شکرگزاری، حکم مرگ و خط لوله داکوتا

وقتی پنج‌شنبه ۲۴ نوامبر، مراسم روز ملی شکرگزاری به عنوان نماد صلح سفیدپوستان و بومیان آمریکا برگزار می‌شد، پلیس در حال برخورد با بومیان معترض به پروژه خط لوله داکوتا بود.

پلیس حاضر در محل «منطقه صخره ایستاده قبیله سو*» در روز شکرگزاری با صدها معترضی در محل کمپ مواجه شد که برای رسیدن به یکی از محل‌های خاکسپاری مقدس متعلق به سرخپوستان قبیله سو ، روی آب یک پل چوبی می‌ساختند. پلیس نیرویی سرتاپا مسلح، مجهز به خودروهای زره‌پوش، آب‌پاش، گلوله‌های پلاستیکی، پهباد، گاز اشک‌آور و همچنین خشن است.

«الجزیره» گزارش داده بود  که مأموران محلی با توجه به صلح‌آمیز بودن و دلیل اعتراضات که عبارت بود از حفاظت از محیط زیست، آب پاک و مکان‌های مقدس بومیان، آرایش شبه‌نظامی نیروهای پلیس را «بسیار نامتناسب» می‌دانستند.

کلانتر شهرستان مورتون در توضیح مواجهه پنج‌شنبه ۲۴ نوامبر نقل کرد که یکی از معترضان به افسرهای پلیس گفته «امروز آماده مردن‌ایم» و دیگری هم فریاد زده «۷۳ را به خاطر می‌آوری؟» ۱۹۷۳ تاریخی است که شکرگزاری، تاریخ مبارزات بومیان سرخ‌پوست و اعتراضات امروز آنها در داکوتای شمالی را به هم وصل می‌کند.

استعمار: شکرگزاری و قتل عام

آبراهام لینکلن، شانزدهمین رئیس‌جمهوری آمریکا و قهرمان روایت تاریخی سفیدپوستان از لغو برده‌داری، در میانه جنگ داخلی و در سال ۱۸۶۳ آخرین پنج‌شنبه نوامبر را روز ملی «شکرگزاری و ستایش از پدر روزی‌رسان ساکن در ملکوت» خواند.

روز ملی شکرگزاری ارجاع به سرآغازی «اسطوره‌ای» از هویت آمریکایی دارد: روزی که پدرانِ زائر با بومیان ساکن قاره نو نخستین محصول‌شان را درو کردند و مشترکاً آیین شکرگزاری مسیحی را به جای آوردند. این اسطوره تاریخ آمریکا را از بازمانده‌های مکانیزم‌های استعماری و برتری‌جویی نژادی سفید پاک می‌کند و رد پای تضادهای بنیادین شکل‌گیری «دولت‌ـ‌ملت» آمریکا را به نفع روایتی اروپامحورانه از صلح و دوستی ارباب سفید و بومیان مستعمره از بین می‌برد.

اما لینکلن درست یک سال پیش از نخستین روز ملی شکرگزاری، پنجم نوامبر ۱۸۶۲ دستور اجرای بزرگ‌ترین اعدام دسته‌جمعی تاریخ آمریکا را صادر کرد. در آن روز دادگاهی ۳۰۳  عضو یکی از قبایل سو را به جرم «قتل» و «تجاوز» به سفیدپوستان به اعدام با طناب دار محکوم کرد. متهمان در محاکمه‌هایی کمتر از پنج دقیقه به مرگ محکوم شدند و یکی از سه رئیس‌جمهوری بزرگ آمریکا نیز در نهایت حکم ۳۸ تن از آنها را به نشانه تأیید امضا کرد.

بومیان منطقه صخره ایستاده نیز که اردوگاه اعتراضی سنگ مقدس را در داکوتای شمالی علیه پروژه خط لوله داکوتا برپا کردند، از قبایل سو هستند. خط لوله داکوتا به طول ۱۱۷۲ مایل قرار است نفت را از چهار ایالت عبور دهد و تقریباً تمام مسیر آن به جز مسیر عبوری از این سرزمین اجدادی سرخپوستان تکمیل شده‌است. بومیان به درستی اعتراض می‌کنند که کشیدن خط لوله از زیر رود میزوری، تنها منبع آب اجتماع سنگ ایستاده را (در کنار تخریب اماکن مقدس) آلوده می‌کند. معترضان داکوتا معتقدند خطر در واقع امکان زندگی در این منطقه در آینده را تهدید می‌کند و بی‌توجهی به زندگی آنها، ادامه‌ آزاردهنده سیاست‌های استعماری است.

در پنج‌ ساعتی جنوب اردوگاه سنگ مقدس، در شهر «ووندد نی» [به معنای زانوی زخمی] در داکوتای جنوبی بومیان قبیله سو تاریخ دیگری از اعتراض و مقاومت و سرکوب را تجربه کرده‌اند. در ۱۸۹۰ سواره‌نظام آمریکا در این ناحیه حدود ۳۰۰ تن از سرخپوستان بومی را قتل عام کرد که در میان آنها بیش از ۲۰ کودک حضور داشتند.

فریاد «امروز آماده مردن‌ایم» اشاره‌ای به این تاریخ خونبار تنش‌های بومیان با دولت‌ـ‌ملتی است که با اشغال زمین‌ها و منابع طبیعی آنها شکل گرفته. و در به‌خاطرآوردن این قتل‌عام بود که ۲۲ فوریه سال «۱۹۷۳»، ۲۰۰۰ تن از سرخپوستان یکی از قبایل سو و برخی از حامیان جنبش سرخپوستان آمریکایی محل قتل عام ۱۸۹۰ را در شهر ووندد نی اشغال کردند تا به فقر و محرومیت زندگی خود و بی‌توجهی دولت فدرال و فساد در حکومت محلی دست به اعتراض بزنند. نیروهای امنیتی و پلیس همان‌ روز شهر را به محاصره درآوردند.

گزارش‌ها از حصر ووندد نی به عملیات پرهزینه نیروهای امنیتی اشاره می‌کنند که ماشین‌های زره‌پوش، نارنجک‌های نوری و نارنجک‌پرتاب‌کن‌ها، سلاح‌های جنگی و ۱۳۳ هزار فشنگ و استفاده از نیروی هوایی برای شناسایی و نقشه‌برداری  آن را سبب شده است. با این حال، خشونت این نیروهای شبه‌ارتشی دیگر بخش‌های جامعه آمریکا را که کمی پیش از آن تجربه جنبش ۶۸ را از سرگذرانده بود، به حمایت از بومیان واداشت و برای نخستین بار سلبریتی‌ها و شخصیت‌های فرهنگی و هنری را به طور گسترده به حمایت از حقوق سرخپوستان کشاند. همان زمان بود که مارلون براندو از یک فعال سرخپوست خواست تا به جای او سخنرانی جایزه اسکار را انجام دهد و علاوه بر او هنرمندان سرشناس دیگری همچون جین فوندا نیز حمایتشان را اعلام کردند.

۱۹۷۳ اگرچه مملو از خشونت بود و گزارش شاهدان از «پرواز گلوله‌ها» بر فراز سر معترضان حکایت دارد، اما نقطه آغاز پیروزی‌های مدنی سرخپوستان نیز بود. با پیوستن اقلیت‌های دیگر همچون آفریقایی‌آمریکایی‌ها، طرفداران محیط زیست، هیپی‌ها، چپ‌ها و برخی از نمایندگان کنگره، و نیز فشارهای بین‌المللی حقوق بشری، دولت فدرال مجبور شد تا بالاخره به محاصره پایان دهد و اگرچه خواسته‌های بسیاری متحقق نشد، اما بومیان در جریان روند مبارزاتی که تا سال ۲۰۱۲ طول کشید، برخی از حقوق مربوط به حق حاکمیت بر سرنوشت خود را به دست آوردند.

بزرگترین اجتماع بومیان در قرن اخیر

اکنون هفت‌ماه است که سرخپوستان یکی از قبایل سو به همراه بسیاری از فعالان چپ‌گرا و زیست‌محیطی در اردوگاه «سنگ مقدس» چادر زده‌اند. تعداد این معترضان که خود را «حافظان آب» می‌خوانند، در آخرهفته‌ها به هزاران نفر می‌رسد. به‌علاوه، بسیاری دیگر از بومیان آمریکا به آن منطقه رفته‌اند تا همبستگی خود را با مبارزه‌های مدنی این اقلیت نشان دهند. جین فوندا نیز که ۱۹۷۳ از «زانوی زخمی» حمایت کرده‌بود، در ۲۴ نوامبر امسال شام شکرگزاری را با معترضان صخره ایستاده خورد.

پروژه خط لوله داکوتا هزینه‌ای نزدیک به چهار میلیارد دلار دارد. برنی ساندرز و جیل استاین در طول کارزارهای انتخابات ریاست‌جمهوری به آنجا رفتند. هیلاری کلینتون به دلیل حمایت اولیه خود از طرح خط لوله تحت انتقاد شدید بود. دونالد ترامپ نیز بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون دلار در «انرژی ترانسفر پارتنرز»، شرکت اصلی سازنده خط لوله سرمایه‌گذاری کرده و یکی از وعده‌های ریاست‌جمهوری‌اش رونق‌دادن دوباره به صنعت نفت است.

سرخپوستان و فعالان کمپ سنگ مقدس بر این باورند که ساخت خط لوله زیر رودخانه میزوری و آلوده‌کردن این منبع آبی به معنای صدور «حکم مرگ» این اجتماع است. آنها در صورت آلوده‌شدن تنها منبع آب اشامیدنی‌شان باید منطقه آبا و اجدادی‌شان را ترک کنند و به جای دیگری بروند.

سرخپوستان منطقه محافظت‌شده صخره ایستاده شکایت خود را به مجمع جهانی حقوق بشر نیز برده‌اند و کماکان از اعتراض خود دست نمی‌کشند. فریاد «۷۳ را به خاطر می‌آوری؟» در واقع فریاد پافشاری بر این اعتراض است و بسیاری از گروه‌های حقوق بشری از دولت آمریکا خواسته‌اند تا به حقوق بومیان این منطقه احترام بگذارند.

حالا با فرارسیدن زمستان نیز سرخپوستان سو گفته‌اند که به خاطر سرما اردوگاه اعتراضی‌شان را ترک نخواهند کرد. آنها می‌خواهند تا جایی که باید، بر مقاومت خود پافشاری کنند و همچون نیاکان‌شان توان زیستن در هر آب‌ و ‌هوایی را دارند؛ چرا که آنجا زمین آنها است و رابطه این مردم با آب و خاک نیز با رابطه سوژه‌های سرمایه‌داری معاصر تفاوت‌های بسیار زیادی دارد.

یادداشت

*سو (Sioux) نامی که اکنون بر این قبیله از سرخپوستان اطلاق می‌شود، نامی با تاریخی استعماری است. در خاستگاه‌های آن تردید وجود دارد، اما معناهایی همچون «مارهای کوچک»، «کباب‌خورها» و «آنهایی که به زبان بیگانه حرف می‌زنند»، به ریشه آن منتسب شده‌است. به همین دلیل، برخی از قبایل سو اکنون نام‌های باستانی خود را به جای این نام استعماری استفاده می‌کنند.