شامگاه سه‌شنبه ۱۸ شهریور ماه چهار سند همکاری و یادداشت تفاهم بین ایران و روسیه امضاء شد. سند همکاری نفتی بین دو کشور در تفاهمنامه جامع همکاری های مشترک بین ایران و روسیه لحاظ شد اما جزئیات آن روشن نیست.
خبرگزاری «تسنیم» از زیرمجموعه‌های رسانه‌ای سپاه پاسداران گزارش داد که بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران و الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه پس از یک ساعت و چهل دقیقه مذاکره پشت درهای بسته، نتیجه این مذاکرات را در یک نشست خبری که در تهران برگزار شد، اعلام کردند.
چهار تفاهمنامه تجاری بین ایران و روسیه
هیأت‌های ایرانی و روسی چهار تفاهمنامه را امضاء کرده‌اند:
● شرکت «روزنفت» با پتروشیمی ایران قراردادی در زمینه تولید کود شیمیایی هرمز امضاء کرده است.
● پیش‌توافق‌نامه پهنه اکتشاف سیرجان و جیرفت به مساحت ۳ هزار مترمربع بین شرکت «ایدرو» و شرکت روسی «راش بودماش» به امضاء رسید.
● اولین نشست یادداشت تفاهم کارگروه همکاری‌های صنعتی، معدنی و تجاری ایران و روسیه با حضور قائم مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران و معاون وزارت صنعت روسیه به امضاء رسید.
● همچنین تفاهمنامه یازدهمین اجلاس کمیسیون همکاری‌های مشترک اقتصادی ایران و روسیه بین وزیر نفت ایران و روسیه نیز به امضاء رسید.
الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه، بدون آنکه اشاره‌ای به سند نفتی کند، از چهار تفاهمنامه امضاء شده بین طرفین به عنوان مبنایی برای همکاری‌های اقتصادی آتی بین ایران و روسیه یاد کرد.
در چشم‌انداز، این معاملات قرار دارد:
● تولید برق و ساخت ۲۰ نیروگاه هسته‌ای
● ذوب فلزات
● سازماندهی و بازسازی راه‌ها و خطوط راه‌آهن با مشارکت ۵۰ شرکت روسی
● احداث ۱۰ واحد نیروگاه حرارتی
● صادرات هواپیماهای مسافربری روسی و قطعات آن به ایران
● صادرات اتوموبیل‌های ساخت روسیه به ایران
در ازای این محصولات که گستره وسیعی از صنایع فولاد، صنعت هواپیماسازی، راه‌آهن و صنعت اتوموبیل‌سازی و همچنین تولید انرژی را در برمی‌گیرد، روسیه پذیرفته که از ایران محصولات کشاورزی بخرد و در مقابل کود شیمیایی به ایران تحویل دهد.
بیژن نامدار زنگنه در آستانه این مذاکرات وعده داده بود که جهش بزرگی در روابط تجاری بین ایران و روسیه اتفاق می‌افتد و سطح این روابط به ۱۰ برابر وضعیت موجود ارتقاء پیدا می‌کند.
وزیر نفت ایران همچنین به بازرگانان ایرانی وعده داده بود که بازارهای روسیه به روی کالاهای ساخت ایران گشوده خواهد شد.
الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه به تحریم این کشور از سوی اتحادیه اروپا هم اشاره کرد و گفت از این پس روسیه قصد دارد برخی از کالاهایی را که تا پیش از این از اتحادیه اروپا وارد می‌کرده، از ایران تأمین کند. تأکید وزیر انرژی روسیه بیشتر بر سر محصولات کشاورزی است.
سند همکاری نفتی همچنان در ابهام
سند همکاری نفتی بین ایران و روسیه در تفاهمنامه جامع همکاری‌های مشترک بین دو کشور لحاظ شده اما جزئیات آن افشاء نشده است.
در آبان ۱۳۹۲ بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران به مسکو رفته و با الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه، دیدار کرده بود، اما جزئیاتی از مذاکرات نفتی و گازی طرفین در رسانه‌ها منتشر نشد. نوواک چندی بعد در گفت‌وگو با تلویزیون روسیه از تمایل دو کشور به افزایش حجم مبادلات تجاری یاد کرد، اما در مورد معامله تهاتری چیزی نگفت.
این معامله به ایران فرصت می‌دهد با وجود تحریم‌‌های بین‌المللی، نفت خود را بیشتر از میزان تعیین شده صادر کند. به عبارت دیگر ایران می‌تواند با اتکاء به قرارداد پایاپای با روسیه، صادرات نفتی خود را ۵۰ درصد افزایش دهد و به این شکل تحریمها را تا حدی دور بزند.
این توافق همچنین امکانی به روسیه می‌دهد تا صادرات نفت خود به چین را ارزان‌تر تمام کند. پکن و مسکو قراردادی ده ساله منعقد کرده‌اند که طبق آن سالانه ده میلیون تن نفت روسیه به چین صادر شود.
اما برخلاف رسانه‌های داخلی، مقامات رسمی روسیه و ایران در قبال این معامله سکوت کرده و از هر توضیح پیرامون آن طفره می‌روند. نوع پوشش مسئله در رسانه‌های ایرانی و روسی نیز متفاوت بوده است. رسانه‌های ایرانی از امضای قریب‌الوقوع سند نفتی خبر می‌دهند، بی‌آن‌که محتوای این توافق را روشن سازند. رسانه‌های روسی، از همکاری اقتصادی و انرژیایی و توسعه تجاری دو کشور نام می‌برند.
دولت آمریکا از همان آغاز اعلام خبر، واکنشی فوری نشان داد و معامله احتمالی را مخل گفت‌وگوهای اتمی و نافی تحریمها دانست.
دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه‌داری ایالات متحده گفته است، در صورتی که تهران و مسکو طرح معامله نفت در برابر کالا را عملی کنند آمریکا تمام نهادهایی را که در این برنامه دست داشته باشند تحریم خواهد کرد.