۳۷ سال بعد از انقلاب ایران: همایش ستایش از قبرستان

در حالی‌که جشنواره‌های پیروزی انقلاب همچنان در تهران در حال برگزاری‌ست، ۳۷ سال بعد از انقلاب ایران یکی از بزرگ‌ترین همایش‌های فرهنگی  آغاز به کار کرد: با موضوع قبرستان، زیر عنوان «همایش مردم‌شناسی مرگ و زندگی». همزمان با این همایش، نمایشگاهی هم از عروسک‌هایی که کودکان با الهام از قبرستان‌ها ساخته‌اند در موزه ملل برگزار می‌شود.

به اهتمام پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، ۱۰صبح یکشنبه، ۲۵ بهمن همایش «مردم‌شناسی مرگ و زندگی» در سالن همایش‌های موزه ملی ایران در تهران آغاز به کار کرد.

علیرضا حسن‌زاده، مردم‌شناسی که برای برگزاری این همایش با پژوهشکده مردم‌شناسی همکاری می‌کند به روزنامه اعتماد، چاپ ایران گفته است: «حدود ٣٠٠ چکیده مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شده که از بین آن‌ها ٩۴ مقاله برگزیده در هفت جلد کتاب منتشر شده‌اند که در مجموع حدود دو هزار صفحه است و در همایش در اختیار اساتید قرار خواهد گرفت.»

پژوهشکده مردم‌شناسی در فراخوانی موضوعات را از قبل مشخص کرده بود. موضوعاتی مانند: مفهوم مرگ، اسطوره‌های مرگ و زندگی، مرگ و معماری اسلامی، غذاهای ایرانی که بعد از تدفین بین مردم پخش می‌کنند، حماسه‌هایی که پیرامون مرگ شکل گرفته، روایت‌هایی از مرگ قهرمانان در فرهنگ ایرانی، عرفان اسلامی و مفهوم و معنای مرگ و نمادشناسی مرگ.

احمد محیط طباطبایی، مشاور پژوهشکده میراث فرهنگی نیز در همین نشست خبری درباره اهمیت گورستان در فرهنگ ایرانی گفته است: «گورستان در ذهنیت اولیه این تصور را ایجاد می‌کند که جایی است که مردگان در آن قرار دارند و در ظاهر ارتباطی با زندگی در آن وجود ندارد، در حالی که گورستان مهم‌ترین مؤسسه مدنی در جهت ایجاد تعلق خاطر شهروندی است.»

او درباره اهمیت گورستان در تاریخ معاصر ایران گفته است که بارها ایرانی‌ها هنگام وقوع جنگ و زلزله در گورستان تجمع کرده‌اند و برای مثال از تجمع مردم جرجان بعد از حمله مغول به این شهر یاد کرده است.

آخرین بار که در تاریخ ایران مردم در گورستان تجمع کردند، ۳۷ سال پیش در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ بود که آیت‌الله خمینی بعد از بازگشت به ایران به بهشت‌زهرا رفت و سخنرانی تندی علیه دولت بختیار ایراد کرد.

بنیانگذار جمهوری اسلامی در این سخنرانی گفته بود: «آیا حق این ملت است که یک قبرستان شهید برای ما درست بکنند در تهران، یک قبرستان هم در جاهای دیگر؟ من باید عرض کنم که محمد رضا پهلوی، این خائن خبیث همه چیز ما را به باد داد. مملکت ما را خراب کرد، قبرستان‌های ما را آباد کرد.»

احمد طباطبایی در نشست خبری همایش ستایش از قبرستان ادعا کرده است که گورستان متضمن حیات تاریخی و فرهنگی یک ملت است. مشاور پژوهشکده میراث فرهنگی گفته است: «پیش از هر چیزی برای ساخت یک شهر باید به ساخت گورستان بیندیشیم.»

همزمان با برگزاری همایش «مردم‌شناسی مرگ و زندگی» نمایشگاه‌هایی هم درباره موضوع مرگ‌کامی در فرهنگ ایرانی برگزار می‌شود.

موزه عروسک‌های ملل با همکاری پژوهشکده مردم‌شناسی میراث فرهنگی و گردشگری در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۹۴ نمایشگاهی از عروسک‌های ساخته کودکان و نوجوانان را در تالار همایش‌های موزه ملی ایران به نمایش گذاشته است. این عروسک‌ها را کودکان با الهام از سنگ‌های یادبود قبرستان‌های کشور گرجستان ساخته‌اند.

علی گلشن و مسعود ناصری دریایی نیز عکس‌هایی را که از سنگ گورها گرفته‌اند به نمایش می‌گذارند. این نمایشگاه «سنگی برای زندگی، سنگی برای مرگ» نام دارد که نام یکی از مجموعه اشعار شهرام شیدایی، شاعر فقید ایرانی‌ست.

نمایشگاه عکسی هم در بهشت زهرا در ستایش فرهنگ مرگ‌خواهی برگزار می‌شود.

۲۶ بهمن بعد از پایان این همایش یک روزه استادان شرکت‌کننده در این همایش را در یک تور گردشگری به گورستان بهشت زهرا می‌برند. سپس این برنامه به پایان می‌رسد.

طبعا موضوع مرگ و سوگواری و قبرستان موضوعی مهم برای بررسی‌های مردم‌شناسی است. اما زعمای فرهنگی جمهوری اسلامی، همچنانکه برنامه همایش جاری نشان می‌دهد، به ابن موضوع از زاویه ایدئولوژیک می‌نگرند، از زاویه‌ ایدئولوژی‌ای که کیش مرگ و خون و شهادت از عناصر اصلی آن است.