«دولت عراق حق تحویل مجاهدین به ایران را ندارد»؛ این واکنش شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل به حمله نیروهای عراقی به «شهر اشرف» است؛ محل زندگی هزاران نفر از اعضای سازمان مجاهدین خلق، گروه مخالف دولت ایران در عراق؛ منطقه‌ای که در سال ۱۹۸۶ حدود هشتاد کیلومتر مانده به مرز عراق با ایران ایجاد شد.

از شهر اشرف به‌عنوان «کمپ»، «اردوگاه» و «قرارگاه» نیز نام برده می‌شود. ظرف دو سال گذشته، این دومین بار است که شهر اشرف مورد حمله نیروهای عراقی قرار می‌گیرد. حمله نخست در ژوییه ۲۰۰۹، یازده کشته و صدها زخمی برجای گذاشت. ویدئوهای تکان‌دهنده‌ای نیز از آن در اینترنت منتشر شد اما بازتاب چندانی حتا در بین گروه‌های سیاسی مخالف دولت ایران نیافت.

در حمله دوم که بامداد هشتم آوریل ۲۰۱۱ رخ داد، سی و چهار نفر کشته و صدها نفر مجروح شدند. تعداد کشته‌ها مورد تایید سازمان ملل قرار گرفت و نهادهای جهانی مانند «عفو بین‌الملل» و «گزارشگران بدون مرز» نیز به این وضعیت اعتراض کردند. اینبار، بر خلاف تابستان ۲۰۰۹، گروه‌های مخالف دولت ایران مواضع روشن‌تری اتخاذ کردند و حتا برخی از آنها که با علمکرد و ایده‌های سازمان مجاهدین خلق مخالف هستند به حمله نیروهای عراقی واکنش منفی نشان داده‌اند.

حمله هشتم آوریل به شهر اشرف همچنین در شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و بالاترین، واکنش گسترده‌ ایرانیان را در پی داشته است. در نگاه کلی، گروهی معتقدند جدا از این که سازمان مجاهدین خلق چه باور سیاسی یا مذهبی دارد باید با این موضوع از جنبه‌ی حقوق بشر مواجه شد؛ در عین حال، گروهی دیگر نیز که حتا از مخالفان سرسخت حکومت ایران هستند، به‌دلیل «سوابق این گروه، ازجمله عملیات «فروغ جاویدان و جنگیدن در کنار نیروهای عراقی»، به حملات صورت گرفته به مجاهدین، اهمیت چندانی نمی‌دهند.

در چنین فضایی، از شیرین عبادی، فعال جهانی حقوق بشر می‌پرسم که از دیدگاه او چقدر باید در شرایط کنونی، اعتقادات و پیشینه سازمان مجاهدین خلق را را مورد توجه قرار داد؟

شیرین عبادی: اتفاقی که در «پادگان اشرف» افتاده را یک نقض آشکار حقوق بشر می‌دانم. صرفنظر از عملکرد سیاسی سازمان مجاهدین خلق که قضاوت در اینباره برعهده من نیست باید بگویم که حمله به صورتی که اتفاق افتاده، صحیح نبوده است. قبول دارم که عراق مانند هر کشور دیگری در خاک خودش حاکمیت دارد ولی نمی‌بایستی از موضوع حاکمیت برای کشتار مردم استفاده شود. از همه مهم‌تر این که اجازه‌ رسیدن دارو و کمک به مجاهدین داده نمی‌شود. اجازه نداده‌اند که آن‌ها در گورستان خود، اموات‌شان را دفن کنند. این‌ها همه با موازین حقوق بشر مغایر است.

اگر دولت عراق حاضر نیست که خاک خود را همچنان در اختیار مجاهدین قرار دهد، راه آن حمله‌ی مسلحانه به پادگان اشرف نیست. از همه مهم‌تر مایلم به این نکته‌ای اشاره کنم که این حمله پس از افشاگری مجاهدین در مورد تاسیسات هسته‌ای در کرج رخ داده است .این مسئله مایه تأمل است که آیا بین این دو موضوع ارتباطی وجود دارد یا خیر.

خانم عبادی، حمله اخیر، بازتاب گسترده‌ای در در رسانه‌های بین‌المللی داشته است، ولی پس از چند روز که در رابطه با این موضوع گزارش‌های خبری متعددی پخش می‌شد، ما اکنون تقریباً شاهد نوعی سکوت نسبی در این رابطه هستیم. هنوز روشن نیست که چه راهی قرار است پیش‌پای اعضای سازمان مجاهدین قرار داده شود و یا کلاً به این جریان چگونه رسیدگی شود. شما از بابت تلاش‌های سازمان‌های حقوق بشر اطلاعاتی در اختیار دارید؟

سازمان‌های حقوق بشری و از جمله خود من تلاش می‌کنیم که از طرف سازمان ملل متحد گزارشگری به «پادگان اشرف» برود و با ساکنین این پادگان و همچنین با مسئولان عراق صحبت کند؛ گزارش دقیقی تهیه شود تا ابعاد این مسئله را در سازمان ملل بهتر بشود بررسی کرد. از سوی دیگر راه حل این مسئله، با عنایت به این که این چندمین مرتبه است که «پادگان اشرف» مورد هجوم نظامی قرار می‌گیرد، این است که کشورهای ثالث این افراد را پذیرا شوند. البته پناهندگی سیاسی به شکل گروهی در حقوق بین‌الملل پیش‌بینی نشده، بلکه تک تک افرادی که مایل هستند در کشور دیگری به سر برند، بایستی فوراً مورد پذیرش قرار گیرند.

مقام‌های عراقی اشاره‌ کرده‌اند که بارها از سازمان مجاهدین خواسته‌اند که این کمپ را در عراق ترک کنند. از طرفی ناظران بین‌المللی که در آن منطقه حضور پیدا کرده‌اند، گفته‌اند که اجازه‌ی تردد خبرنگاران و یا حتی ناظران به آنجا داده نمی‌شود؛ محدودیت شدیدی نیز برای ورود یا خروج افراد دیگر به داخل این اردوگاه وجود دارد. شما در این موارد تضاد نمی‌بینید؟

یکی از مشکلاتی که وجود دارد، این است که طی سال‌ها خبرنگاران و رسانه‌های مستقل اجازه پیدا نکرده‌اند که به «پادگان اشرف» بروند و گزارش تهیه کنند. این یکی از موارد مورد اعتراض است. زمانی که اطلاع‌رسانی صورت نمی‌گیرد ما دقیقاً نمی‌دانیم که افرادی که در «پادگان اشرف» هستند چگونه زندگی می‌کنند و چه محدودیت‌هایی دارند. اجازه‌ی حضور خبرنگاران مهم‌ترین مسئله‌ای است که باید برآن تأکید کرد. به باور من این شرایط به این خاطر است که حوادثی در آنجا رخ داده که دولت عراق مایل نیست به اطلاع افکار عمومی برساند.

روند تلاش‌هایی که شما در این زمینه داشته‌اید، تا به‌حال به کجا رسیده است؟

متأسفانه به جایی نرسیده و به همین دلیل ما شاهد حمله به «پادگان اشرف» برای چندمین بار بوده‌ایم. هنوز به نتیجه‌ای که قابل ذکر باشد نرسیده‌ایم. امیدوارم که اجازه‌ی حضور خبرنگاران در پادگان داده شود و امیدوارم که از طرف سازمان ملل گزارشگر بی‌طرفی به محل برود برای تهیه گزارش.

شما به‌عنوان یک فعال جهانی حقوق بشر هیچ راه یا پیشنهادی برای اعمال فشار به دولت عراق سراغ دارید تا اجازه‌ی حضور ناظران و خبرنگاران در آن شهر داده شود؟

من از کشورهای ثالث می‌خواهم که هر کدام از افرادی که در «پادگان اشرف» هستند، اگر درخواست پناهندگی کردند، آن‌ها را بپذیرند و به وظیفه‌ی انسانی خودشان عمل کنند. همچنین مجدداً بر حضور یک گزارشگر از طرف شورای حقوق بشر سازمان ملل تأکید می‌کنم. افرادی که در «پادگان اشرف» هستند، را باید به چشم «پناهنده‌ی سیاسی» نگاه کرد. دولت عراق حق ندارد آن‌ها را به ایران تحویل دهد چون جان‌شان در ایران خطر خواهد بود.

شما فکر می‌کنید دخالت کشورهای خارجی در این رابطه می‌تواند مؤثر باشد، برای فشار به دولت عراق؟

اجازه دهید که ابتدا ببینیم آیا اساساً دولت‌های خارجی علاقه‌مند به این مسئله هستند یا نه. آن زمان

اظهارنظر می‌کنیم و می‌بینیم آیا مؤثر است یا خیر.

ایمیل گزارشگر : [email protected]

– ویدئوی حمله‌های سال ۲۰۰۹ و ۲۰۱۱ به شهر اشرف