممکن است غنی‌سازی اورانیوم را تا هر میزان که نیاز داشته باشد افزایش دهد.
روحانی با تهدید بیشتر کشورهای عضو قرارداد برجام گفت که اگر طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکند، ایران رآکتور اراک را نیز به حالت قبل از برجام باز خواهد گرداند.
هر یک از ۳۵ عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌توانند در هر زمان درخواست تشکیل جلسه اضطراری دهند. اکنون آمریکا از این حق استفاده کرده، شورای حکام هم موافقت کرده و قرار است جلسه بعد از ظهر چهارشنبه ۱۰ ژوئیه/ ۱۹ تیر برگزار شود.
دفتر نمایندگی آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی در بیانیه‌ای که جمعه ۵ ژوئیه/ ۱۴ تیر در وب‌سایت این سازمان در رابطه با درخواست برای تشکیل جلسه اضطراری شورای حکام منتشر کرد، نوشت:
“امروز جکی ولکات، نماینده آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی در وین، خواستار برگزاری نشست ویژه این شورا برای بحث درباره جدیدترین گزارش مدیر کل آژانس درباره برنامه هسته‌ای حکومت ایران شد.”
در ادامه این بیانیه آمده که دولت آمریکا از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌خواهد حکومت ایران را [در قبال برنامه هسته‌ای‌اش] پاسخگو کند. جکی ولکات همچنین آخرین گزارش آژانس در مورد برنامه هسته‌ای ایران، نظارت‌های آژانش بر این برنامه و تمام تغییر و تحولات اخیر را در مورد تعهدات ایران درخواست کرده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون در ۱۵ گزارش پایبندی ایران به تمامی تعهداتش در توافق هسته‌ای را اعلام کرده است. این سازمان اما روز دهم تیر در بیانیه‌ای اعلام کرد ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم ذخیره اورانیوم غنی‌شده تعیین شده در برجام عبور کرده است.
ایران پیش از این به اتحادیه اروپا یک مهلت ۶۰ روزه داده بود که اینستکس را برای جبران خسارت‌های مالی ناشی از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران به سرانجام برساند. تهران گفته بود اگر اتحادیه اروپا جبران این خسارات را نکند، ایران به مرور از برخی تعهداتش در برجام خارج خواهد شد.
ایران گفته است این اقدامات بر اساس پاراگراف ۳۶ توافق هسته‌ای برجام انجام می‌شود.
مهلت ۶۰ روزه شورای عالی امنیت ملی ایران به اتحادیه اروپا یک‌شنبه آینده به پایان می‌رسد و با این‌حال نخستین تراکنش مالی اروپا از طریق اینستکس هنوز انجام نشده است.
ایالات متحده آمریکا ۱۸ اردیبهشت ۹۷ از قرارداد برجام خارج شد و تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران بازگشت.
دولت دونالد ترامپ خواهان توافقی جامع‌تر است که متضمن نظارت بر برنامه موشکی ایران و ناظر بر نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی باشد.