انتخابات مجلس ترکیه ۱۲ ژوئن برگزار شد. تغییر ترکیب نقش احزاب سیاسی در ترکیه، گمانه‌زنی‌ها برای غلبه این کشور بر مشکلات داخلی و نیز نقش‌آفرینی این کشور مسلمان آسیایی که سخت در تلاش است تا خود را وارد اتحادیه اروپا کند بالاگرفته است.

در گفت‌وگو با محمدرضا اسکندری، روزنامه‌نگار کرد مقیم هلند که اخبار و رویدادهای ترکیه را دنبال می‌کند نخست از او پرسیده‌ام: براساس نتایج به دست آمده، احزاب پیروز در این انتخابات کدام‌ها بودند و ترکیب مجلس آینده ترکیه از اکثریت چه احزابی تشکیل می‌شود؟

محمدرضا اسکندری: با توجه به انتخاباتی که در ترکیه اتفاق افتاده است، در ترکیب مجلس می‌بینیم که از فوتبالیست‌های درجه اول اروپایی تا زنان خانه‌دار و حقوق‌دانان و طبقات مختلف شرکت کردند، اما یکی از زیباترین دستاوردهای این انتخابات حضور ۲۴ حزب سیاسی از چپ تا راست، ملی‌گرا، ناسیونالیست و کمونیست است. در این انتخابات در واقع پیروز اصلی انتخابات با توجه به نمایندگانی که وارد مجلس شده‌اند، به نظر من حزب جمهوری خلق است. یعنی در واقع کمالیست‌ها و جبهه رنج و دموکراسی متعلق به کردها.

چون این دو حزب در این انتخابات توانسته‌اند تعداد کرسی‌های خود را بیشتر کنند. اگر ما به انتخابات کنونی و تعداد کرسی‌های این احزاب در مجلس کنونی و در مجلس گذشته نگاه کنیم، می‌بینیم شرایط کرسی‌ها به این ترتیب است: حزب عدالت و توسعه در دوره پیشین ۳۴۲ کرسی داشته، در این دوره ۳۳۶ کرسی. حزب جمهوری خلق که در واقع همان سکولارها و کمالیست‌ها هستند در دوره گذشته ۱۱۲ کرسی داشتند و اکنون ۱۳۵ کرسی دارند. حزب کردها یا جبهه متحد کردها که در جبهه رنج و دموکراسی خلاصه می‌شدند، در انتخابات گذشته و در مجلس گذشته ۲۲ کرسی داشتند و اکنون ۳۶ نماینده وارد مجلس کرده‌اند.

در واقع اگر ما به تعداد نمایندگان در مجلس نگاه کنیم، پیروزی اصلی را این دو حزب دارند. یعنی حزب جمهوری خلق، به خاطر این که این حزب توانست در چهارسال گذشته در دولت نباشد، اپوزیسیون دولت باشد و خیلی از مسائلی که در گذشته برآن‌ها تکیه و تأکید می‌کرد و بیشتر به تاریخ آتاتورک مراجعه می‌کرد و می‌خواست با شیوه «یک دولت یک ملت» همه چیز را سرکوب کند، از آن مسئله تا حدودی فاصله گرفته است و بیشتر تلاشش براین است که وارد دنیای اروپا شود و با یک جهان‌بینی جدید به مسئله نگاه کند.

در کنار آن ما می‌بینیم که کردها با توجه به شرایطی که پیش آمده بود، توانسته بودند در درون مردم‌شان و در درون شهرها و روستاها بیشتر کار کنند و آن‌ها از ۲۲ کرسی به ۳۶ کرسی رسیده‌اند. ولی در مقابل ما می‌بینیم که حزب عدالت و توسعه تعداد زیادی از کرسی‌هایش را از دست می‌دهد؛ با توجه به 

این که این حزب توانسته است در طول دو دوره گذشته و الان که سومین دوره قدرت سیاسی‌اش را در ترکیه دارد، مسائل اقتصادی ترکیه را با توجه به بحرا‌ن‌های جهانی به پیش ببرد؛آن هم از نعمت جمهوری اسلامی‌ که همه مسائل از طریق ترکیه حل می‌شود.

ولی این حزب نتوانسته است آن قشرهای پایین جامعه را با توجه به مسائل اسلامی و پوپولیستی که مطرح کرده بود، قانع کند. فقر در این قشر در طول دو سالی که در قدرت بوده بسیار زیاد بوده و آن‌ها نتوانستند رأی این نیرو را که در دو انتخابات گذشته به آن رأی داده بودند، به دست آورند و رأی‌شان را از دست دادند. در واقع حزب جنبش ناسیونالیستی در این انتخابات شکست بیشتری خورده است. چون آن حزب در انتخابات قبلی ۷۱ کرسی داشته و الان ۵۴ کرسی از آن خود کرده است.

اگر نحوه انتخابات را مقایسه کنیم با دوره‌ قبل در خود ترکیه و یا آن‌چه در ایران جریان دارد، چه مقدار این انتخابات آزاد بوده است؟ آیا حذف‌ها و ممانعت‌هایی وجود داشته است؟ آیا در نحوه تبلیغات مشکلات و تنگناهایی وجود داشته است؟ به‌ویژه برای احزاب کرد که در جامعه ترکیه همیشه با مشکلات و تنگناهایی مواجه بوده‌اند؟

به‌هیچ عنوان ما نمی‌توانیم دولت و قدرت حکومتی را که در ترکیه هست، اگرچه البته اسلامی‌ست، با دولت و جامعه خودمان در ایران مقایسه کنیم. چون اصلاً اسلامی که در ترکیه هست، تفاوت‌هایی اساسی بسیاری با آن دارد. واقعیت این است که در انتخابات گذشته مردم کرد و جبهه متحدی که در آنجا بوده، توانسته است کارهایی انجام دهد. به همین خاطر آن‌ها هم در انتخابات گذشته ۲۲ نماینده وارد مجلس کردند.

فرق این انتخابات با انتخابات دیگر این بود که تا حدودی از فشارهای دوره‌های گذشته کاسته شد. چون در این دوره دولت ترکیه حتی خودش یک تلویزیون کردی تأسیس کرده بود. مسائل زبان کردی در آنجا جا افتاده است. در خیلی از بحث‌هایی که دولت آقای اردوغان کرد، تلاشش براین بود که بتواند بیشتر کردها را به خود و به حزب خود نزدیک کند. به همین خاطر اگر نگاه کنیم، می‌بینیم که درصد زیادی از کردهایی که در ترکیه بودند، به دولت اردوغان رأی دادند و این نشان‌دهنده این است که آن‌ها توانسته‌اند در طول این دو دوره‌ای که بوده‌اند، تعدادی از نیروهای کردها را در خودشان و به حزب خودشان جذب کنند.

حتی ما دیدیم که آقای رجب طیب اردوغان به ملاقات خواننده بزرگ کرد رفت که مجروح شده بود. هدفش این بود که او را در لیست انتخاباتی خودشان داشته باشد که البته موفق نشد. ولی با همه مسائلی که وجود داشت، حتی کسانی که در زندان بودند، در لیست انتخاباتی کردها بودند و دولت ترکیه خوب می‌دانست در طول تمام دوره تبلیغات انتخاباتی، تمام رادیوها و تلویزیون‌هایی کرد ترکیه که دیدگاه‌ها و تفکرات آقای عبدالهه اوجلان را پیش می‌برند، به طور دائم از کاندیداهای جبهه رنج حمایت کردند و تبلیغات آن‌ها همه در این خدمت بود.

حتی نیروهای درون کشور و خارج کشورشان تلاش بسیار پیگیری کردند که بتوانند بیشتر برای این جبهه رأی جمع کنند و در واقع نیروهای «پ‌کاکا» و نیروهای احزابی که در درون ترکیه کار کرده‌اند، باهم این مسئله را پیش بردند و دولت ترکیه از این مسئله باخبر بود. چون تلویزیون‌هایی که دولت ترکیه تلاش زیادی کرده بود که آن‌ها را ببندند، مثل تلویزیون «روژ» یا «نوروز» یا تلویزیون‌های دیگر، پایگاه تبلیغاتی نمایندگانی بودند که باید وارد مجلس ترکیه شوند.

دولت ترکیه، وعده وعیدهایی به مردم کرد داده است و حال خلاف آن‌ها عمل می‌کند. الان یکی از نمایندگان کرد که در انتخابات بیش از ۸۰ هزار رأی آورد و از شهر دیاربکر یا به قول کردها «آمد» است، باید وارد مجلس شود. در دوره اول و در زمان نامزدی، تأیید شد، ولی الان حزب عدالت و توسعه و آن شورایی که مسائل انتخابات را پیگیری می‌کند، نماینده بودن این فرد را به خاطر این که در زندان است، لغو کرده‌اند. در صورتی که طبق قانون او باید وارد مجلس شود و حال فردی از حزب توسعه و عدالت از شهر دیاربکر وارد مجلس می‌شود.

مهم‌ترین مسئله‌ای که وجود داشت، این بود که حزب عدالت و توسعه تلاش زیادی کرد تا به شیوه‌های مختلف بتواند از عرضه‌ اندام کردن نیروهای کرد و به‌خصوص هواداران عبدالله اوجالان در درون شهرها و روستاها جلوگیری کند. آن‌ها با توجه به حجم وسیع حمایت توده‌ای از جبهه رنج نتوانستند این مسئله را پیش ببرند. در کل من می‌توانم بگویم اگر این انتخابات را با کشورهای خاورمیانه مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که یکی از بهترین انتخاباتی بوده که صورت گرفته است، ولی در مقایسه با کشورهای اروپایی هنوز کم و کاستی‌های زیادی دارد.

ترکیب جدید مجلس ترکیه آیا تغییری در سیاست‌های این کشور در قبال جمهوری اسلامی ایجاد می‌کند؟

به نظر من باید ایجاد کند. چون با توجه به این که حزب عدالت و توسعه نتوانسته است اکثریت مطلق آرا را به دست آورد تا بتواند قانون اساسی این کشور را عوض کند، با توجه به قول‌هایی که به هواداران خودش داده بود، مجبور است سازش کند بین احزاب کوچک‌تر و از میان احزاب کوچک‌تر نیرو بگیرد تا بتواند اکثریت مطلق آرا را برای تغییر قانون اساسی داشته باشد. در این رابطه وقتی بخواهد این کار را انجام دهد، باید بده بستان‌هایی داشته باشد، اما این احزابی که تا به‌حال در اپوزیسیون بوده‌اند، رابطه خوبی با جمهوری اسلامی ندارند، بلکه رابطه خوبی با مسائل اپوزیسیون و مسائل حقوق بشری در ایران دارند. به همین خاطر آقای رجب طیب اردوغان هیچ راهی ندارد، جز این که باید با آن‌ها سازش کند و یک سیستم چند حزبی در مجلس به‌وجود آورد؛ مانند آن‌چه در اروپا هست.

ترکیب مجلس ترکیه از نظر شغلی و صنفی به چه شکل است؟ به ویژه حضور زنان در این مجلس نسبت به گذشته چه تغییری داشته است؟

مجلس ترکیه شامل ۵۵۰ نماینده است و از این ۵۵۰ نماینده‌ای که در مجلس ترکیه هستند، ۱۰۷ نفر حقوق‌دان هستند. ۷۱ مهندس وجود دارد. ۳۷ دکتر وجود دارد. ۱۰ خبرنگار نیز وجود دارد و تعداد زنانی که در این مجلس هستند، ۷۸ نفرند. اگر به این مجلس نگاه یا مقایسه‌ کنیم با مجلس‌هایی که در خاورمیانه هستند، می‌بینیم که مجلسی با کیفیت کارایی بسیار بالاست. یعنی در درون این مجلس از همه نیروها با همه تخصص‌ها می‌بینید و این می‌تواند یک تحول بزرگ تاریخی به‌وجود آورد؛ تحولی که تا امروز ملت ترکیه برای به آن نیاز داشت. در این مجلس درصد نمایندگانی که از طیف‌های مختلف شغلی، حقوقی و کارشناسی وارد شده‌اند، بسیار متنوع است و این مسئله خود می‌تواند آینده خوبی برای ملت ترکیه باشد.