نمایشگاه کتاب تهران امسال از ۱۴ تا ۲۸ اردیبهشت ماه برگزار می‌شود. این نمایشگاه که به‌رغم همه‌ی مشکلاتش به یک فروشگاه بزرگ شباهت دارد و به هر جهت فرصتی‌ست برای ناشران ایرانی که کتاب‌هاشان را عرضه کنند، امسال در مجموع با حاشیه‌های کمتری مواجه بود. به مناسبت برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، مجتبا صولت‌پور انتخاب‌هایش از برخی کتاب‌ها را به خوانندگان زمانه معرفی می‌کند:
هیچ هیچ هیچانه؛ ۵۲ شعر از هفت شاعر کودک
مجتبا صولت‌پور- همه‌ی ما با مجموعه‌ای از متل‌ها بزرگ شده‌ایم. متل‌هایی که هر کدام تا مدت‌ها ورد زبانمان بوده‌اند و حالا بخش مهمی از هویت کودکانه‌ی ما هستند. اما این متل‌ها از کجا آمده‌اند؟ هیچ‌کدام نمی‌دانیم که «اتل متل توتوله» را اولین بار چه‌کسی زیر لب زمزمه کرد و از آن نوعی بازی ساخت، اما نکته‌ی جالب‌تر این است که چنین متل‌هایی قابلیت ماندگاری در جامعه‌ی امروز را هم دارند.
هفت شاعر بزرگ کودک دور هم جمع شده‌اند تا برای بچه‌ها «هیچانه» بنویسند. هیچانه‌ها همان متل‌هایی هستند که اغلب مفهوم خاصی را در خود پرورش نمی‌دهند، اما سرشار از تخیلی آزاد و صمیمیتی عمیق‌اند. این هفت شاعر این‌ها هستند: جعفر ابراهیمی، مصطفی رحمان‌دوست، افسانه شعبان‌نژاد، اسدلله شعبانی، شکوه قاسم‌نیا، بیوک ملکی، بابک نیک‌طلب. هر کدام از این هفت نفر با سابقه‌ای طولانی در ادبیات کودک، نام‌های آشنایی برای ما هستند. آن‌ها که خود بخشی از خاطرات کودکی‌های جوانان امروز را ساخته‌اند، مصمم شده‌اند که برای کودکان امروز ایران هم شعر بنویسند و در این راه سعی به خلق دوباره‌ی هیچانه‌ها کرده‌اند. کتاب فوق‌العاده است. به‌جز انبوه شعر‌های صمیمی کتاب، که با طنز و تخیلی عمیق همراه شده‌اند، تصویرگری کتاب هم خوش آب و رنگ و دیدنی‌ست. سیزده تصویرگر، صفحات کتاب را با طراحی‌های خود جلوه‌ی تازه‌ای داده‌اند. «هیچ هیچ هیچانه» در قطع رحلی، با قیمت ۱۴۰۰۰ تومان و در ۱۱۶ صفحه منتشر شده، و از تازه‌های واحد کودک نشر «افق» است.
آقای پروست؛ خاطرات سلست آلباره از زندگی با مارسل پروست
مارسل پروست چندان اجتماعی نبود و این شاید از بیماری‌های مدامش نشأت می‌گرفت. (او آسم داشتم و بالاخره از برونشیت مرد.) به نسبت اهمیت و شهرتی که مارسل پروست در ادبیات دارد، یادداشت‌های بسیار اندکی درباره‌ی زندگی خصوصی و شخصیت او موجود است. هر چه هست، بیشتر حدس و گمان‌هایی‌ست که پیرامون این نابغه‌ی مرموز، به تدریج و در گذر زمان شکل گرفته.
سلست آلباره تنها کسی‌ست که در هشت سال پایانی زندگی پروست همواره با او بوده است. سال‌هایی که پروست با دوره‌های مختلف بیماری دست و پنجه نرم می‌کرد، و این «سلست عزیز» بود که با عشق به مراقبت از این بیمار نابغه می‌پرداخت. ژرژ بلمون برای پایان دادن به همه‌ی شایعه‌ها درباره‌ی پروست، پس از مرگ این نویسنده پای حرف‌های آلباره درباره‌ی پروست می‌نشیند و از میان آن‌ها مجموعه‌ای از اطلاعات جذاب، تصاویر تاثیرگذار و گفته‌هایی مهم پیرامون مارسل پروست را بیرون می‌کشد. بلمون با صرف چند ماه وقت، و آلباره با زیر و رو کردن لایه‌های ذهنش توانسته‌اند یکی از بهترین آثار تحقیقی درباره‌ی مارسل پروست را به وجود آورند. کتاب به شکل عجیبی تأثیرگذار است. بیان آلباره و قلم بلمون خواننده را می‌بلعد و در کنار همه‌ی این‌ها، چهره‌ی جذاب یک نویسنده بزرگ قرار دارد. کتاب را نشر «آگه» با ترجمه‌ی خوب شهرزاد ماکویی و مینو حسینی، در ۴۸۸ صفحه و با قیمت ۹۵۰۰ تومان منتشر کرده است. پیشنهاد من این است که در نمایشگاه کتاب امسال، حتماً سری به غرفه‌ی «آگه» بزنید و از هم‌نشینی با آقای پروست لذت ببرید.
معمای کلاه‌فروش؛ در تعقیب چیز
«جهان سیاه» از تازه‌ترین مجموعه‌های نشر چشمه در زمینه‌ی ادبیات داستانی‌ست. این مجموعه تلاش می‌کند ادبیات پلیسی- جنایی را پوشش دهد. گونه‌ی پلیسی- جنایی در زمانی نه‌چندان دور عاشقان زیادی در همه‌جای دنیا داشت و خوانندگان بسیاری بودند که پا به پای بزرگ‌ترین کارآگاهانی که تاکنون در این گونه از ادبیات خلق شده‌اند، پیش می‌آمدند و در هیجان کشف جرم شریک می‌شدند. در ایران مدتی‌ست که این ژانر به فراموشی سپرده شده. ناشران دیگر کمتر به چنین کتاب‌هایی علاقه نشان می‌دهند، و این در حالی‌ست که خلاقیت‌های تازه‌ای در بافت ماجراجویانه‌ی این داستان‌ها رخ داده است. نشر «چشمه» با مجموعه‌ی «جهان سیاه» سعی دارد توجه دوباره‌ای برانگیزاند بر دنیای هم‌چنان پُرهیجان ادبیات پلیسی- جنایی.
«معمای کلاه‌فروش» با ترجمه‌ی شهریار وقفی‌پور، در ۱۰۲ صفحه و با قیمت ۲۴۰۰ تومان انتخاب خوبی‌ست برای علاقمندان به داستان‌های جنایی. کتاب گزیده‌ای‌ست از داستان‌های چهار نویسنده‌ی خوش‌نام: ژرژ سیمنون، دوروتی اِل. سایرز، فردریک براون و اریک امبلر. در ایران ژرژ سیمنون به‌خصوص مشهور‌تر است و خوانندگان بسیاری پیش از این با او آشنا شده‌اند. داستان‌های کتاب در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۰ نوشته شده‌اند و در مجموع می‌توانند ادبیات تازه‌ی پلیسی را از منظر چهار نویسنده نشان دهند.
همین حالا داشتم چیزی می‌گفتم؛ یک جنوبیِ جهان‌وطن
احمد آرام با این‌که سابقه‌ای طولانی در ادبیات نمایشی دارد، اما در سال‌های اخیر بیشتر توجه‌اش را معطوف کرده است به ادبیات داستانی. از این نویسنده‌ی بوشهری تاکنون، چهار مجموعه داستان و یک رمان به چاپ رسیده است و «همین حالا داشتم چیزی می‌گفتم» تازه‌ترین مجموعه داستان او محسوب می‌شود. آرام نویسنده‌ی مدرنی‌ست که گرایش غیر قابل انکاری به کار بر روی فرم دارد. توجه او به فرم‌های تازه‌ی روایی، داستان‌های او را از نمونه‌های دیگر متمایز می‌کنند. آرام در این کتاب، راه ادبی خود را ادامه داده، اما تغییراتی هم در جهان داستانی‌اش اتفاق افتاده است، که شاید پُررنگ شدن عنصر طنز در داستان‌های «همین حالا…»، مهم‌ترین دگردیسی در جهان داستانی نویسنده به‌شمار آید.
کتاب از پنج داستان تشکیل شده است، که به‌خصوص سه داستان پایانی آن، برای مخاطب عام خوش‌خوان‌تر و جذاب‌ترند. به‌نظر می‌رسد که آرام در تازه‌ترین کتابش، با تسهیل روند قصه‌گویی و اضافه کردن عنصر طنز، می‌تواند مخاطبان بیشتری را به کتاب خود علاقمند کند. البته این کتاب نیز همچون مجموعه داستان‌های قبلی نویسنده، کلیتی خاص‌پسند دارد. «همین حالا…» از قدرتمند‌ترین مجموعه داستان‌های چند سال اخیر است. ترکیب عناصر پست‌مدرنیستی، حاشیه‌روی‌های فراوان، بازی‌های متنوع با فرم، و طنز دل‌نشین از خصوصیات ویژه‌ی کتاب آرام است. ناشر این کتاب، «چشمه» است که با قیمت ۳۵۰۰ تومان و در حجم ۱۵۰ صفحه‌ای آن را به بازار کتاب عرضه کرده است.
کنستانسیا؛ فرارویِ خطرناکِ عقل
فوئنتس از سرشناس‌ترین نویسنده‌های زنده‌ی دنیاست. این نویسنده‌ی مکزیکی، در ایران هم کم طرفدار ندارد. «کنستانسیا» تازه‌ترین کتابی‌ست که از او به فارسی ترجمه و منتشر شده است. راوی کتاب مردی از ایالت‌های جنوبی آمریکاست که یک همسایه‌ی عجیب روس، و یک همسر سویلی دارد: کنستانسیا. اتفاقاتی که پیاپی رخ می‌دهند (مرگ ناگهانی همسایه‌ی روس و بیماری کنستانسیا،…) فضایی پُر کشش برای این رمان کوتاه ساخته‌اند.
فوئنتس در کتاب‌هایش الزاماً به سبک و مکتب واحدی وفادار نیست. در آثارش می‌توان رگه‌های رئالیسم جادویی و سورئالیسم را پیدا کرد، اما او فقط به فکر گسترش دادن اندیشه‌های داستانی خود است، و نه بهره‌گیری از مکتبی خاص. با این‌حال ذهنیت او گاهی پیچده و مه‌آلود می‌شود، و گرچه کتاب «کنستانسیا» روایت سرراست و صریحی دارد که با زبانی ساده پیش می‌رود، اما لایه‌های دیگر متن در ذهن خواننده ته‌نشنین می‌شوند و او را از سطح جدا می‌کنند. فوئنتس در این کتاب، تسلطش بر زوایای روایت یک قصه‌ی کوچک و کم‌شخصیت را نمایان می‌کند. پیش کشیدن خطوط فرعی در روایت، اتفاقی‌ست که بار‌ها در «کنستانسیا» رخ می‌دهد و می‌تواند از ویژگی‌های سبکی این کتاب محسوب شود. «کنستانسیا» با ترجمه‌ی خوب عبدالله کوثری، از سری کتاب‌های جیبی نشر «ماهی» است، که با حجم ۱۳۶ صفحه و قیمت ۲۴۰۰ تومان منتشر شده است.
ایمیل نویسنده: [email protected]