کمیته حقوقی مجمع عمومی سازمان ملل، جمعه شب ۲۲ نوامبر/ ۲ آذر قطعنامه‌ای تاریخی را به تصویب رساند که راه را برای مذاکرات درباره نخستین معاهده بین‌المللی جهت پیشگیری و مجازات جنایات علیه بشریت هموار می‌کند. این قطعنامه پس از مذاکرات فشرده و تصمیم روسیه برای پس گرفتن اصلاحات پیشنهادی‌اش که می‌توانست این تلاش‌ها را متوقف کند، به اجماع رسید.
جزئیات قطعنامه
قطعنامه تصویب‌شده، یک فرآیندی زمان‌بندی‌شده را برای تدوین این معاهده مشخص کرده است.
جلسات مقدماتی در سال‌های ۲۰۲۶ و ۲۰۲۷ برگزار می‌شود. پس از آن یک مذاکرات فشرده سه‌هفته‌ای در سال‌های ۲۰۲۸ و ۲۰۲۹ برای نهایی کردن این معاهده در پیش خواهد بود.
این معاهده قرار است خلأ موجود در نظام بین‌المللی دادخواهی را پر کند، چرا که در حال حاضر، جنایات علیه بشریت تحت هیچ معاهده بین‌المللی مشخصی قرار نمی‌گیرند. در حالی که جنایاتی مانند جنایات جنگی، نسل‌کشی و شکنجه تحت معاهدات جداگانه‌ای قرار دارند، جنایات علیه بشریت تاکنون چنین سندی نداشته‌اند.
ریچارد دیکر، مشاور ارشد حقوقی سازمان دیده‌بان حقوق بشر، این تصمیم را «دستاوردی تاریخی» توصیف کرد و گفت:
این اقدام پیام مهمی ارسال می‌کند که مصونیت از مجازات برای جنایاتی که بر غیرنظامیان در کشورهایی مانند اتیوپی، سودان، اوکراین، جنوب اسرائیل، غزه و میانمار اعمال می‌شود، نادیده گرفته نخواهد شد.
کلی آدامز، مشاور حقوقی مرکز عدالت جهانی، این قطعنامه را «پیشرفتی تاریخی» خواند و ابراز امیدواری کرد که معاهده نهایی «قوی، مترقی و مبتنی بر حقوق بازماندگان» باشد.
آگنس کالامارد، دبیرکل عفو بین‌الملل هم گفت که هرچند تمدید زمان‌بندی تا سال ۲۰۲۹ ناامیدکننده است، اما تأکید کرد:
مهم این است که این فرآیند به یک کنوانسیون عملی منجر خواهد شد. این تصمیم، به‌ویژه در زمانی که بسیاری از کشورها به دنبال تضعیف قوانین بین‌المللی هستند، بسیار خوشایند است.
اهمیت معاهده پیشنهادی
دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC)، که در سال ۲۰۰۲ برای محاکمه جنایات جنگی، جنایات علیه بشریت و نسل‌کشی تأسیس شد، تنها ۱۲۴ کشور عضو دارد و صلاحیت آن بسیاری از کشورها را شامل نمی‌شود. این در حالی است که جنایات علیه بشریت، از جمله قتل، تجاوز، شکنجه، بردگی جنسی، و ناپدید شدن اجباری، به طور سیستماتیک در مناطق مختلف جهان انجام می‌شود.
تصویب این قطعنامه با حمایت ۹۶ کشور و به پیشنهاد گامبیا و مکزیک صورت گرفت. آمادو جیتِه، نماینده گامبیا، تصویب این قطعنامه را «فرصتی استثنایی» برای ایجاد جهانی عاری از جنایات علیه بشریت دانست.
گام بعدی چیست؟
این قطعنامه در تاریخ ۴ دسامبر ۲۰۲۴ برای رأی‌گیری نهایی به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه خواهد شد. انتظار می‌رود که با تصویب نهایی آن، جامعه جهانی گام بزرگی به سوی تقویت نظام بین‌المللی عدالت و پاسخ‌گویی به جنایات علیه بشریت بردارد.