مجتبا یوسفیپور – هفته گذشته، موفقیت فیلم «جدایی نادر از سیمین» چنان همه را تحت تأثیر قرار داد که تا چند روز بعد از آن، همچنان خبرها و واکنشها نسبت به این جایزه خبر اول بسیاری از رسانهها بود.
در گزارش این هفته مروری داریم بر این واکنشها، نگاهی داریم به آخرین خبرها از انتخاب اکران نوروزی سینماها و چون همیشه در بخش خبرهای کوتاه تولید و اکران، مهمترین خبرهای هفته گذشته سینمای ایران را مرور خواهیم کرد. حاشیه هفته هم اختصاص دارد به ربط جایزه نوبل با اسکار!
جایزهای شیرین برای سینماگران تلخکام ایران
هفته گذشته خبر بردن اولین جایزه اسکار تاریخ سینمای ایران توسط اصغر فرهادی برای روزها حرف اول همه بود و اگرچه رسانههای دولتی و بهویژه صدا و سیما با بیتفاوتی از کنار این خبر گذشتند، اما این اتفاق باعث شد تا بسیاری از هنرمندان و معدودی از دولتمردان دست به قلم ببرند و با فرستادن پیامهایی این موفقیت را به اصغر فرهادی و سینمای ایران تبریک بگویند. بسیاری از سینماگران نیز از این فرصت استفاده کردند تا ضمن فرستادن پیام تبریک خود، بار دیگر صدای اعتراض خود را به گوش مسئولان برسانند. داریوش مهرجویی، فیلمساز سرشناس ایرانی در پیام تبریک خود نوشت: «این جایزه مثل همان گلی بود که در بازیهای مقدماتی جامجهانی در دروازههای آمریکا و استرالیا کاشتیم.»
داریوش مهرجویی: این جایزه مثل همان گلی بود که در بازیهای مقدماتی جامجهانی در دروازههای آمریکا و استرالیا کاشتیم
بهمن فرمانآرا فیلمساز قدیمی سینمای ایران در بخشی از پیام خود مسئولان سینمایی کشور را مورد خطاب قرار داد و پیشنهاد کرد بعد از این اتفاق، خانه سینما به اصناف سینمایی بازگردانده شود و حکم ممنوعالکاری و ممنوعالخروجی جعفر پناهی لغو شود و این فیلمساز بار دیگر اجازه یابد فیلم بسازد. او در انتهای پیامش افزود «در خاتمه از شما دعوت میکنم به میمنت و مبارکی این موج شادی سینمای ایران بیایید با هم سینمای کشورمان را دور از تسویهحسابها و دشمنیهای بیاساس به عنوان یک پدیده افتخارآمیز بستاییم و سد راه پیروزیهای آیندهاش نشویم.»
رخشان بنیاعتماد، دیگر فیلمساز ایرانی نیز موفقیت فرهادی را «افتخاری بالاتر از یک جایزه» توصیف کرد و پیشنهاد داد: «کاش زمانی که این جایزه در موزه سینمای ایران جای میگیرد، برای ثبت در تاریخ، گفتههای اصغر فرهادی کنار آن نوشته شود. نوشته شود تا بازخوانی و به یادها سپرده شود که در زمانه واهمههای پنهان از واژههای تحریم و تهدید و جنگ، در سحرگاه هشتم اسفندماه ۱۳۹۰، سینمای ایران توانست با زبان هنر، پیام صلحخواهی ملت خود را به جهان اعلام کند.»
جعفر پناهی دیگر فیلمسازی بود که از این موقعیت استفاده کرد تا در پیام خود باردیگر به موضوع خانه سینما اشاره کند و بنویسد «سپاس از خانواده و «خانه سینما» که نام ایران را با هنر و هنرمندی در جهان پرآوازه کرد.»
محمدعلی طالبی، کارگردان سینما نیز در پیامی بلند نکات بسیاری را مطرح کرد. او با ابراز خوشحالی از شناخته شدن یک فیلم ایرانی در سطح جهان پرسید: «آیا واقعاً در سینمای ایران به لحاظ امکانات فیلمسازی و سطح زندگی عوامل سینما هم اتفاق مهمی افتاده است؟» و در ادامه با اشاره به وضعیت سینمای ایران و بیکاری بسیاری از دستاندرکاران آن، اظهار امیدواری کرد که شاید این جایزه باعث شود «مسوولان سینمایی کشور به ظرفیتهای سینمایی پی ببرند و با بودجه بیشتر فضایی را ایجاد کنند که سینما بتواند از این بنبست خارج شود و همه فیلمسازان با هر عقیده و فکری آزادانه و بهدور از فضای لابیگری و باندبازی بتوانند آثارشان را بسازند.»
بهمن فرمانآرا: بیایید با هم سینمای کشورمان به عنوان یک پدیده افتخارآمیز بستاییم.
او در بخش دیگری از پیام خود به ماجرای توقیف این فیلم در زمان ساخت توسط معاونت سینمایی سابق اشاره کرد و آرزو کرد تا در سینمای ایران نیز عدالت برقرار شود.
همایون اسعدیان نیز در پیام خود با اشاره به ۵۵ جایزهای که این فیلم از جشنوارههای مختلف به دست آورده است با کنایه خطاب به مسئولان نوشت: «یک دستگاه دیپلماسی فعال چه میزان وقت و هزینه باید صرف میکرد تا به یک دهم این ارتباط دست یابد؟ پس سینما را دستکم نگیریم. کجسلیقگیها را کنار بگذاریم، دست از منافع تنگنظرانه و روزمره بشوییم و همگی به پا خیزیم و به اصغر فرهادی و سینمای ایران ادای احترام کنیم.»
از دیگر سینماگرانی که هفته گذشته با با انتشار پیامهای تبریک، موفقیت این فیلم را به فرهادی و مردم ایران تبریک گفتند میتوان به گلاب آدینه، ساره بیات، مریلا زارعی، داوود رشیدی، شهاب حسینی، امین تارخ، حبیب رضایی، بهرام عظیمی، مهناز افشار، صابر ابر و پانتهآ بهرام اشاره کرد.
واکنش سایر هنرمندان
اما این تنها سینماگران نبودند که به موفقیت فیلم «جدایی نادر از سیمین» واکنش نشان دادند. بسیاری از اهالی موسیقی و قلم نیز با فرستادن پیامهایی موفقیت این فیلم را به فرهادی و مردم ایران تبریک گفتند. محمدرضا شجریان، استاد آواز ایران در پیامی خطاب به فرهادی نوشت: «در این زمانه استعدادکش هنرستیزی که همه درها به روی هنرمندان و نویسندگان و سینماگران آزاداندیش جز یک در بسته است شما و همکارانتان با دست خالی شیرین کاشتید و شگفتی آفریدید.»
سالار عقیلی دیگر هنرمندی بود که خطاب به فرهادی نوشت: «از اینکه ثمر تلاش و زحمات شما و همکاران توانمندتان علیرغم نگاه بیرحمانه به فرهنگ و هنر سرزمین متمدنمان، حصار مرزهای سیاسی و جغرافیایی را در هم شکسته و حائز برترین نشانهای سینمایی جهان شده است بسیار مسرورم.»
محمدرضا شجریان: در این زمانه استعدادکش هنرستیزی که همه درها به روی هنرمندان و نویسندگان و سینماگران آزاداندیش جز یک در بسته است شما و همکارانتان با دست خالی شیرین کاشتید و شگفتی آفریدید.
جواد مجابی نیز نوشت: «این سینماگر پیشرو نماینده جمع هنرمندان پیشتاز ایرانی است که حتی در شرایط دشوار هم میتوانند فرهنگ غنی و ژرف ایران را در آثارشان بازتاب دهند.»
محمود فرشچیان، محمود دولتآبادی، سیدعلی صالحی، کیهان کلهر، لیلی گلستان، علیرضا عصار، رضا صادقی، محسن یگانه و عبدالحسین مختاباد برخی دیگر از اهالی هنر بودند که بعد از موفقیت این فیلم دست به قلم بردند و شادی خود را با انتشار متنهایی در رسانهها نشان دادند.
اسکار و مسئولان
اما این آخرین موفقیت فیلم «جدایی نادر از سیمین» بالاخره باعث شد تا برخی از مسئولان و دولتمردان هم که همیشه در برابر موفقیتهای هنری هنرمندان مستقل سکوت میکردند زبان به تبریک بگشایند و پیام بفرستند، و هر چند که آنها تا پیش از این در برابر این فیلم و موفقیتهایش موضع گرفته بودند، تلاش کردند تا به شکلی خود را شریک موفقیتهای فیلم نشان دهند.
سید محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین ایران یکی از نخستین کسانی بود که پیام تبریکی برای فرهادی فرستاد و با زبان آشنای خود نوشت «این حادثه را باید نشانهای روشن بر آن دانست که هنر به طور عام و سینما به طور خاص از مهمترین ابزارهایی است که میتواند در جهان ناامن، جنگ زده و پر از تبعیض و ناروایی و خودکامگی، موجب نزدیکی دلها و چیرگی انسانیت و محبت بر خشونت شود و گفتوگوی فرهنگها و تمدنها را به جای تنش و درگیری بنشاند.»
احمد مسجد جامعی، وزیر سابق ارشاد اسلامی نیز با بیان خاطرهای از موفقیتهای پیشین مجید مجیدی و نقش هنر در شناسایی فرهنگ ایران به جهانیان نوشت «هنرمندان ایرانی بهرغم اینکه با محدودیتهای زیادی روبهرو هستند، وقتی در چنین جایگاهی قرار میگیرند، خود را در نقش سفیران ملت میبینند.»
جواد شمقدری: قضاوت آمریکایی در مقابل فرهنگ ایرانی سر تعظیم فرود آورد
اما شاید جالبترین اظهار نظر و تبریک را معاونت سینمایی سابق و رئیس سازمان سینمایی فعلی، جواد شمقدری بیان کرد که موفقیت این فیلم در مراسم اسکار را «آغاز فروپاشی استیلای لابی صهیونیستی بر جامعه و همه نهادهای آمریکایی» خواند که با دریافت آن «قضاوت آمریکایی در مقابل فرهنگ ایرانی سر تعظیم فرود آورد». به گفته او این جایزه، گواهی بر آغاز فصل تازهای در سینمای ایران بعد از تأسیس سازمان سینمایی است.
محمد خزاعی، دبیر سیامین جشنواره فیلم فجر نیز چون شمقدری در پیام خود تلاش کرد موفقیت این فیلم را به نفع دولت مصادره کند. او خطاب به فرهادی نوشت: «تو امروز با اقتدار کامل میان چشمهای سیاستزده صهیونیسم و آمریکا، نام ایران اسلامی و ایرانی را پرآوازهتر کردی و نشان دادی رسالت فرهنگی که بر دوش تو به عنوان یک فیلمساز مسلمان و همکارانت بود، به خوبی به سرانجام رسید.»
در حلقه مسئولان سینمایی گویا همه دچار فراموشی شدهاند. جواد شمقدری که زمانی دستور توقیف این فیلم را داده بود، حال موفقیت آن را به سیاستگذاریهای معاونت سینمایی سابق نسبت میدهد و احمد میرعلایی، مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی نیز میگوید: «جدایی نادر از سیمین طی فرآیندی کارشناسی شده توسط جمعی از سینماگران کشور که بنیاد سینمایی فارابی آنها را گرد هم آورده بود، به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شد.» حال آنکه در زمان انتخاب فیلم برای معرفی به آکادمی اسکار صحبت از معرفی فیلمهایی دیگر مطرح بود و شاید اگر فشارهای رسانهای و صحبتهای بیپرده برخی از سینماگران نبود، این «فرآیند کارشناسی» منجر به ارسال فیلم دیگری به اسکار میشد!
علیرضا سجادپور: موفقیت این فیلم در اسکار نتیجه ممانعت معاونت سینمایی از نمایش فیلمهای سیاهنما در دنیا بود
جالبتر از آن، علیرضا سجادپور، مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی بود که در گفتوگو با «خبرگزاری سینمای ایران» موفقیت فیلم در اسکار را نتیجه ممانعت معاونت سینمایی از نمایش فیلمهای سیاهنما در دنیا خواند. هرچند سجادپور هم ظاهراً فراموش کرده که تا پیش از این، بردن این جایزه را به «نشانه دشمنی آمریکا با ایران» تعبیر میکرد.
حمیدرضا جلاییپور نیز در ارتباط با این جایزه و موفقیت آن به نکته جالبی اشاره کرد. به گفته او «برای اینکه فیلمی بتواند در فهرست نامزدهای اسکار قرار بگیرد، باید شش هزار نفر کار را بپسندند و نظر دهند. در نتیجه این جایزه با جوایزی که به ضرب و زور پول نفت به دست میآید، متفاوت است.»
حمیدرضا آصفی، سخنگوی سابق وزارت امور خارجه، محمد بهشتی، عبدالله نوری، ابراهیم جمیلی، عضور اتاق بازرگانی ایران و مرتضی اشراقی، نوه آیتالله خمینی از دیگر کسانی بودند که با انتشار پیامهایی موفقیت این فیلم را تبریک گفتند.
اکران نوروزی و گزینههای محدود
سرانجام شورای صنفی نمایش بعد از برگزاری یک جلسه فوقالعاده ۱۵ فیلم را به عنوان گزینههای اکران نوروزی ۹۱ به سینماداران معرفی کرد. در این فهرست، حضور برخی از فیلمها تعجببرانگیز است. از سوی دیگر حذف فیلمهایی چون «نارنجیپوش» ساخته داریوش مهرجویی که تا پیش از این یکی از گزینههای اصلی اکران نوروزی حساب میشد، بیشتر این انتخاب را سؤالبرانگیز کرده است. همچنین فیلم «بوسیدن روی ماه» ساخته همایون اسعدیان، یکی دیگر از فیلمهایی که به گفته کارگردانش قرار بود تا در روزهای عید به نمایش عمومی درآید، به علت عدم صدور پروانه نمایش از راهیابی به فهرست نهایی فیلمهای گزینه اکران نوروز بازماند.
از آنجا که قرار است سینماداران از میان این ۱۵ گزینه فیلمهای نوروزی خود را انتخاب کنند، شاید بتوان پیشبینی کرد که در نهایت حدسهای اولیه درست در خواهند آمد و مطابق با خواست مسئولان سینمایی، فیلمهایی چون «زندگی خصوصی»، «قلادههای طلا» و «گشت ارشاد» از ساختههای فیلمسازان نزدیک به دولت اکران نوروزی امسال را از آن خود خواهد کرد، چرا که در مقام مقایسه و با توجه به داستان و عوامل و بازیگران فیلمها، این آثار بخت بیشتری دارند تا بتوانند توجه سینماداران را به خود جلب کنند.
صحنهای از انیمیشن «تهران ۱۵۰۰» از گزینههای اکران نوروزی
علی سرتیپی، مدیرعامل شرکت فیلمیران که پخش فیلمهای «گشت ارشاد» و «قلادههای طلا» را به عهده دارد، گفته است که این شرکت در تلاش است که این فیلمها در نوروز به روی پرده بروند. سعید سهیلی، کارگردان فیلم «گشت ارشاد» نیز در گفتوگو با «فارس» از اکران این فیلم در نوروز ۹۱ خبر داده است.
چهار فیلم از ۱۵ فیلم پیشنهادی شورای صنفی انیمیشن هستند که میتوان گفت از میان آنها «تهران ۱۵۰۰» ساخته بهرام عظیمی با توجه به ساختار نو، فضای طنز و بهرهگیری از صداپیشگان و تصاویر جمعی از معروفترین ستارههای سینمای ایران مناسبترین فیلم برای اکران نوروزی است. «سرزمین خواب»، «عطر ولایت» و «داستان سامرا» دیگر انیمیشنهایی هستند که در این فهرست معرفی شدهاند.
از دیگر فیلمهای این فهرست، دو فیلم «بیتابی بیتا» و «انتهای خیابان هشتم» فیلمهایی هستند که با توجه به ترکیب بازیگران و داستان فیلم، شاید بتوانند توجه سینماداران را به خود جلب کرده و به فهرست نهایی پنج فیلم اکران نوروزی راه یابند. «فیلادلفی» ساخته مجتبی اسدیپور و اسماعیل رحیمزاده، «قبیله من» ساخته غلامرضا آزادی، «محرمانه تهران» ساخته مهدی فیوضی، «فتیله و ماهپیشونی» ساخته آرش معیریان، «راه بهشت» ساخته مهدی صباغزاده و «در انتظار معجزه» ساخته رسول صدرعاملی دیگر گزینههای پیشنهادی شورای صنفی نمایش برای اکران نوروزی هستند.
خبرهای کوتاه
علی سرتیپی، پخشکننده فیلم «جدایی نادر از سیمین» از بازگشت اصغر فرهادی به ایران خبر داد. سرتیپی در گفتوگو با «خبرگزاری سینمای ایران» اعلام کرد که فرهادی در هفته آخر اسفندماه به ایران باز میگردد، اما هنوز زمان دقیق آن مشخص نشده است.
«سوت پایان» ساخته نیکی کریمی به شبکه نمایش خانگی عرضه شد
«خبرگزاری فارس» خبر از پخش فیلم «جدایی نادر از سیمین» در روزهای نوروز امسال از تلویزیون داد. به گفته این خبرگزاری، تلویزیون حقوق پخش فیلم را خریداری کرده است و این فیلم در روز ۱۰ فروردین پخش خواهد شد. این درحالی است که نگار اسکندرفر، مجری طرح این فیلم در گفتوگو با «ایسنا» از این موضوع اظهار بیاطلاعی کرده و به گفته او این فیلم به تلویزیون واگذار نشده است.
فیلمهای «سوت پایان» ساخته نیکی کریمی و «اینجا بدون من» ساخته بهرام توکلیان وارد شبکه نمایش خانگی شدند.
خبرهای تولید
علی ژکان بعد از مدتها فیلمی را جلوی دوربین خواهد برد. فیلمنامه این فیلم با نام «برای سونیا» توسط نغمه ثمینی نوشته شده و مراحل پیشتولید فیلم آغاز گردیده است. هنوز بازیگران فیلم انتخاب نشدهاند و قرار است تا پایان سال این مرحله نیز انجام شود و در اوایل سال آینده فیلمبرداری فیلم در تهران آغاز گردد.
«۱، ۲، ۳،…، ۵ » به کارگردانی محمد معیری جلوی دوربین رفته است. بخش عمده صحنههای این فیلم در دامغان فیلمبرداری شده است و قرار است باقیمانده آن در تهران فیلمبرداری شود. این فیلم روزهای به قدرت رسیدن گروه طالبان در افغانستان را دستمایه داستان خود قرار داده و داستان تعدادی از افراد این گروه است که قرار است پنج نفر را برای اعدام به شهری ببرند، اما در میان راه یکی از زندانیها میگریزد. همایون ارشادی، فرهاد خردمند و عبدالولی تلاش بازیگران اصلی این فیلم هستند.
پس از پایان فیلمبرداری صحنههای روسیه، گروه فیلم «استرداد» به کارگردانی علی غفاری به ایران بازگشتند تا ادامه فیلم را در فریدونکنار فیلمبرداری کنند. حمید فرخنژاد، فرهاد قائمیان و پوریا پورسرخ بازیگران این فیلم هستند.
خبرهای اکران
در جدول اکران همچنان فیلمها به فروش متوسط خود ادامه میدهند. شاید بتوان فیلم «چیزهایی هست که نمیدانی» ساخته فردین صاحبالزمانی را موفقترین فیلم هفته نامید، چرا که با توجه به اکران محدود و تبلیغات کم و ساختار غیر تجاری فیلم به نسبت توانست ارتباط خوبی با تماشاگران برقرار کرده و فروشی بیش از انتظار داشته باشد.
علی مصفا و لیلا حاتمی در نمایی از فیلم «چیزهایی هست که نمیدانی»
در جدول اکران «قبرستان غیر انتفاعی» با نزدیک شدن به مرز فروش ۱۲۰ میلیون تومان همچنان صدرنشین است. «ساعت شلوغی» با حدود ۱۰۰ میلیون تومان و «کنسرت روی آب» با فروشی حدود ۸۲ میلیون تومان در رتبههای بعدی جدول قرار دارند. «پرستوهای عاشق» با فروش حدود ۸۰ میلیون تومان، «چیزهایی هست که نمیدانی» با فروش حدود ۷۵ میلیون تومان، «شب» با حدود ۶۰ میلیون تومان، «پاریس تا پاریس» با حدود ۴۰ میلیون تومان و سرانجام «زمانی برای دوست داشتن» با حدود ۱۷ میلیون تومان دیگر فیلمهای جدول اکران هستند.
حاشیه هفته: جایزه نوبل اسکار!
و اما حاشیه این هفته اختصاص دارد به پای ثابت این بخش یعنی فرجالله سلحشور و آخرین اظهارات ایشان.
بعد از موفقیت فیلم «جدایی نادر از سیمین» در اسکار، «خبرگزاری سینمای ایران» با سلحشور مصاحبهای کرد و در این گفتوگو چون همیشه سلحشور سیل تهمتهای خود را نثار سینماگران ایران کرد. در بخش نخست این گفتوگو، او با بیان اینکه «چون خود را عضوی از جامعه سینمایی نمیدانم در جشنواره فیلم فجر شرکت نکردم» در انتقاد از این جشنواره برای برگزاری مراسم بزرگداشت برای فیلمسازان گفت: «ظلم است که در کنار افرادی مانند جمال شورجه و حسین زندباف از کسی تجلیل میشود که ساواکی هم بوده است.»
در جشنواره فیلم فجر امسال علاوه بر این دو فیلمساز نزدیک به اصولگرایان، از محمد بزرگنیا، داوود رشیدی و علیرضا زریندست نیز تجلیل شد. بعد از این مصاحبه، احترام برومند، همسر داوود رشیدی با انتشار نامهای در همان وبسایت در پاسخ به ادعای سلحشور نوشت: «کاش ایشان آنقدر شهامت داشتند که نام شخص مورد نظرشان را قید میکردند تا ببینیم کسی که ادعای مسلمانی دارد چطور میتواند به شخصیتهای مورد احترام جامعه اتهامهای ناروا وارد کند. در حال حاضر ایشان مثل یک بچه شدهاند که هرچه میکنند و هرچه میگویند یک بزرگتر به ایشان تذکر نمیدهد.»
فرجالله سلحشور: جشنوارههایی مانند اسکار که هر عاقلی اهداف آن را میداند و به رهبران اسرائیل جایزه صلح میدهد، ارزشی ندارد
اما در بخش دوم این مصاحبه، سلحشور با بیارزش خواندن بردن جوایز از جشنوارههای خارجی، در ارتباط با فیلم «جدایی نادر از سیمین» گفت: «به نظر من این موضوع که فرهادی به ارزشها اهانت کرده و با سیاهنمایی ایران جایزه دریافت کرده است ارزش نیست و این خود یک ضد ارزش و ننگ است.»
او در ادامه در ارتباط با بردن جایزه اسکار توسط این فیلمساز افزود: «اگر جشنوارههای اسلامی و مذهبی مقامی گرفته شود ارزش دارد اما جشنوارههایی مانند اسکار که هر عاقلی اهداف آن را میداند و به رهبران اسرائیل جایزه صلح میدهد، ارزشی ندارد.»
نکته اول این است که امروز همه مسئولان سینمایی افتخارشان این است که این فیلم نخست در جشنوارههای داخلی برنده جایزه شد و بعد به جشنوارههای جهانی راه پیدا کرد. حال اگر جشنوارهای چون جشنواره فیلم فجر هم از نظر ایشان غیر اسلامی است که بحث دیگری است و ایشان میدانند و دوستانشان در سازمان سینمایی و وزارت ارشاد.
اما نکته دوم بردن جایزه صلح توسط رهبران اسرائیل در اسکار است، اینکه از چه زمانی در اسکار جوایز صلح آن هم به شخصیتهای سیاسی داده شده است، نکتهای است که گویا تنها حضرت ایشان از آن اطلاع دارند و بس! همین جمله آخر میزان آگاهی و دانش سلحشور را نشان میدهد، گمان نمیکنم نیاز به توضیح بیشتری باشد. فقط باید افسوس خورد به وضعیت خبرگزاریهایی که در زمینههای مختلف، به سراغ اینچنین افراد کمدانشی میروند و از آنها تحلیل میخواهند، البته کس چه میداند؟ شاید» خبرگزاری سینمای ایران «هم دنبال سوژه است تا بدینوسیله لبخندی بر لبان خوانندگانش بنشاند و بخش طنز سینمایی در وبسایتش راهاندازی کند!
در همین زمینه:
::مقالات و برنامههای رادیویی مجتبا یوسفیپور در رادیو زمانه::