در ایران جشن‌های عمومی و غیر دینی بسیار کم شمار هستند. جشن‌هایی مانند شب یلدا، چهارشنبه سوری و عید نوروز از این جمله‌اند که با توجه به محدودیت‌های موجود در جامعه نمی‌توانند در عرصه عمومی ودر قالب رقص و پایکوبی‌های جمعی نمایان شوند.
معمولاً جشن‌هایی که به خیابان کشیده می‌شوند، با برخورد‌ه نیروی انتظامی، جنبه امنیتی پیدا می‌کنند. در تقویم رسمی ایران نیز جز اعیاد مذهبی هیچ مناسبتی وجود ندارد که در آن مردم به حضور سرخوشانه در اماکن عمومی دعوت شوند.
در روز جهانی عشاق، احساسات عاشقانه افراد در حوزه عمومی بیان می‌شوند و با قرمز شدن رنگ مغازه‌ها و خیابان‌ها و جولان جوانان گل به دست در فضای عمومی، به نوعی ارزش‌های مورد قبول حکومت در زمینه ارزش‌های عمومی به چالش کشیده می‌شود.
در دهه اخیر و با گسترش رسانه‌های اینترنتی، نسل جوان ایران در تلاش است تا به هر بهانه‌ای به شمار این جشن‌ها و مناسبت‌هایی برای شادی و مهرورزی، بیافزاید. یکی از این روزها با الهام از فرهنگ کشورهای اروپایی، روز 14 فوریه (۲۵ بهمن‌ماه)، روز جهانی عشاق یا «والنتاین» است.
نه در تقویم رسمی ایران و نه حتی در فرهنگ عمومی جامعه ایرانی، مناسبت یا روز خاصی که از جانب جامعه مورد پذیرش عمومی قرار گرفته باشد، به عنوان روز عشاق شناخته نشده است.
سرکوب امنیتی، کم‌شمار بودن جشن‌های عمومی و نبود آزادی‌های اجتماعی سبب شده است تا ایرانیان در مقایسه با مردم کشورهای غربی تلاش بیشتری برای برگزاری این روز به خرج دهند.
از تور ولنتاین تا تور نیروی انتظامی
امسال روز جهانی عشاق همزمان با روز تعطیل جمعه بود و همین تعطیلی باعث شده بود تا ابعاد تازه‌ای به این مناسبت داده شود.
به گزارش خبرگزاری ایسنا امثال برخی از دفاتر مسافرتی غیر قانونی، با تبلیغات گسترده در شبکه‌های اجتماعی و از طریق پیامک، جوانان را به شرکت در تورهای یک روزه و یک و نیم روزه دعوت کرده بودند.
این تورهای مسافرتی با عناوینی چون «شاد شاد، خیلی شاد»، «جشن آدم برفی» یا «برف بازی آخر هفته» سعی در جلب مشتری برای تورهایی داشتند که در آنان وعده بزن و بکوب و مسابقه رقص داده شده بود.
به گفته برخی از شکت‌های مسافربری، اتوبوس‌های مخصوص این تورها در میانه راه با واکنش نیروی انتظامی نیز مواجه می‌شوند. یک کارگزار آژانس‌های مسافرتی ضمن اشاره به ازیاد درخواست شهروندان برای برپایی تورهای ولنتاین به ایسنا گفته که طی روزهای اخیر تماس‌هایی را از طرف مردم دریافت کرده است که تقاضای تورهای یک و نیم روزه یا یک روزه به‌مناسبت والنتاین داشته‌اند: «این موضوع ما را متوجه کرد که انگار خبرهایی است و ظاهرا گروه‌هایی دوباره دست به کار شده‌اند و چنین تورهایی را راه انداختند که حالا مشتریان ما چنین درخواستی دارند.»
بازار و جوانان راضی، حکومت ناراضی
حکومت ایران دلایل فراوانی برای برخورد با روز والنتاین دارد؛ از یک سو این روز، ریشه در سنن مسیحی دارد و به نوعی ترویج فرهنگ غربی محسوب می‌شود که حکومت همواره با آن دچار مشکل بوده است.
از سوی دیگر در این روز احساسات عاشقانه افراد در حوزه عمومی بیان می‌شوند و با قرمز شدن رنگ مغازه‌ها و خیابان‌ها و جولان جوانان گل به دست در فضای عمومی، به نوعی ارزش‌های مورد قبول حکومت در زمینه ارزش‌های عمومی به چالش کشیده می‌شود.
یک فعال اجتماعی: تک تک افرادی که تصمیم می‌گیرند در این جشن شرکت کنند، هدیه بخرند و بین خود و معشوق‌شان این جشن را به رسمیت بشناسند، در مورد موضع رسمی حکومت کاملاً آگاهی دارند؛ یعنی می‌دانند که حکومت از لحاظ فرهنگی مخالف این جشن است و آن را نوع تهاجم فرهنگی می‌داند.
یک فعال اجتماعی که مایل به ذکر نام خود در زمانه نیست، معتقد است توجه به روز جهانی عشاق از سوی جوانان مانند مقاومت زنان در برابر پوشش فرمایشی، یک کنش سیاسی محسوب می‌شود.
وی در مورد علل اهمیت یافتن روز جهانی عشاق در ایران می‌گوید: «جشن گرفتن روز والنتاین در ایران را می‌شود از جنبه‌های مختلف ازجمله جنبه اقتصادی و سیاسی آن مورد بررسی قرار داد. سیاسی از این جهت که به هر حال این جشن مربوط به مصرف است و از جانب هرکسی که به نوعی در بازار سرمایه‌گذاری کرده است، حمایت می‌شود. در واقع این جشن از حمایت بازار برخوردار است. این هم قدرت کمی نیست. در مورد حمایت بازار حتی حکومت استبدادی جمهوری اسلامی هم حریف کنترل منافع بازار نمی‌شود. اما سویه اجتماعی آن هم جالب است. به این دلیل که تک تک افرادی که تصمیم می‌گیرند در این جشن شرکت کنند، هدیه بخرند و بین خود و معشوق‌شان این جشن را به رسمیت بشناسند، در مورد موضع رسمی حکومت کاملاً آگاهی دارند؛ یعنی می‌دانند که حکومت از لحاظ فرهنگی مخالف این جشن است و آن را نوع تهاجم فرهنگی می‌داند که ضد فرهنگ خانواده محور و ازدواج عمل می‌کند. به زبان خودمانی، دوست پسر و دوست دختر بازی را رسمی می‌کند.
این چیزی نیست که حکومت از آن راضی باشد. به ویژه در این سال‌های اخیر که سیاست‌های افزایش جمعیت رژیم جمهوری اسلامی در صدد مجاب کردن خانواده به ازدواج زودتر و فرزنددار شدن بیشتر است؛ در حالیکه در ولنتاین تنها چیزی که مطرح نیست ازدواج و خانواده است. ملاک عشق است و عاشق برای این عشق باید کمی خرج کند و پول به جیب بازار بریزد تا عشق خود را ثابت کند.»
روز عشاق شهرنشینان
علی دانشجویی ایرانی ساکن ایران که چندسالی در آمریکا زندگی کرده است، در مورد تفاوت‌های برگزاری روز جهانی عشاق در ایران و آمریکا به زمانه می‌گوید: «ده سال پیش در ایران اغلب مردم نمی‌دانستند که روز جهانی عشاق چه روزی است. البته امروز هم که خیلی از جوان‌ها می‌دانند، با فلسفه و دلیل برگزاری این روز آشنا نیستند. در آمریکا والنتاین بیشتر روز محبت است، محدود به سن و سال خاصی هم نمی‌شود. این هم یک تفاوتی است که من در اینجا به نسبت ایران دیدم.
ستاره، دانشجوی رشته پزشکی: «فکر می‌کنم والنتاین برای مردم ایران یک روز تازه است که در حال تجربه کردن آن هستند و به همین دلیل یک مقدار هم زیادی شلوغش کرده‌اند. یک جوری مثل چهارشنبه سوری فراگیر شده. هم فرصتی برای ابراز عشق است و هم فرصتی برای شادی کردن. بد هم نیست. چرا که نه؟»
البته فروشگاه‌های بزرگ که منافع اقتصادی دارند مثل ایران از یک ماه قبل شروع به فروش اقلام روز والنتاین می‌کنند، ولی برای دختر و پسرهای آمریکا و اروپا این روز مثل ایران یک روز خاص نیست که بیشتر کلاس اجتماعی افراد را نشان دهد.
اینجا مناسبت‌های عاشقانه محدود به همین یک روز نمی‌شود و دختر و پسرها خیلی راحت‌تر با روز والنتاین برخورد می‌کنند و خیلی در موردش مثل ایران سخت نمی‌گیرند؛ معمولا هم یک کارت پستال، گل و یک جعبه شکلات را به عنوان هدیه به طرف مقابل‌شان می‌دهند.
تفاوت دیگری هم که دیدم این بود که در ایران بیشتر جوانان تحصیلکره و شهرنشین روز والنتاین را جشن می‌گیرند، ولی در آمریکا و اروپا این روز برای همه مردم است و دلیل و فلسفه‌اش را همه مردم شهرها و روستاهای کوچک و بزرگ می‌دانند، یک جوری مثل نوروز خودمان که هر جایی بروید، مردم آن را جشن می‌گیرند.»
روز شادی و روابط آزاد دختر و پسر
ستاره، دانشجوی رشته پزشکی که در شهر تهران زندگی می‌کند، می‌گوید: «امروز تهران غلغله بود. انواع و اقسام عروسک‌ها و شکلات‌های زیبا در مغازه‌ها فروش می‌رفت که آدم نمی‌دانست کدام را بخرد.»
او با اشاره به اینکه در فرهنگ ایران روزی به نام روز عشاق نداریم می‌گوید: «به همین دلیل در ایران این روز اهمیت پیدا کرده است. البته شنیده‌ام که یک روز در فرهنگ ایرانی هم به این مناسبت وجود دارد که من اطلاع زیادی در مورد آن ندارم. اگر چنین روزی هست بالاخره باید یک‌جوری اطلاع‌رسانی شود. ولی به هر حال مردم همه دنیا این روز را جشن می‌گیرند. وقتی روز والنتاین فرا می‌رسد در تبلیغات ماهواره‌ها و بازارها و حرف‌های مردم همه از این روز حرف می‌زنند. برای من که روز خیلی مهمی است.»
این دانشجوی ۲۵ ساله، در مورد علل توجه بیش از حد جوانان ایرانی به روز ولنتاین نیز می‌گوید: «من که اروپا را ندیده‌ام، ولی فکر می‌کنم والنتاین برای مردم ایران یک روز تازه است که در حال تجربه کردن آن هستند و به همین دلیل یک مقدار هم زیادی شلوغش کرده‌اند. یک جوری مثل چهارشنبه سوری فراگیر شده. هم فرصتی برای ابراز عشق است و هم فرصتی برای شادی کردن. بد هم نیست. چرا که نه؟
داخل ایران ابراز احساسات دو جنس زن و مرد نسبت به هم یک جوری غیر طبیعی است و معمولاً زن و مرد برای بیان احساسات خودشان نسبت به هم مشکل دارند، ولی نسل جوان امروز کم کم دارد از پدران و مادرانش فاصله می‌گیرد. به نظر من این جنبه روز عشق هم یک جوری به سرکوب‌های جنسی که در جامعه ما وجود دارد برمی‌گردد. این فیلم‌های خارجی را که می‌بینم اصلاً دختر و پسر نسبت به رابطه با جنس مخالف ترس و کمبود ندارند. یک چیز کاملاً طبیعی است. در برخی از کشورها یک جشنی هنگام دیپلم گرفتن دارند که دانش‌آموزان می‌توانند در آن با دوست پسر یا دوست دخترشان برقصند. نه به آن‌ها که اینقدر آزاد هستند و نه به ما که این‌همه محدود هستیم و برایمان رابطه با جنس مخالف عقده شده است. هم خانواده‌هایمان اذیت‌مان می‌کنند و هم دولت. نتیجه‌اش هم باید همین افراط و تفریط‌ها بشود.»
در همین زمینه:
درود , فقط برای دانستن بیشتر نگارنده و خوانندگان عرض می کنم که در فرهنگ باستانی ایران روز سپندارمزدگان یعنی روز بیست و نهم اسفند ماه فلسفه ی وجودی مثل ولنتاین داره . یعنی روزیه برای نکو داشت عشق
سیاوش / 15 February 2014