سارا روشن – جوایز مسابقه مقالهنویسی با موضوع «چشم‌انداز تغییر در ایران» چهاردهم ژوئن در دانشگاه لیدن در هلند برگزار شد. این مسابقه توسط «شبکه‌ی جوانان پیشرو» در لاهه سازماندهی شده بود و رادیو زمانه نیز اهدای جایزه نخست را به عهده گرفته بود.
جایزه نخست مسابقه، مشترکا به سه نویسنده از ایران اهدا شد برای مقاله‌ی «جنبش سبز، یک برنده‌ی بازنده» از ایران؛ جوایز بعدی نیز به «گذاری از تغییر» از ایتالیا و «فرا‌تر از نقض حقوق» از کانادا اهدا شد. [اسامی برندگان محفوظ است]
«شاهین نصیری» عضو «شبکه‌ی جوانان پیشرو» و نماینده‌ی این شبکه در هیئت داوران مسابقه، در رابطه با انگیزه‌ی برگزاری این مسابقه به «زمانه» گفت:
«هدف اصلی‌مان این بود که می‌خواستیم عرصه‌ی دانشگاه را هم با توسعه‌ی دموکراتیزه شدن در ایران درگیر کنیم. جنبش سبز در دو سال گذشته هنوز به نتیجه‌ی نهایی نرسیده، خیلی خوب است که بتوان نگاهی علمی به نقاط مثبت و ضعف این جنبش داشته باشیم.
کیفیت مقالاتی که دریافت کردید در سطح قابل قبولی بود؟
مقالات جالبی دریافت کردیم که از طرفی کار داوران را هم سخت کرده بود، چون بین مقالاتی که اکثرشان با کیفیت بودند، می‌بایست سه مقاله انتخاب می‌شد. ما به‌هرحال خیلی خوشحالیم که این کار سبب تولید ادبیات و گفتمانی شد، در زمینه‌ی آینده‌ی جنبش آزادی‌خواهی مردم ایران، فراز و فرود‌ها و نقاط مثبت و منفی‌اش خود بزرگ‌ترین دستاوردی بود که ما می‌توانستیم داشته باشیم.
مقالاتی که دریافت کرده‌اید از کشورهای گوناگون است و از ایرانی‌ها و غیرایرانی‌ها. چه تفاوتی بین نگاه ایرانی و غیرایرانی در مقاله‌ها می‌توان دید؟
شاید اگر بخواهم تفکیکی قائل شوم بین مقاله‌هایی که نویسندگان غیرایرانی نوشته بودند با مقالاتی که نویسندگان ایرانی نوشته‌اند، می‌توانم بگویم مقالاتی که غیرایرانی‌ها نوشته‌اند، از چشم‌انداز کسی‌ست که از بیرون دارد به دگرگونی‌های ایران نگاه می‌کند. اما مقالاتی که نویسندگان ایرانی نوشته‌اند، خودشان را بیشتر با روند تحولات و تغییرات در ایران درگیر کرده بودند. از سویی چون همهی کسانی که مقاله نوشته‌اند، هر کدامشان هم پیشینه‌ی دانشگاهی دارند، تفاوت‌های کیفی و کمی را هم در محتوای مقالاتشان می‌توان دید. این خود سببی‌ست که بتوان نوشته‌ها را از هم جدا کرد. در رابطه با خارجی‌ها شاید تنها چیزی که بتوان گفت این است که در مجموع بی‌طرف‌تر به موضوع ایران نگاه کرده‌اند.
در مقاله‌هایی که دریافت کرده‌اید، چه نکاتی را خوانده‌اید که به نظرتان می‌آید نمایانگر نگاه متفاوت‌تری از نگاه‌هایی است که تا به‌حال به مسائل ایران شده؟
فکر می‌کنم به این دلیل که کسانی که برای ما مقاله فرستاده‌اند، از جوانان زیر ۳۰ سال هستند، در مجموع نگاه‌شان به مسائل سیاسی نو بود و تازگی داشت. در بیشتر مقالات هم نویسندگان بر نقش جنبش‌های اجتماعی در ایران و بر این موضوع که این جنبش‌ها نقش مؤثری در تغییرات سیاسی ایفا می‌کنند، بسیار تأکید کرده بودند.
یک بخش جالب دیگرش هم این بود که چون مقاله‌ها به‌شیوه‌ی علمی ـ تحلیلی نوشته شده بود، به نقاط ضعف جنبش سبز هم از دیدگاه خودشان پرداخته بودند که این خود تجربه‌ی خوبی است. مهم این است که نقدهایی هم انجام شود تا بتوانیم دید واقع‌بینانه‌تری به ایران داشته باشیم.
از نکات جالب دیگر که در برخی مقاله‌ها دیده می‌شد، این بود که بعضی‌ها به امر زیبایی‌شناسی در حرکت اعتراضی در ایران پرداخته بودند یا مثلاً به مسئله‌ی همجنس‌گرا‌ها یا به نقشی که جنبش‌های کارگری و زنان می‌توانند ایفاَ کنند. برای خود من جالب این بود که غیرایرانی‌ها، مثلاً از کشورهای آفریقایی یا آمریکای لاتین نسبت به آنچه در ایران دارد اتفاق می‌افتد، دید بازی دارند.
سه مقاله‌ای که برگزیده شدند برای گرفتن جایزه، بر چه اساسی انتخاب شدند و چه کسانی در روند انتخاب شرکت داشتند؟
شاهین نصیری: هدف اصلی‌مان از برگزاری جشنواره‌ی«چشم‌انداز تغییر دموکراتیک در ایران» این بود که می‌خواستیم عرصه‌ی دانشگاه را هم درگیر کنیم با توسعه‌ی دموکراتیزه شدن در ایران.
ما معیارهای گوناگونی را برای داوری این مقالات تعیین کرده بودیم با این قصد که یک میانگین کلی از آنچه مقاله ارائه می‌دهد، بتوانیم به‌دست آوریم.
یکی از معیارهایی که داشتیم، انسجام مقاله بود. دیگری اینکه تا چه اندازه مربوط است به موضوعی که ما اعلام کرده بودیم یا تا چه اندازه خلاقیت در نگارش وجود دارد، به چه راهکارهای جدیدی پرداخته شده و اینکه نویسندگان تا چه اندازه توانسته‌اند ادعاهایی که کرده‌اند یا موضوعاتی را که به آن پرداخته‌اند، به‌گونه‌ای مستدل و دقیق بشکافند.
برای رسیدن به این مقصود، در گزینش داوران، سعی کردیم هم از فضای دانشگاهی داور انتخاب کنیم و هم از میان کسانی که کار رسانه‌ای انجام می‌دهند و همین طور از میان کسانی که در کار سیاسی حرفه‌ای هستند یا نماینده‌ی مجلس هستند.»
یکی دیگر از اعضای شبکه‌ی جوانان پیشرو، سمیه دهبان، نخست درباره‌ی ایده‌ی جشنواره‌ی مقالهنویسی با موضوع «چشم‌انداز تغییر در ایران» می‌گوید:
«شبکه‌ی جوانان پیشرو کارهای اکتیویستی بسیاری در زمینه‌ی ایران انجام داده بود و ما می‌خواستیم که این‌بار نگاه علمی‌تری به تحولات ایران داشته باشیم. به خاطر همین موضوع جشنواره‌ای درباره‌ی مقالهنویسی را پیشنهاد کردیم.
اگر بخواهیم در نظامی تغییر ایجاد کنیم، این تغییرات شامل چندین بخش می‌شود: بخش سیاسی، بخش اجتماعی، فرهنگی و مانند آن. به نظر من بخش علمی هم اهمیت دارد. ما نمی‌توانیم تنها از روی احساسات کاری را انجام دهیم یا صرفاً چون فکر می‌کنیم این رفتار سیاسی یک رفتار درست است، پس باید حتماً انجامش دهیم. بلکه دیدگاه‌های علمی هم در این زمینه مؤثر هستند. اینکه از دیدگاه جامعه‌شناختی، روان‌شناختی و از دیدگاه‌های مختلف امکان ایجاد تغییر در جامعه ایران را بررسی کنیم و سپس ببینیم چه راهکارهایی می‌توان برای ایجاد تغییر در پیش گرفت.
برای برگزاری این جشنواره از چه روشی برای تبلیغات استفاده کردید؟
شبکه‌ی جوانان پیشرو با شبکه‌های اجتماعی دیگر در ارتباط است؛ با شبکه‌های دانشجویی که در داخل هلند و در سراسر اروپا و همچنین در کشورهای دیگر هستند. در طی برنامه‌هایی که قبلاً اجرا کرده بودیم، با شبکه‌های اجتماعی دیگر ارتباط گرفته بودیم. همچنین ارتباطات شخصی هم داشتیم و از آن‌ها استفاده کردیم. البته بعد‌ها متوجه شدیم دوستانمان دعوت به شرکت به مسابقه را به شبکه‌های خودشان هم فرستاده بودند. مثلاً من از یک نفر ایمیلی دریافت کردم که در یک روزنامه‌ی محلی در کانادا دیده بود که این تبلیغ منتشر شده و ما اصلاً خودمان نمی‌دانستیم که چگونه به کانادا رسیده است.
چه سازمان‌هایی از جشنواره‌ی مقالهنویسی پشتیبانی کرده‌اند؟
شبکه‌ی جوانان پیشرو برگزارکننده‌ی اصلی جشنواره‌ی مقالهنویسی بود. حمایت‌کنندگان ما «رادیو زمانه»، «هیفوس»، و یک NGO که به برنامه‌هایی در مورد ایران کمک می‌کند؛ همچنین «بنیاد مطالعات ایران» در آمریکا.
از چه کشورهایی مقاله دریافت کردید؟
از هلند چندتا مقاله داشتیم، از آمریکا، لهستان، آرژانتین، نیجریه، ایتالیا، سوئد و از چند کشور دیگر.»
آرین د وولف، مدیر رادیو زمانه، به عنوان یکی از حمایت‌کنندگان از مسابقه نیز در رابطه با دلایل این پشتیبانی می‌گوید:
«زمانه برای حمایت از ایجاد دموکراسی و رعایت حقوق بشر ایجاد شده و یکی از وظایفش هم اطلاع‌رسانی در این زمینه‌هاست. در نتیجه اهداف جشنواره‌ی مقالهنویسی درباره‌ی شرایط ایران با اهداف رادیو زمانه همخوانی دارد.
از سوی دیگر، حقوق بشر یک پدیده‌ی جهانی‌ست. من در ۱۱ سال گذشته در خاورمیانه برای پیشرفت دموکراسی و حقوق بشر فعالیت‌هایی داشته‌ام. تقریباً همه کشورهای دنیا منشور جهانی رعایت حقوق بشر را امضاء کرده‌اند و این موضوع به این معناست که همهی مردم دنیا اجازه دارند و باید در روند دموکراسی و رعایت حقوق بشر آگاهی داشته باشند و نظر دهند. مسلماً شایسته است که در چنین مسابقه‌ای ایرانی‌های زیادی شرکت کنند. ولی به نظر من بسیار مهم و آگاه‌کننده است که مردم با تاریخچه و نگاه متفاوت درباره‌ی ایران مطلب بنویسند.
ما شکل گرفتن این گونه بحث‌ها را بسیار تشویق می‌کنیم و این کاری است که روزانه در برنامه‌های رادیویی و سایت زمانه هم انجام می‌دهیم و حاضریم از گروه‌های دیگری هم که می‌خواهند درباره‌ی مسائل ایران به شکل علمی کار کنند، پشتیبانی کنیم. هرچه بحث آزاد بیشتر باشد، برای آینده‌ی ایران هم مفید‌تر است.»
در همین زمینه: