سارا شاد – مهدی موسوی، شاعر پست مدرن را نه فقط با کتاب‌ها بلکه با وبلاگ و فعالیتش در دنیای مجازی هم می‌شناسند. او پس از توقیف و سانسور کتاب‌های شعرش به انتشار آن‌ها در اینترنت روی آورد و مجموعه‌های شعری خود را به صورت رایگان در اختیار مخاطبانش که دیگر برایشان فرصتی فراهم نبود تا کتاب او را از کتابفروشی‌ها تهیه کنند، قرار داد.
پس از آنکه مجموعه غزلیات پست مدرن او که با عنوان “پرنده کوچولو، نه پرنده بود! نه کوچولو” انتشار یافت و از نمایشگاه کتاب تهران جمع‌آوری شد، او تصمیم گرفت این مجموعه را به شکل کتاب الکترونیک در اینترنت منتشر کند. با این حال مهدی موسوی هنوز هم فکر می‌کند کتاب به صورت کاغذی و بدون سانسور در صورتی که پخش خوبی هم داشته باشد از مجموعه منتشرشده روی اینترنت بهتر است. او به لذت ناشی از حس نوستالژیک کتاب باور دارد و می‌گوید: “هیچ چیز نمی‌تواند جای این حس را بگیرد”. در ادامه مجموعه گفت‌و‌گوهای “کتاب زمانه” پیرامون نشر الکترونیک با این شاعر نام‌آشنا نیز گفت‌و‌گویی انجام داده‌ام که اکنون می‌خوانید:
——
می‌دانم که شما بار‌ها به انتشار اینترنتی کتاب‌هایتان دست زده‌اید اما به نظرم نخستین باری که این‌کار را کردید زمانی بود که کتاب‌های شعر شما برای چاپ با محدودیت‌هایی مواجه شدند…
مهدی موسوی – بله همینطور است. اگر مشکلات سانسور و مجوز نبود به طور حتم من به چاپ کتاب اینترنتی روی نمی‌آوردم.
یعنی اگر با این محدودیت‌ها مواجه نمی‌شدید حاضر نبودید به نشر اینترنتی آثارتان اقدام کنید؟
نه. هرچند که به نظرم بهتر است کتاب بعد از چند سال به صورت پی دی اف در اینترنت قرار بگیرد تا آنهایی که به علت مشکلات وحشتناک پخش در ایران نتوانسته‌اند آن را تهیه کنند بتوانند شعر‌هایم را بخوانند. مشکل ارسال کتاب برای مخاطبان خارج از کشور هم چیزی‌ست که قرار دادن کتاب به صورت اینترنتی را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. میزان بالای دانلود کتاب‌های شعر در اینترنت نسبت به چاپ کاغذی آن‌ها، نمود واقعی مشکلات پخش و نشر در ایران است. جایی که ما وقتی از هفت‌خوان مجوز احیاناً رد شدیم تنها امیدمان به فروش و رسیدن به دست مخاطبان شهرستانی نمایشگاه کتاب است.
سید مهدی موسوی، شاعر
پس شما هم در گروه آن شاعرانی قرار دارید که به چاپ کتاب بیشتر از نشر اینترنتی آن تأکید دارند.
البته. به نظرم اگر کتاب به صورت کاغذی و بدون سانسور مجوز بگیرد و پخش خوبی هم داشته باشد بهتر است به شکل “کتاب” منتشر شود، زیرا هنوز هم بسیاری از مخاطبان حتی تحصیل‌کرده ما با اینترنت و محیط مجازی ارتباط خوبی ندارند. همچنین مهم‌تر از آن شکل کاغذی کتاب با مخاطب زندگی می‌کند با او به مترو و رختخواب می‌رود و همچنین برای خواندن به مدت طولانی از لحاظ خستگی چشم مناسب‌تر است. درضمن در کتابخانه‌ها می‌ماند و هر کس به خانه‌ی شما سری بزند می‌تواند آن کتاب را بردارد و تورقی کند. در نهایت اینکه حس نوستالژیک کتاب، خود لذتی دیگر دارد که هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین آن شود.
یک مسأله دیگر که در انتشار اینترنتی کتاب‌های ادبی فارسی رایج شده نشر آن‌ها به صورت رایگان است در حالی‌که نشر اینترنتی کتاب در بقیه کشور‌ها الزاماً با نشر رایگان آن‌ها همراه نیست. شما فکر می‌کنید چرا هنوز این مسأله برای کارهای فارسی‌زبان به سمت حرفه‌ای شدن پیش نرفته؟
ببینید این کار مشخصاً کاری غیرحرفه‌ای است و مردم ما هم آنقدر مخاطب حرفه‌ای نیستند که به صورت داوطلبانه برای کتابی که دوست داشته‌اند هزینه‌ای پرداخت کنند. اما چاره‌ای جز فروش رایگان نیست!
یعنی مخاطب ایرانی به خرید اینترنتی کتاب تمایلی نشان نمی‌دهد؟ در نظر داشته باشید که به هر حال مخاطب ایرانی به طور کلی زیاد از کتاب خواندن استقبال نمی‌کند. این هم یک واقعیت است و فقط درباره کتاب‌های اینترنتی نیست که با بی‌توجهی مخاطب مواجه هستیم.
اول اینکه مخاطبان ما اکثرا به پرداخت اینترنتی و خرید کتاب الکترونیکی عادت نکرده‌اند و حتی خیلی‌هایشان رمز دوم ندارند! دوم اینکه مخاطب در ضمیر ناخودآگاه خود حاضر نیست برای خرید چیزی که قابل لمس و مادی نیست هزینه‌ای پرداخت کند. یعنی همان کتاب را اگر بریزی روی سی دی و به در خانه‌ها پست کنی چون قابل لمس شده و حالت مادی به خود می‌گیرد مخاطب راحت‌تر می‌خرد. و سوم و شاید مهم‌تر از هر مشکلی همان عدم رعایت قانون کپی رایت در ایران است که مخاطبان ادبیات ترجیح می‌دهند از روی کامپیو‌تر هم کپی بگیرند تا کتاب را خریداری کنند.
با اینهمه بسیاری از شاعران و نویسندگان ایرانی به نشر اینترنتی کتاب‌هایشان رو می‌آورند.
البته ما شاعران و نویسندگان فعلاً به اجبار ترجیح می‌دهیم که کتاب و آثار هنریمان بیشتر خوانده شوند تا اینکه بخواهد این وسط پولی دستمان را بگیرد. بالاخره یک هنرمند اگر به دنبال پول بود اصلاً دنبال هنر نمی‌رفت. اما امیدوارم شرایطی ایجاد شود که ارزش و احترام هنرمند هم پابرجا بماند و او بتواند کتاب‌هایش را بی‌هیچ دشواری بر روی کاغذ منتشر کند و به دست مخاطبان در سراسر جهان برساند.
در همین زمینه:
::نه پرنده بود، نه کوچولو، گفت‌و‌گوی دفتر خاک با سید مهدی موسوی::
::گفت‌و‌گوهای سارا شاد پیرامون نشر الکترونیک در کتاب زمانه::
ویدئو: شعرخوانی سید مهدی موسوی در رادیو زمانه